Бушуу туулай борвиндоо баастай

"Дуу аялж, салхи татуул­сан хэдэн залуус МАН-ыг шинэчилнэ гэвэл нар баруу­наас гарна" гэж МАН-ын ги­шүүн, улс төр судлаач Б.Бат­сайхан хэлжээ.  Яг үнэн. Энэ хэдэн залуус байтугай нь намын шинэчлэл яриад ба­раагүй юм. Энэ намыг шинэч­лэх гэж өчнөөн жигүүр, хө­дөлгөөн байгуулсан. Үнэ­нээсээ шинэчлэлийг хүссэн нь байсан л байх. Тэдний зорилго дээр шинэчлэгчдийн удирдлагууд нь албан ту­шаал, эрх мэдэлд очоод л нөгөө шинэчлэлийн талаарх мөрөөдөл нь талаар болдог байсан. Одоо МАН-д болоод байгаа үйл явц, залуусынх нь шинэчлэх тухай яриа ч энэ л замаар явж гацах вий.

Морин дэл дээгүүр сэлэм эргүүлээд хуучин үе рүүгээ хий хоосон нулимаад шинэч­лэл хийдэггүй юм. МАН шинэчлэгдэх ёстой нь үнэн. Гэхдээ одоогийн залуусын яриад байгаа шиг шинэчлэг­дэнэ гэж байхгүй. МАН-ын залуус эхлээд албан тушаа­лын амбицаа дарчих. Зүрх сэтгэлдээ жаахан ч гэсэн Монголоо бод. Үнэн нүүр царай чинь нэг бүлэглэлийн гар хөл болсон хэдэн залуус хий хөөрчихсөн юугаа шинэч­лэхээ ч мэдэхгүй яваад бай­гаагаас чинь харагдаж байна. Хуучин хэдээ авч хаяад өөрс­дөө оронд нь заларчихвал энэ нам шинэчлэгдээд дараа­гийн сонгуульд ялна гэвэл ёстой үлгэр. 

Залуусын намаа шинэчлэх тайлбар нь "Та нар идэж ханасан бол бидний ашиг хүртэх цаг болсон" гэж хэлээд байгаатай адил сон­сог­доод байна. Зүгээр л нэг хийрхэл. Мөнгөний зах амс­сан сахал нь ургаж гүйцээгүй багацуул ямар ч учир шалт­гааны дараалалгүй шууд л "бууж өгөхийг" ах нараасаа шаардаад байхаар тэд яаж та нарыг хүлээн зөвшөөрөх юм. Тэд та нарыг хүлээн зөвшөө­рөөгүй байхад Монголын ард түмэн хүлээж авах уу. Намын шинэчлэлийн тухай хийрх­лийнхээ оронд сайн сөрөг хүчин байхыг шаардаад суувал үнэнд ойр.

АН-ын хувьд ч өвөртөө МАХН-ын хэдийг хийчихээд сөрөг хүчингүй мэт дураар авирлаж, өмнөх үеэ огт байх­гүй мэт, Монголын түүх ард­чилалтай чацуу мэт авирлаж, бааварлаж байгаа. Яахав Ардын намынхныг бодвол бас ч гэж юм хийгээд байгааг нь бол үгүйсгэхгүй. Гэхдээ л цөөнхийн зовлонг мэдэх хэрнээ олонхийн дээрэнгүй авирыг сурчихаад зарим зүйлд чихгүй мэт өөрсдийн­хөөрөө зүтгэж байна. Үүнд нь хяналт тавь л даа. Э.Бат-Үүл хотод овоо өнгө нэмж байгааг мэдэвч, мөрөөдлөө биелүү­лэхийн тулд ард түмнээсээ асуулгүй Сүхбаатарын тал­байн нэрийг өөрчилснийг эсэргүүцэж дуугар л даа. Д.Сүхбаатар танай нам бай­тугай Монголын түүхэнд хамаатай хүн биз дээ. Энэ талаар Сүхбаатар аймгийн  уугуул гэсэндээ Р.Буд, амь­даа­гаараа Ж.Сүхбаатар ги­шүүн л дуугарсан. Харин та хэд намдаа тийм л их хайртай бол МАН-ыг үүсгэн байгуу­лагч­дын нэг энэ хүнийг үгүйс­гэж байгаа эрх баригчдын эсрэг ганц үг дуугарахгүй яасан юм.

МАН шинэлэгдэх хэрэг­тэй. Зүгээр ч нэг шинэчлэгдэх биш, цоо шинэ нам бий болох ёстой.  Энэ чигээрээ явбал Монголыг хөгжүүлэх биш сүйрүүлнэ гэдгийг өнгөрсөн цаг хугацаа хэлээд өглөө. Намын шинэчлэл гэж хөгш­нийг залуугаар, хуучныг ши­нээр солихыг хэлэхгүй, үзэл баримтлал, дүрэм, онолын­хоо хувьд, ажлын арга барил, зохион байгуулалт, сэтгэхүй­гээ ч өөрчлөх цаг болж. Зүү­ний үзэл баримтлалаа дага­даг юм байгаа биз. Тэгвэл Социал демократ нам бол л доо. Монголд угаас АН, МАН-аас  өөр том нам байхгүй. АН-ын хувьд ч өнөөдөр иргэдээс авч байгаа нэмэх оноондоо ташуураад байх хэрэггүй. Өнөөдөр АН хийж байгаа ажлаа сайн сайхан боллоо гэж хөөрцөглөхийн оронд хийж чадахгүй байгаа, хийх ёстой ажлаа ярилцах цаг болсон. Үүн дээр сөрөг хүчин­тэйгээ хамтарч ажиллах зүйлс ч бий. Улс орноо хөг­жүүлэхийн тулд томоохон шинэчлэл хийнэ гэвэл сөрөг хүчинтэйгээ ярихаас өөр гарц­гүй. Тэд ч бас ард түмнээс сонгогдсон төлөөлөл.

МАН-ын удирдлагууд нь найр наадам, бөх, морь, сур, аймаг, сумын ой, амралт гээд алга болчихсон хойгуур на­мын байрны нэг хэсэг нь тоггүй болсон гэнэ. Энэ бол танай намын дотоод асуудал. Тийм л их намдаа хайртай юм бол мөнгөө нийлүүлээд төл­чих л дөө. Энэ бол намын удирдлагаа шүүмжлэх нэг их том шалтгаан биш. Чаддаг юм бол татан буулгаад буурин дээр нь шинэ нам байгуулчих. Үнэхээр ингэж чадаад, үзэл баримтлалаа ямар байхыг тодорхой болгож, шинэ на­мын дүрэмтэй, Монголын төлөө юу хийж чадахаа тодор­хойлчих юм бол намын ах нар чинь байтугай ард түмэн та нарыг хүлээн зөв­шөөрнө. Шинэчлэлийн өр­гөөн­дөө намын гишүү­дийн­хээ саналыг авч байгаа гэсэн. Намын удирдлагыг өөрчилье гэхээсээ  намын дүрэм, меха­низмаа өөрчилье гэсэн санал давуу байна гэнэ лээ. Үүнийг бас бодолцох л хэрэгтэй.

Үнэн хэрэгтээ шинэчлэл ярьсан хэдэн залууст намаа мэдээд өглөө гэхэд та нар дараа үеийн тэд нар л болж хувирна. Яаран сандран Бага хурлаа хуралдуулахыг шаар­дах нь ямар зорилго агуулна вэ. Өөрийгөө өөрчлөөгүй байж бүхэл бүтэн 90 жилийн түүхтэй нам өөрчлөнө гэдэг юу л бол. Бага хурал хуралд­лаа гээд хуучин бүлэглэ­лүү­дийн гар хөл болсон хү­мүүс л байгаа. Тэд фракц бүлэглэ­лийн удирдагчдаа л үйлчлэ­хээс та нарыг дагаад намир­чихна гэж байхгүй.  Тиймээс Их, Бага хурал хуралдаад ашиг авчрахгүй. Яахав хэдэн хүн өөрчлөгдөнө л биз. Чана­рын ялгаагүй ийм шинэчлэл гэж байх уу. Дарга удирдла­гаа сольсноор МАН шинэч­лэгддэг бол өдийд ёстой эн­хийн цагаан тагтаа болчихсон байхгүй юу.  Тэглээ гээд МАН шинэчлэгдэх үү. Мэдээж да­раалан сонгуульд ялагдал авчирсан намын дар­га өөрч­лөгдөх нь дамжиг­гүй. Намын удирдлагын түвш­ний хүмүүс, Удирдах зөвлөл солигдлоо гээд шинэчлэл  мөн үү. Ингэж яаран хурал­дуулж хэдэн хүн солиод бу­шуу туулай бор­виндоо баас­тай л үлдэнэ. Энэ олон удаа­гийн сонгуульд түүхэндээ байхгүй ялагдал авчирсан хүмүүс та нарыг хашгирсан хашгираагүй со­лигдоно, муул­сан муулаагүй өөрчлөг­дөнө. Та нартай, та наргүй болох л  ёстой үйл явц. Тэгээд ч энэ хэдэн залуус энэ том намын бүх залуусыг тө­лөөлж чадаж байна уу гэдэг бас өөр зүйл. Бусад нь яагаад дууга­рахгүй байна. МАН хэдэн жил албан тушаал, эрх мэдэлд ханаж, авлига хээл хахуулийн амтанд орж ард түмнээсээ дэндүү холдсон. Сүүлдээ заалны, цаасны улс төр хийж, нийгмээсээ тасар­сан л даа. Намын байран дахь улс тө­рөөсөө хальж нийгэм рүүгээ хар л даа. Ялж, ялагдана гэдэг бол хаана ч байдаг л үзэгдэл. Ялагдал гэдгийг үхэл гэж хараад байх нь зөв үү.

МАН-ын өнөөдрийн дүр зураг бол хаашаа нүүхээ мэдэхгүй, гэрийнхээ унь, туур­га, багана, шалыг би, чи авна гэж хэрэлдэж байгаагаас өөрц­гүй харагдаж байна.  МАН-ынхныг буурин дээрээ гэрээ хувааж авах гэж булаа­цалдах зуур чинь АН гэдэг шинэ үеийн дарангуйлагч гарч ирэх гээд л байна. Нэг нам дангаараа ийм их эрх мэ­дэлтэй байна гэдэг тийм сайн зүйл биш. Үнэхээр шинэ юм хүсээд байгаа бол  хуучин гэрээ булаацалдаж байхын оронд  өвлийг давахааргүй хуучин муу гэрээ буулгаад   цэмцийсэн сайхан цагаан гэрээ бариад ав л даа. Өөрчлөх, шинэчлэх буруу биш ч арга барил нь буруу байна.