Улстөржсөн эдийн засаг улс орныг сүйрүүлнэ

УИХ-ын 20 гишүүн "эх оронч" асуудал дэвшүүллээ. Ноднин жил Ерөнхийлөгч асан Н.Энхбаяр ч яг иймэрхүү зүйлийг уул уурхай, газрын баялагтай холбож ярьж бай­лаа. Одоо ч тэр яриа дуусаа­гүй үргэлжилж байгаа. Нэг талаас харахад энэ хүнтэй ойр байсан хүмүүс, нэг нутаг усныхан эдгээр 20 гишүүний олонхийг бүрдүүлээд байгаа болохоор эргэлзэж, хардах сэтгэл төрөөд байна.

Улс орны эрх ашиг талаа­саа энэ 20 гишүүн зөв зүйл яриад байх шиг хэрнээ улс төрийн шийд­вэр талдаа  Н.Энх­баярт асар их дэм бол­чих вий дээ гэж бодогдох юм.

Гэхдээ УИХ-ын 20 гишүү­нийг мэдэгдэл гаргаснаас хойш Оюу толгойн хувьцааны үнэ таван ам.долла­раар буу­жээ. Гэтэл Ерөнхийлөгч Ц.Эл­бэг­дорж намуудын дарга, УИХ-ын дарга, Ерөнхий сай­дыг хүлээж авч уулзахдаа хө­рөнгө оруулагчдад хатуурхаж болохгүй гэж хэлэхэд хувь­цааны үнэ нь өсөөд ирж байгаа юм. Өнөөдөр Оюу толгой зөвхөн монголчууд юм уу Рио Тинтогийнх гэж шууд ойлгож болохгүй болж. Энэ бол дэлхийд хамаатай хэрэг болсон шүү. Үүний үр дүнд   хамгийн их үр шимийг монгол­чууд хүртэнэ. Иймээс хувь­цаа­ны үнэ буурвал хамгийн түрүүнд монголчуудад хохи­ролтой. Учир нь хувьцаа гэд­гийг үүрэн телефоны урьд­чилсан төлбөрт үйлчилгээтэй жишье л дээ. Нэгэнт бид мөн­гөгүй тул хүний мөнгөөр үйлд­вэрээ барьчихаад өөрс­дөө ашиг хүртэхээс гадна урьдчилан төлбөр хийсэн хүнд багахан хэмжээний ашиг өгнө. Харин хувьцааны үнэ унах нь Монголд баригдах үйлдвэр, орд ашиглах хуга­цаа тэр хэмжээгээр хойшил­но. Хувьцааны үнэ өснө гэдэг нь бидэнд ашигтай тусна.  Хэрэв төр баялгийн орлогыг шударгаар хуваарилж чад­вал нийгмийн эмзэг хэсэг баялгаас илүү хүртэх ёстой. Харамсалтай нь УИХ маань хэдэн толгойтой нь үл мэдэг­дэх бөгөөд хэзээ нэгэн цагт ямар нэгэн бодлого хэрэг­жүүл­нэ гэдэг нь тодорхой бус байна. Үүний тод жишээ нь саяхан 20 гишүүн Оюу толгой гэрээнд засвар оруулах тухай санал хэлсэн явдал юм. Хэ­дийгээр энэ нь наанаа эх оронч харагдаж байгаа бо­ловч үнэн хэрэгтээ Африкийн ядуу буурай орнуудын тог­толцоо руу тэмүүлсэн хэрэг юм. Тэдгээр орнуудад төр барьсан бүлэглэлүүд нь эх орныхоо баялгийг цөлмөөд гадаадад гарчихдаг. Тэдний залгамжлагчид нь эх орон ард түмнийхээ төлөө гэсэн уриатайгаар засгийн эрхэнд гарна. Тэд баялгийг ашиглах боловсруулах тухай ямар ч ойлголт байдаггүй. Өөрсдөө хөрөнгөгүй, технологигүй, боловсролгүй учраас гадны хөрөнгө оруулалтаар баялаг бүтээж ард түмнийхээ амь­жир­гааг дээшлүүлж болно гэдгийг маш сайн мэддэг. Гэвч энэ нь ард түмэнд ашиг өгө­хөөс эрх баригчдад хүртэх юм бага байдаг. Иймээс тэд га­даадын хөрөнгө оруулалтыг байнга эсэрүүцсээр ирсэн. Үр дүнд нь тус орнууд бослого. хумхаа, алан хядлага хар тамхи, зэвсэг, хүний наймаа­ны голомт болж хувирсан. Буурай орнууд гадны хөрөнгө оруулалтаар өндөр хөгжил­тэй орон болсон олон то­хиол­дол бий. Япон, Сингапур, Хон­конг зэрэг орнууд ба­рууны хөрөнгө оруулалтаар боссон. Эдийн засаг нь хур­дацтай хөгжиж байгаа Хятад,  Энэтхэг зэрэг орнууд гадаа­дын хөрөнгө оруулалтыг гай­хам­шигтайгаар ашиглан хэ­дэн тэрбум хүнийг турааж алчихалгүй өнөөдрийг хүрч байна. Эндээс харвал эрхэм 20 гишүүн XXI зууны Монго­лын хамгийн том хө­рөнгө оруулалтыг зогсоох гэж бай­гаа мэт харагдана. Гэхдээ тэдний шаарлага нь хөрөнгө оруулалтыг зогсоох гацаах тухай биш юм. Үүнд Засгийн газар ч тодорхой хэмжээний хариуцлага хүлээх ёстой. Учир нь тэд УИХ-ын 57 дугаар тогтоолын заалт болох "Айвен­хоу майнз" компани хөрөнгө оруулалтаа нөхсө­ний дараа Монголын талын эзэм­ших хувийг 50 хувиар нэмэг­дүүлэх шаардлагыг 30 жи­лийн дараа гэж гэрээнд тус­гасан. Үнэн чанартаа "Айвен­хоу майнз" 30 жилийн дараа хөрөнгө оруулалтаа нөхнө гэсэн ямар ч тооцоо байхгүй. Магадгүй маргааш ч нөхчи­хөж болно. Түүгээр ч зогсохгүй 50 жилийн дараа ч нөхөж магадгүй. Энэ нь эрхэм ги­шүүд болон "Айвенхоу майнз" компаниас шалтгаа­лах­гүй юм. Өнөөдөр дэлхийн зах зээл дээр нэг тонн нь 10 мянган ам.долларт хүрч эсвэл түүнээс доош унаж байгаа зэс 2000 ам.доллар хүртэл буу­рахад л хөрөнгө оруулалтаа хэзээ ч нөхөхгүй болно. Тий­мээс нэг талдаа эрхэм гишүү­дийн шаардлагыг зөвтгөж ч болох юм. Нөгөө талдаа "Айвенхоу майнз"-ын хариуг хүндэтгэх учиртай. Эцэст нь эндээс гарах ганц гарц бол Засгийн газын зөгнөсөн 30 жил ч биш, эрхэм гишүүдийн мэргэ төлөгт буусан шиг 3-5 жил ч биш ердөө л гэрээндээ "Хөрөнгө оруулалтаа нөхсө­ний дараа.." гэдэг заалт оруул­чихад л хангалттай юм. "Айвенхоу майнз"-ынхан хө­рөнгө оруу­лалтаа хуурам­чаар өсгөсөн тухай яриа бай­даг. Өнөөгийн тусгаар Монго­лын хувьд энэ бол боломжгүй юм. Ерөнхий­лөгчийн хэлс­нээр УИХ, Зас­гийн газар анх­ны энэ том хөрөнгө оруулал­тыг бөөций­лөн бойжуулж чадвал Мон­голд дараагийн томоохон  хөрөнгө оруулал­тууд са­наанд оромгүй их ашиг ав­чирна.

Улс төр  судлаачдын үзэж байгаагаар өнөөдөр манай эрх баригч намууд үзэл ба­римтлал, тэр тусмаа зах зээ­лийн эдийн засгийн цогц үзэл баримтлалгүй бай­на. Монгол ардын нам зүүний нам гэдэг боловч ихэнх то­хиолдолд барууны гэгддэг хэт хөрөнгө­жих бодлого явуул­даг. Ард­чилсан нам барууны үзэлтэй гэдэг боловч олон тохиол­долд хавтгайрсан ха­лам­жийн автор болсоор өнөөг хүрсэн. Энэ нь тухайн намуудын үзэл бодол нь явуулж байгаа эдийн засгийн үйл ажилла­гаа­тайгаа ний­цэх­гүй байгааг харуулж байна.

Нэгэнт намуудын үзэл бодол төлөвшөөгүй тул УИХ, Засгийн газар  цэгцтэй,  нэгд­сэн,  уялдаатай шийдвэр гар­гаж түүнийгээ хэрэгжүүлэх ямар ч боломжгүй юм. Хэрэв УИХ, Засгийн газар нэгдсэн бодлоготой байж чадвал сон­гуулиас өмнө Оюу толгойг цэгцлээд зогсохгүй төмөр зам автозам, барилгажилт ногоон хэрэм зэрэг томоохон бодло­гуудаа тодорхойлж ирээдүйд  ихээхэн мөнгө босгох бо­ломж­той. Ингэж чадвал дөр­вөн жилийн турш өгөх гэж үйлээ үзэж байхын оронд  1.5 сая төгрөгийн цалин авдаг хоёр сая ажилтан манайд бий болж болох юм. Тэр үед ажилгүйд­лийн тухай биш ажиллах хүчний дутагдалд орох тухай л ярих байх. Тэгвэл монгол­чуу­дын хувьд  ядуурал гэдэг өнгөрсөн үеийн хар дарсан зүүд л болж үлдэнэ.  Тэгэхээр улстөржих хэрэг байна уу? Эдийн засгаа улс­төржүүлбэл улс орон чинь сүйрэл рүүгээ л явна.