Бөмбөгөр ногоон театрт үзвэр үзээд тарж буй жороо морьтонгууд
Нийтлэлч: Өдрийн сонин
(1930-ААД ОН)
МОНГОЛЫН ҮНДЭСНИЙ ЖОРОО МОРИН СПОРТ
Гадаадын аливаа спорт, морин уралдаан нь эрх бүхий патент, цэгцтэй дүрэм журамтай байснаараа, төр засгийн спортыг дэмжих бодлого болон орчин үеийн дэвшилтэт технологт тулгуурлан олон нийтэд сурталчлагдан тогтворжихын хэрээр бүсийн хэмжээнээс улс, тив олон улсад нэр хүндтэй уралдаан болтлоо хөгжсөн байдаг. Монголын үндэсний жороо морин спортыг цаашид хөгжүүлэхдээ дээрх зарчмыг үндэслэл болгоно.
Зорилго
Даяарчлалын өнөө үед бидэнд үндэсний морин спортоо гэсэн өргөн цар хүрээтэй бодлого, зохион байгуулалтын шинэлэг санаа, хөрөнгө оруулалтыг шийдэхээс гадна монгол жороо морио хойч үе, хүүхэд залуучууддаа өвлүүлэн тэдэнд энэ тэнгэрлэг хүлгээрээ бахархан хайрлах ухамсрыг суулгах нь нэн чухал юм. Шинээр үүсгэн тогтноход тулгарч болзошгүй бэрхшээлийг бид туулан цаашид шинэ техник технологоор тоноглогдсон морин тойруулгын байгууламж байгуулах нь улс орны хөгжил болон өнөөгийн спортын үсрэнгүй хөгжил дэвшил, гадаадын морины олон байгууллага, холбоодын харилцааны түвшин зэрэгт нийцүүлэн зорилгоо болгож байна.
Монголын үндэсний жороо морин спортын “Ногоон тойруулга“ төсөл Байршил: Улаанбаатар хот, Сонгинохайрхан дүүрэг “Монгол наадам цогцолбор”
Сургалт
Монголын үндэсний жороо морин спортын жороо сургалтын 90% нь тал хөндийд 5-9 км, 10-15 км зайд тарлан хурд суулгаж ахиулан жорооллуулах байнгын сургалт, 10% нь ипподромын орчинд дасгах, монгол жороо морины гарааны хурд болон уран жороог шалгах торгон агшин байх болно.
Холбооны журам, хөтөлбөрт бий.
ЖОРОО МОРИН УРАЛДААНЫ ЖУРАМ
Саадын төрөл:
Унаач тамирчин, морь хоёр ганцаарчилсан үзүүлбэрээр батлагдсан саадуудыг жороо явдлаа алдахгүй богино хугацаанд туулах үүрэгтэй. Саадын тоо 4 байна.
ҮҮНД: 1. Усан саад
2. Элсэн саад
3. Мод сүлжих
4. Өөд уруу
Жороо морины хурд, уран явдал шалгаруулах тойруулга замын стандарт 450 метрийн хурд шалгах тойрог
Хурд шалгах төрөл:
Орон нутаг бүсээс сорилд тэнцсэн жороо морьдийг сугалаагаар А, B, C хэсэгт хуваарилан 5, 5-аар зэрэг уралдуулж хэсэг бүрээс шалгарсан эхний хоёр морийг дахин уралдуулж алдаагүй богино хугацаанд барианд орсон зэргээр шалгаруулна.
СААДЫН ТАЙЛБАР:
• Монгол жороо морины гайхалтай уран налах, алдаагүй хөдөлгөөнийг сорих бол гэрийн буйрын хэмжээг тойруул. /Сайн жороогоор энэ хэмжээний тойргийг тойроход унаачийн дотор талын дөрөө өндөрхөн өвсийг шүргэх хэмжээний налдаг гэсэн яриа бий/
• Бяртайг нь шалгая гэвэл өөд газар, говьд бол сул элсэн дээр жороолуулна. /Бяд муутайхан жороо явдал алдан бүдчинэ/
• Жороогийн дээд тэгш хурд гүн биш тогтоол ус туулахад мэдрэгдэнэ. /Мөн морины зоримог шинж шалгагдаж, сургасан унаачийн чадварыг эндээс харж болно/
• Хөлдөө гэм согоггүй чанга гишгэгдэлийг нарийн хайрган дээр жороолуулж сорих /Туурайн цацалтыг харахад урамтай, үнэлгээ өгч болох/ зэрэг нь жороог сориход баримтлагдах ерөнхий зарчим болно.
• Унаач нь суудлаа солихгүй, жолоогоо сөхөхгүйгээр тухайн морийг жороо алдуулалгүй уран налах чадварыг нь тусгайлан байршуулсан модыг сүлжиж шалгана.
21 аймаг, аж ахуйн нэгжид лецензийн гэрээгээр эзэмшүүлэх морин спортын байгууламжийн макет
Монголын үндэсний жороо морин спортын холбооны дүрэмд зааснаар саадтай болон хурд шалгах гэсэн хоёр төрлөөр жороо морины уралдааныг зохион явуулна. Тухайн хоёр төрөлд оролцох эрх олгох тойргийн шалгуурыг “шилэгдмэл сорил” гэнэ. Сорилыг итгэмжлэгдсэн шүүгч батлагдсан талбайд аймаг орон нутаг, бүсийн хэмжээнд зохион байгуулж жороо морин спортын уралдаанд тэнцэх болон оролцох эрх олгоно.
Тойрог болон саадтай уралдааныг хөгжүүлэх спортын мэргэжлийн дээд удирдлага нь “Үндэсний зөвлөл” байна. Үндэсний зөвлөл нь спортын дүрэм, стандартыг батлуулах, шийдвэр гаргах эрх бүхий үүрэгтэй.
СТАНДАРТ ОРЧИН
СТАНДАРТ ЭМЭЭЛ
СТАНДАРТ УНААЧ
Эртний монгол эмээлийн онцлог:
Эртний монголчуудын хэрэглэж байсан уужим суудал бүхий эмээл нь хойд бүүрэг харалдаа унаачийн гол хүндийн жин нь төвлөрөх тул морины жороолох хөдөлгөөн, холын аянд мундаа, хааг нь дарах асуудал үгүй мөн унаж яваа хүнд тохиромжтой байсан нь нотлогдсон.
Олон улсын морин спортын дүрэмд зааснаар тухайн спортод ашиглах морины бие галбир, гүйцэтгэх дасгал хөдөлгөөнд тохирсон стандарт эмээл, тоноглол хэрэглэхийг онцолсон байдаг. Монголын үндэсний жороо морин спорт энэ зарчимд тулгуурлан стандарт эмээлийн загварыг баталлаа.
Морьтон Гоо энтертайнментын дэргэдэx Залуу Жороо клуб нь жороо морь сонирxогчдын уулзаx газар байx болно. Залуус сонирxлоороо нэгдэн xоорондоо туршлага солилцоxоос гадна жороо морь унаж үзэx xүсэлтэй xүмүүст зориулсан xөтөлбөр, амралтын өдрийн арга xэмжээнүүдийг зоxион байгуулж тэдэнд xэрxэн жороо морьтой xарьцаx, унаx талаар зааж зөвлөx болно.
ЖОРОО МОРИН СПОРТЫН МЭРГЭЖЛИЙН УНААЧ ТАМИРЧИН М.БАЯРМАА
Сэлэнгэ аймгийн Хараа нутгийн уугуул эмэгтэй. Бизнесийн удирдлага мэргэжлээр төгсөөд одоо хувиараа бизнес эрхлээд явж байна. Манайх өөрсдийн адуутай байсан болохоор хүүхэд байхаасаа л морь унадаг, моринд хорхойтой байсан. Мөн манайх удмаараа морь уядаг айл. Аавын маань ах Монголын Улсын алдарт уяач, аймгийн хурц арслан Д.Болд гэж хүн байсан. Харин аав маань аймгийн алдарч уяач Д.Мижиддорж гэдэг. Уяач удамтай хэдий ч би багадаа биерхүү охин байсан учраас хурдны морь унах боломж надад байгаагүй. Гэхдээ бас хоосонгүй, хурдан морьдын сунгаанд морь унчихдаг охин байлаа.
Би монгол ахуй, өв соёл, уламжлалаа энэ хэвээр нь авч үлдэхийн төлөө өөрөөсөө шалтгаалах бага ч гэсэн зүйлийг хийхийг эрмэлздэг эмэгтэй. Монголчууд бидний талаас илүү хувь нь нийслэл хотод суурьшиж байна.
Эдгээр хүмүүсийн хүүхдүүд монгол ахуйгаас хол хөндий өсч торнин, улмаар хөдөөгийн амьдралыг тэр бүр сайн мэдэхгүй байна. Зарим нь бүр хурга, ишгээ ч ялгахгүй эмгэнэлтэй дүр төрхтэй байна. Үүнд миний сэтгэл үргэлж эмзэглэж явдаг. Тиймээс монгол эмэгтэй, эх хүний үүднээс монгол ахуй амьдралаа хадгалан үлдэхийн төлөө өөрийнхөө чадлаар хичээж явна. Энэ маань юу вэ гэхээр би монгол ахуй амьдралынхаа гэрэл зургуудыг сонирхолоороо авдаг. Гэрэл зураг гэдэг маш олон зүйлийг өгүүлж байдгаас гадна хүнд хүрэхдээ амархан.
