Далай ламын хойт дүр тодорсныг нууцалж байна

XIV Далай ламын хойт дүрээр есөн настай монгол хүү тодорсон та­лаар мэдээлэл түгэв. Энэ талаар албаны эх сур­вал­жаас тодруулахад үгүйс­­гэсэнгүй.  Чухам яагаад Далай ламыг жанч халаагүй байхад хойт дүр нь тодорчихов гэдэг нь анхаарал татаж байгаа юм. Учир нь Далай лам  өөрийг нь жанч халснаас хойш хойт дүрийг нь улс төрийн шалтгаанаар Хя­тадаас тодруулах вий гэж болгоомжилсонтой хол­боотой аж. Тиймээс ч уламжлалт ёсыг эвдэхээс аргагүйд хүрч ийнхүү хойт дүрээ жанч халахаа­саа өмнө тодруулж бай­гаа гэнэ.

Далай лам өмнө нь хойт дүрээ Хятад бус харин бурхны шашинт Балба, Монгол, Халимаг, Буриад болон АНУ-аас тодорч болзошгүй хэ­мээн мэдэгдэж байсан билээ. Харин хойт дүрээр нь тодорсон гэх монгол хүүг олон нийтэд зарла­хаас нууцалж байгаа нь хүүгийн аюулгүй байдлыг бодолцсоных юм байна. Далай ламын дараагийн дүр говийн аймгаас төр­сөн бөгөөд Энэтхэгээс ирсэн рембүүчий дагал­дан ирсэн  лам нарынхаа хамт тус аймгийг  зорьжээ.  Цаашлаад ҮАБЗ ч энэ талаар  мэдэж байгаа тухай  мэдээлэл байна.  

Үүнээс өмнө  IV Далай лам Ёндонжамц монгол хүн байсан. Тэрээр 1589-1616 оны хооронд амь­дарч байжээ. Хэдийгээр манайд хутагт хувил­гаа­дыг тодруулсан тохиол­дол зөндөө байдаг ч VIII богдоос хойш хойт дү­рийг нь тодруулахыг  хо­риглож байжээ. Мөн 1994 онд ҮАБЗ-өөс баталсан ху­тагт, хувилгаадыг тод­руулахгүй байх шийдвэр байдаг гэнэ. 

Тиймээс хутагт хувил­гаан, хойт дүр тодруулах нь манайд бол эрх зүйн хувьд хаалттай аж.  Далай ламын хойт дүр тодор­лоо гэхэд өмнөх шийдвэ­рүү­дийг өөрчлөх юм уу,  ямар нэгэн хууль гаргах шаард­лага бий болж бай­гаа юм байна. Гэлээ ч сүүлийн үед л гэхэд Түв­дийн томоохон рембүүчи, хутагт хувилгаадын хойт дүр Монголд тодорсон хэд хэдэн жишээ бий. Хэ­дийгээр хуульчилж, ал­бан ёсжуулаагүй ч олны сүсэг бишрэлийг хэн нэ­гэн эсэргүүцэж байсан­гүй.

Харин БНХАУ-д 2007 онд хутагт хувилгаадыг тодруулахыг хуульчил­сан юм байна.