“M.A.D Mongolia” ком­панийн гүйцэтгэх захирал Ц.Уянгатай ярилцлаа.
Түү­нийг зарим хүмүүс твиттерт “Элийрэгч” гэх нэрээр жиргэдгээр нь мэдэх болов уу.

-Олон
нийтийн сүлжээнд яагаад Элийрэгч гэх нэрээр өөрийгөө илэрхийлэв?

-Хар тамхитай холбож ойлгохоос өмнө элийрнэ гэдэг үг чинь байсан
шүү дээ. Тэр үг чинь өөрөө бас нэг утга илэрхийлж байгаа. Би эхлээд өөрийнхөө нэрээр
жиргэдэг байсан.

Бидний тархийг улс төрчид аягүй хурдан угаачихдаг байсан бол твиттерт
тэгж чадахгүй болж, өөрчлөгдсөн. Гэхдээ олон сөрөг тал бий л дээ. Ямар ч юм байсан
харлуулж байдаг сөрөг талтай. Сайн тал нь гэвэл мэдээллийн эх сурвалж төрөл бүрийн
өнцгөөс орж ирдэг. Тэрэн дотор уншигч өөрөө анализ хийж чаддаг чадвартай болдог.
Өмнө нь мэдээллийн хэрэгслүүд захиалгаар хүний тархинд мэдээллийг программчлаад
суулгадаг байсан бол өнөөдөр твиттер өөрөө мэдээллийн эх үүсвэр болчихсон. Тэндээс
медиа нь юмаа түүж авч, янз бүрийн анализ хийж, төлөвшиж эхлэх сууриуд нь тавигдаж
байна.

-Мэдээллийн
хэрэгслүүд дун­даас сонин хожим хой­но нь баримт болон үлд­дэг учраас хамгийн хариуцлагатай,
үнэн хэлдэг нь. Ялангуяа өдөр тутмын сонин?

-Тийм, тийм. Бид гудамжаар явж байхдаа бие биенийхээ хэрэгт оролцдоггүй
шүү дээ. Тааралдсан таньдаг, таньдаггүй хүн болгон юм хэлэлцүүлээд явна гэдэг амьдралд
байх боломжгүй асуудал л даа. Үүнийг эвдэж өгсөн зүйл бол ерөөсөө сошиал ш дээ.
Сошиал янз янзаар л үүссэн. Явсаар байгаад сошиал хэрэгсэл болон хувирлаа. Твиттер
бол тодорхой сэдэв дээр явдаг. Түүгээрээ сошиалын хүчтэй хэрэгсэл гэгдээд байна
л даа, ямар ч улсад. Ганцхан Монголд биш, твиттерт жиргэж байгаагаар, жиргээчдийн
үзэж байгаагаар гээд тулгуурладаг. Гэхдээ энэ нь мэдээллийн эх үүсвэр, хариуцлага
хүлээх ямар ч эх үүсвэр болохгүй гэдгийг хүлээн зөвшөөрчихсөн.

Твиттер бол хиймэл ертөнц. Өнөөдөр твиттер яагаад олон хүнийг ингэж
татаж чадаж байна аа гэвэл бид нарт хүн ёсоор байх ёстой хязгаарууд гэж байгаа шүү
дээ. Тэр хязгааруудыг ер нь дэлгэж өгсөн. Ёс зүйн л асуудал байхгүй юу. Хүн ямар
ёсзүйгээр тэр хязгаарыг давах вэ гэдэг нь өөрийнх нь ухамсрын асуудал.

Би уурлахаараа орж ирээд хашгирчихдаг. Бухимдахаар бүх юмаа ярьдаг.
Тэгэхээр твиттерт цензур тавих бололцоо байхгүй юм байна. Үүгээрээ хүнийг татаж
байгаа юм байна. Хүний дотор хумигдмал, хуваалцах боломжгүй бүх юмыг нээлттэй орхиод,
тэр боломжийг нь олгоод байгаа болохоор твиттерт татагдаад, донтоод байна л даа.
Юунд ч юм донтохыг элийрэл гэж үзээд байгаа. Тэгэхээр бүгдээрээ твиттерт элийрчихээд
байгаа улсууд байхгүй юу, бид. Донтолтын хувьд сэтгэцийн хамааралтай болцгоочихоод
байна шүү дээ. Сошиал ертөнц бидний амьдралын салшгүй нэг хэсэг болчихсон.

-Та
өдөрт хэдэн удаа жиргэдэг вэ. Жиргэхгүй өдөр байх уу?

-Жиргэхгүй үе байна аа, байна. Нийгэм бүхэлдээ хя­налтад дургүй байна.
Ялангуяа улс төрчдөөс авахуулаад. Өрсөлдөх чадвараа алдаад эхлэнгүүтээ нөгөөдөх
рүүгээ дайраад эхэлдэг. Иймэрхүү өрөөсгөл зүйл байгаа ч буцаад байрандаа орно л
доо. Нэг хэсэг улс төрчөөс өгсөн талхны захиалгаар явдаг байснаа талхны захиалга
нь ирэхээ болих юм уу, эцсийн бүтээгдэхүүнээ гаргаж чадахаа больчихоор нөгөө тэнд
байгаа хүмүүс нь муухай болоод хувирчихаж байна. Энэ бол эффект нь явж байгаа юм.
Хэнд хамгийн эмзэг тусч байна. Тэр нь эвгүй үйлдэл гаргаж байгаа юм. Түүнээс биш
нийтэд нь хэлсэн бол нийтээрээ л дуугарах байсан ш дээ. Ер нь тэгдэг. Хэнийг эх
үүсвэрээс нь салгаж, орших нөхцөлийг нь алдагдуулж байна тэр хүн л хамгийн ихээр
эсэргүүцдэг. Твиттерт орохын тулд ажил хийж байгаа юм шиг суухгүй. Би замд явж байхдаа
ч орж болно. Миний хувьд ажлын цагаар жиргэх нь бага л даа. Цайны цагаар ордог.
Тухайн өдрийн явж байгаа сэдэв дээр хэд хэд оролцоно. Хүний амьжиргааны эргэлт нь
хүнийг хаана, ямар хэмжээгээр оролцохыг хэлээд өгчихдөг болохоос биш тэр нэг улстөрчийн
захисан, загнаснаар би өдөрт төдөн цаг твиттерт орно гэж төлөвлөгөө гаргана гэж
байхгүй.

-Твиттерчдийн
мэдээллээ олж авдаг эх сурвалж нь юу юм бэ?

-Твиттер өөрөө ш дээ.

-Твиттерчид
мэдээллийн хэрэгсэл буюу сонин хэвлэлийг эх сурвалжаа болгоод байдаг биш билүү?

-Твиттер өөрөө гэдэг нь сайтууд л даа. Сайтууд дээр хамгийн түрүүлж
гарч байгаа юмнууд. 

-Жиргээчид
мэдээллийн хэрэгслээр гарч байгаа мэдээ сэлтийг иш татаж шуугидаг?

-Ихэнхдээ зорилготой цөөнх явж байгаа ш дээ. Хоёр намын боловсруулдаг
залуучууд яваад байгаа юм. Тэд нар чинь массыг яаж эргүүлэх вэ гэдэг дээр бэлтгэгдчихсэн.
Тэд л шуугиан тарих юмыг тасдаж аваад жиргэдэг зорилготой.

-Твиттерт
шуугиан дэгдээлээ л гэдэг. Тэр нь үнэндээ нийгэмд мэдрэгддэг юм уу. Тэгэсгээд л
явцуу хүрээнд болоод өнгөрдөг. Үнэхээр шуугиан дэгдээж чаддаг уу?

-Чаддаг.

-Жишээ
нь?

-Сайтан дээр мэдээ гарлаа. Тэрнээс нэг эвгүй хэлсэн үг юмуу, нэг
хэсгийг нь тасдаад авлаа. Ямар ч газарт нийгмийн идэвхт бүлгүүд юмыг зөв авч явдаг.
25-аас доош насныхан буюу оюутнууд юу юугаа ч мэдэхгүй түүхий, хашгирч орж ирдэг.
Ялангуяа сонгууль дөхөхөөр оюутнууд олноороо оролцдог. Үүнийг нийгэм шуугиад гэж
ярих нь утгагүй. Нийгмийг шуугиж байгаа юм шиг харагдуулах гэсэн сегмент байна.
Тэд нь голдуу улс төрчид.

-Хуучирсан
зарим орон сууцыг нураалгахын эсрэг зогсч, орцыг нь засч авч үлдэхийг зорьж байгаа
тань харагдаж байна?

-Шинэ юм гэдэг бол нэлээд сайн мартагдсан хуучин юмыг хэлдэг гэдэг.
Эдийн засаг юун дээр тогтдог вэ. Зах зээл дээр тогтдог. Тэгвэл зах зээл хаанаас
бий болдог вэ гэхээр амьжиргаанаас. Амьжиргааг хаанаас бий болгодог вэ гэхээр ихэвчлэн
түүх байдаг байхгүй юу. Амьдралын түүх. Тэрийг алга болгочих юм бол хэзээ ч, ямар
ч эдийн засаг бий болохгүй. Дахиад амьжиргаа, түүх явагдаж байж тодорхой түүхийн
улбаа бий болж эдийн засгийн харилцаа буй болдог.

Хүн төрөлхтний, дэлхийн үүх түүх гээд өчнөөн юмыг ярьж ярьчихаад
эцэст нь өөрийнхөө түүх рүү өнгийж ч хараагүй байж, муухай байна, устга гээд одоо
тэр Хонконг энэ тэр шиг нь болно гэж ярьж болохгүй. Өөртөө ч, хүнд ч таалагдахгүй
байна гээд гоо сайхны хагалгаанд бүтэн орлоо ч та өөрчлөгдөхгүй шүү дээ.

-Нэгдүгээр
Дөчин мянгатыг нураалгахгүй хэмээн зүтгэдэг тань юутай холбоотой юм бэ?

-Дөчин мянгатыг 1956 онд барьсан гэхээр одоо жаран ч нас хүрээгүй
байгаа байхгүй юу. Европ юун дээр тогтсон юм бэ. Хөрөнгөн дээр л тогтсон. Хөрөнгийг
маш сайн үнэлж, хамгаалдаг. Тэгж байж хөрөнгөтнүүд нь шашиндаа мөнгө хандивлаж,
хаягдаж яваа нийгэмдээ анхаарал хандуулдаг. Хөрөнгөтнүүд тийм сайхан сэтгэлтэй юм
уу гэвэл үгүй. Хөрөнгөө л хамгаалах гээд байна шүү дээ. Хөрөнгөтэйгөө, сайхан амьдрахын
тулд гудамжинд гараад өлсгөлөн, гэмт хэрэгтнүүдээр хүрээлүүлж, хөрөнгөө шатаалгачихгүйн
тулд тэдэнд зориулагдсан системд үйлчлэх шаардлага бий болдог. Тэгж байж хамтаараа
явдаг. Азид бол хаандаа үнэнч. Хаан нь сайхан явах ёстой гэсэн авторитар үзэлтэй.
Манайд хааныг хүлээн зөвшөөрдөггүй, хамтын амьдралыг ч хүлээж авдаггүй.

Европынхон хуучнаа ерөөсөө устгаагүй, хэзээ ч нийслэлээ нүүлгээгүй.
Тэгсэн хэрнээ дэлхийн хамгийн хүчирхэг эдийн засагтай, хамгийн үзэсгэлэнтэй хотуудтай.
Бид өмд авах гэж Лондон руу явдаггүй. Лондонгийн бэлгэдэл болсон зүйлсийг үзэх гэж
л очдог. Түүхтэй газарт хамгийн үнэтэй зүйл бий болдог. Тэнд л соёл бий болдог.
Гэтэл Монголд үзээд өгье гэсэн ч түүх байна уу.

-Байгаа
шүү дээ?

-Тэгээд яагаад өөрийнхөө түүхийг үзэн ядах гээд байгаа юм бэ. Түүх
эхлээд явж байна шүү дээ. Дөчин мянгат бидний эхлэл. Эхлэлээ устгачихвал бидний
түүх үгүй болно. Улаанбаатар хот байхгүй болно.

-Дөчин
мянгатын байрууд чинь хана туургаасаа эхэлж нурж, сантехник нь авах юмгүй болчихоод
байгаа нь нураах гол шалтгаан болоод байгаа юм биш үү?

-Дөчин мянгатын байруудыг ноорхой муухай байлгах сонирхол яваад байна.
Хүний өмч үнэ цэнэгүй болно. Таны өмч хөрөнгө үнэгүй болбол тантай наймаа хийхэд
хялбар болно. Та өмчөө маллаад, үнэлгээ нь нэмэгдээд байвал наймаа хийхэд хэцүү
болно шүү дээ, тийм биз дээ.

Хүний амьдралыг баталгаажуулдаг ганц зүйл чинь хөрөнгө шүү дээ. Би
маргааш ажилгүй болно, өвдөөд гэртээ хэвтэнэ, эсвэл байраа барьцаалж зээл авна.
Би үхнэ надад үлдэж байгаа нь хөрөнгө. Ядахдаа намайг өнгөрөхөд миний хүүхэд гудманд
гарахгүй. Тийм болохоор хөрөнгөө л хамгаалах ёстой, уг нь. Хөрөнгөө хамгаалах гэхээр
хамгаалуулахгүй байна ш дээ. Хөрөнгөө хамгаална гэдэг чинь үнэлгээтэй байлгахыг
хэлдэг. Хөрөнгөө үнэлгээтэй байлгая гэхээр болохгүй, болохгүй гэсээр байгаад сүүлдээ
өөрсдөөсөө няцахад хүргэж байна.

Хуучин байраа хямд өгөөд бэлэн шинэ байранд орж болно. Ядуу үзэлтэй
хүн ядуу л амьдардаг. Гэнэт сугалаагаар сая доллар хожсон хүн таван жилийн дараа
өнөө л ядуу чигээрээ үлдсэн байдаг. Ядуу байх нь сэтгэлгээтэй холбоотой. Тэрэнтэй
адилхан гэр орноо арчилдаггүй, заваан хүнийг хичнээн тансаг ордонд авчраад нэмэргүй.
Өмнөх чигээрээ л байдаг.

-Дөчин
мянгатыг үлдээх шалтгаан, түүх нь юу юм бэ?

-Түүх байгаа. Түүнийг нь муухай гэж ойлгуулах гээд байдаг. Цирк рүү
явдаг гудманд нарны цацрагтай усан оргилуур бий болоод буга бэлчээд л, тухайн үед.
Э.Бат-Үүл, С.Баяр, Б.Долгион нарт үнэт зүйл байгаад байгаа байхгүй юу, түүх яриад
байгаа юм шиг боловч. Тэд “Бид “Битлз”-ийг сонсоод, орцонд гитар тоглоод, пянз солилцоод
л” гэж ярьцгаадаг. Яагаад гэвэл энэ бүхэн нь үнэтэй учир “Битлз”-ийн хөшөө хүртэл
байгуулсан. Соёлын үрийг тариад явж байна шүү дээ. Гэтэл өнөөдөр хүүхэд залуус
“Битлз”-ийн хөшөөний дэргэд уулзъя” гэж ярьж байна.

Тэгтэл хотыг анх үүсгэсэн, Улаанбаатарын анхны хороолол болсон Дөчин
мянгатыг яагаад үгүй хийх гээд байна вэ. Дөчин мянгат гэдэг чинь жаахан газар, гэтэл
хот чинь мега. Хэдэн хорооллын асуудлыг шийдэж чадахгүй байж хотыг бүхэлд нь нураая
гээд байгаа нь утгагүй. Одоо байгаа гэрээ цэвэрлээд аваад явчихаж чадахгүй байж
өөр бэлэн юм хайгаад л. Паар нь хагарахад засчихъя гэхийнхээ оронд шууд л өөр шинэ
газарт очъё гэдэг.

-Та
Дөчин мянгатад өсч дээ?

-Нэгдүгээр Дөчин мянгатад хамгийн анхны байрыг манай өвөө авсан байдаг.
Тэрэндээ одоо болтол амьдарч байна. 98 настай буурай. Улаанбаатар хотын хамгийн
анхны төлөвлөлтийн хуралд оролцож байсан хүн. Оросуудын хэлж байсан юмнуудыг протоколдоод
сууж байсан гэдэг. Миний ээж, аав Улаанбаатарыг өлгийнөөсөө дөнгөж задарсан хүүхэд
шиг байхаас нь нүдээрээ харж өссөн хүмүүс. Бүх үүх түүхийг нь ярьдаг. Ярьсан түүхүүдийг
нь сонсохоор “Улаанбаатар чинь тийм том түүхтэй байсан юм уу” гээд харамсмаар. Би
чинь эмээ, өвөө дээрээ өссөн хүүхэд.

Бид уурхайгаа тойроод суурин байгуулаагүй, тийшээ очиж амьдарсангүй.
Дотоодын эдийн засаг юун дээр тогтож байна вэ гэхээр хотжсон эдийн засаг дээр тогтож
байна. Зах зээл хаана байна вэ, Улаанбаатарт байна. Зах зээлийн бөөгнөрөл энд л
байна. Чингэсийн талбайг тойрсон засаг захиргааны нэгжүүд, банкууд гээд ашигтай
байршлыг эдийн засаг дагаж байна. Дөчин мянгат бол бидний уламжлалт соёл. Хөгжил
гэхээр гоё цэвэрхэн, шилэн барилга гэж боддог. Хэрвээ Дөчин мянгатыг нураавал түүх
алга болно. Түүх алга болбол уламжлалт хотын соёл үгүй болно. Хотын соёл алга болбол
эдийн засаг зогсоно.

Д.САРУУЛ