Цаасан сонин цаг хугацааны шалгуурыг нэгэнт давжээ

Телевиз үүсэхэд кино театрт хэн ч очихоо байна гэж ярьцгааж байсан гэдэг. Цаг хугацаа өнгөрч телевиз улам нимгэн, улам олон суваг гар­даг болсон ч театр моодноос гарах нь бүү хэл үнэ цэнэ нь нэмэгдсэн. Театрт очиж үзэж байж л жинхэнэ юм үзсэн болдог. Залуус хайртай бүс­гүй­­гээ театрт урьж, театрт гарах шинэ киног үзэгчид тэсэн ядан хүлээдэг хэвээрээ. Сонин яг үүнтэй адил юм. Цахим ертөнц хөгжиж, мэ­дээл­лийн хурд ихэссэн ч цагаан цаасан дээр хараар бичсэн баримт  үлддэг сонин хэмээх мэдээллийн талхны үнэ цэнэ алдагдахгүй л бай­на. Үй олон сайтууд мэндэл­сэн ч, сошиал ертөнц хүмүү­сийн амьдра­лын хэв маягийн нэг болсон ч  үнэн бодитой гэж итгэдэг, олон жилийн дараа  он цагийн үйл явдлын гол баримт болж үлддэг зүйл бол сонин юм. Насаараа сонины хай­чил­бар хийдэг нэг ахмад­тай уулзаж байлаа. "Сонин уншаагүй нэг ч өдөр байхгүй. Тэр тусмаа танай сониныг өдөр алгасал­гүй уншиж, өөрт хэрэгтэй мэдээллийг хайчил­бар хийж хадгалдаг. Эргээд харахад тэр үеийн бүхий л түүх дурайтал байж  байдаг. Тэр чигээрээ баримт юм шүү дээ" гэж билээ. 

    Сонин захиалж уншдаг хүмүүс ч цаасан сониноо барьж, харж уншихгүй бол цахим хэлбэрээр уншихаар уншсан болохгүй юм гэж хэл­дэг. Хэдхэн минутын өмнө байж байснаа алга болчих­дог, үг үсэг утга санааг нь өөрчилж орхидог, хэн нэгнийг гүтгээд биччихлээ гэхэд устга­чи­хаж болдог учраас цахим мэдээллийн хэрэгс­лээс илүү­тэй  цаасан сонины мэдээл­лийг уншигчид  бодит үнэн гэж уншдаг, итгэдэг.

Технологи хамгийн их хөгж­сөн, технологийн хөгж­лийн  гол автор нь болсон улс орнуудад ч цаасан сонин байсаар л байна. Айлууд шуудангийн хайрцагтаа өглөө бүр шинэ сониноо хүлээн авч амтархан уншсаар байгаа. Энэ бол соёлт хүн төрөлхтний салшгүй нэг хэв маяг болоод тогтчихож. Хэд­хэн сарын өмнө АНУ-ын тэр­бум­тан, amazon.com  сайтыг үндэслэгч Жефри П.Безос "Вашигтон пост"  сониныг 250 сая ам.долла­раар худалдаж авсан бол Жон Хенрид Нью-Йорк таймс" сонины "Бостон глоб"-ыг 70 сая ам.доллараар худал­даж авчээ. Хэдхэн сарын өмнө шүү. Дээрх тэр­бумт­­нууд цаасан сонин  дэл­хийн зах зээлээс шахаг­дах байсан бол юу гэж ийм их мөнгөө зарлагадах билээ. Туршлагатай бизнесмэнүүд зах зээл,  ирээдүйг нь  судалж байж л ашигтай бизнест хөрөн­гө оруулах нь дамжиг­гүй. Дэлхийн чиг хандлагад мэдээллийн хэрэгслээс цаа­сан сонин шахагдах нь бай­ту­гай харин ч бодит мэдээлэл гэдэгт илүү их итгэж захиа­лаг­чийнх нь тоо огтхон ч буурах­гүй байгаа нь нотолгоо юм. 

Зарим зүйл он цагийн эрхэнд улам төгөлдөржин, өмнөх үетэйгээ хамт үлдэх нь бий. Компьютер байхгүй байх үед бичгийн машин байсан ч одоо бичгийн машин тогшоод суух хүн олдохгүй. Харин цаг үе улирах тусам үнэ цэнээ алддаггүй юм гэж бас байна. Түүний нэг нь яах аргагүй сонин. Зарим нэг тогтсон уламжлалууд бий. Жишээ нь хамрын тамхи хэрэглэдэг хүмүүс гялгар уутанд хийгээд авч явж болно. Гэтэл заавал хөөргөнд хийдэг. Тэгж байж л утга төгөлдөр болдог. Хүмүүс бие биедээ бэлэг өгөхдөө мөн баглаа боодлыг нь чухалчил­даг. Түүн лугаа цаасан сонин илүү утга төгөлдөр гарт баригддаг бодит үнэн шигээ мэдээлэл нь үнэн гэдэгт уншигчид илүү их итгэдэг. Цахим мэдээлэл алга болох өөрчлөх боломжтой бол цаасан дээр үлдсэн мэдээлэл баримт болон үлддэг.  Үүгээ­рээ мэдээллийг үнэнээс гуйвуулах боломж багасч байгаа юм.  Цаасан сонин 16, 17-р зууны үед  үүсэж байсан гэдэг юм билээ. Тэр цагаас хойш цаасан сонин үнэ цэнээ алдсангүй. Мэдээллийн хурд ихэслээ ч бодит үнэн эсэхийн хэмжүүр нь сонин өөрөө бол­чихдог юм байна. Телевиз гэхэд л сониноос түрүүлж мэдээлэгдэх хэрнээ тухайн цаг үедээ гараад л өнгөрчих­дөг учраас сонин шиг дахин унших боломж байхгүй.

Тиймээс цаасан сонины эрэлт байсаар байгаа бөгөөд үүнийг дагаад нийлүүлэлт ч байсаар  байна.  Сүүлийн үед сайтууд олноор гарч ирэхэд сонин үгүй болно, орон зай нь хумигдана  гэж ярьцгааж байсан. Гэтэл бодит амьдрал дээр тэгсэнгүй. Өдөр тутам гардаг "Өдрийн сонин" гэхэд л захиалагч нь олон байгаа нь үүнийг баталж буй юм. Сонин ямар нэг байдлаар уншигчдын гарт хугацаа­наа­саа хоцорч очих юм бол манайх­ны утас зогсоо зайгүй хангинадаг. Уншигчид нэгэнт өглөө бүр цай уухтай адил, өглөө бүр ургах нарнаар сониноо уншаад уламжлал болсны шинж энэ. Тиймээс "Өдрийн сонин" өглөө бүрийн мандах нарнаар тантай хамт, захиалагчтайгаа хамт олон оныг үдлээ. Ирэх он жилүүдэд ч илүү олон сонирхолтой мэдээ мэдээлэл, нийтлэл сур­валж­лагуудаараа та бүхний оюуны цангааг тайл­саар байх болно. Олон жил шилдэг хэвлэл мэдээллийн байгуул­ла­гаар тодорч байгаа нь ч сонины эрэлт хэрэгцээ буу­рах нь байтугай нэмэгдэж байгааг илтгэж байна.  Дэл­хийн хэвлэл мэдээллийн бай­гуул­лагын томоохон хурал цуглаан дээр ч энэ талаар сүүлийн үед их ярьцгаах бол­сон байна лээ. Хүмүүс нүдэнд харагдаж гарт баригд­даг зүйлд илүү их итгэл үнэм­шилтэй ханддаг нь харагдаж байна. Цаасан сонин цаг  хугацааны шалгуу­рыг нэгэнт давжээ.

Хэвлэл, тэр дундаа сони­ны сонгууль бол захиал­га байдаг. Хамгийн олон захиа­лагч­тай нь сонгуульд яллаа гэсэн үг. "Өдрийн сонин"-ы хувьд олон жил уншигчдын олонхийн санал авч тэргүүл­сээр ирсэн. Сэт­гүүл зүйн боловсон хүчнүүд тэр дундаа хэвлэл мэдээл­лийн олон байгууллагын удирдлагууд энэ сониноос бэлтгэгдэн гар­сан байдаг. Эндээс харахад "Өдрийн сонин" сэтгүүл зүйн бүхэл бүтэн том сургууль гэдэг нь эргэлзээгүй. 

Хэвлэл мэдээлэл гэдэг өөрийн гэсэн дүрэм жаягтай, зах зээлийнхээ жамаар хөг­жиж байгаа. Дүрэм журмаа­раа үнэн, бодит  мэдээллийг хүргэх нь хэвлэлийнхэн бидний үүрэг билээ.