Оны шилдэг шүлэг шалгаруулах “Болор цом 43” наадам Улс тунхагласны баярын өдөр болж өндөрлөлөө. Энэ жилийн “Болор цом”-ын эзнээр шалгарсан МЗЭ-ийн болон Г.Сэр-Одын нэрэмжит шагналт, яруу найрагч Н.Минжинсайхантай ярилцлаа.

---

-Юуны өмнө “Болор цом”-ын эзэн болсонд тань баяр хүргэе. Та Архангай нутгийнхаа дөрөв дэх “Болор цом”-ын эзэн болж байгаа юм билээ?

-Миний бие Архангай нутгийнхаа дөрөв дэх “Болор цом”-ын эзэн, мөн “Монголын радио”-ынхоо ес дэх “Болор цом”-ын эзэн болж байгаа юм билээ.

Үе тэнгийнхэн маань “Манай үеийн тэд дэх Болор цомтон” хэмээж, эргэн тойрны улс, эх нутгийнхан, таньдаг мэддэг элэг дотны хүмүүс бүгдээрээ л “Болор цом” наадмын эзэн болсонд минь их баяртай байгааг харах үнэхээр сайхан байна. Энэ хүмүүсийнхээ итгэлийг дааж явах юм сан, шүлэг бүтээлээ улам чамбайруулж, цомын эзэн шүү гэдгээ харуулж ном бүтээл гаргана даа гэсэн зорилго тээгээд явж байна.

-Хэдэн наснаасаа шүлэг бүтээл оролдож, бичиж эхэлсэн талаараа хуваалцахгүй юу?

-Анхны шүлгээ 2000 онд бичиж байсан. Тэр үед одоогийнх шиг гар утасны зурвасаар харилцдаггүй байлаа. Захидлаар л харилцдаг байсан юм. Тухайн үедээ арван жилийн ангийнхныхаа хайрын захидлыг шүлэглэж бичиж өгнө. Ингээд л хажуу дэргэдэх улсаасаа урам зориг авч, улам цаашаа сэргэж явдгийн адилаар ангийнхныхаа “яруу найрагч аа” гэж дууддаг хазайлгаж болохгүй титэм шиг тэр сайхан өргөмж, нэрэнд эзэн байх юмсан гэж урамшиж явсан даа. Ингэж хөглөгдөж явсаар Хөдөлмөрийн баатар, төрийн шагналт, ардын уран зохиолч Дэндэвийн Пүрэвдорж багшийнхаа үүсгэн байгуулсан “Монголын нууц товчоо” уран зохиолын дээд сургуульд оюутан болж ирсэн юм. Ингээд нутаг нутгийн, газар газраас ирсэн үе тэнгийн авьяаслаг олон залуустай нэг анги болж байлаа. Тэгээд шүлгийг ингэж бичдэг юм байна гэж хөглөгдсөөр яруу найргийн амтанд орох зам маань эхэлсэн байдаг. Оюутан байхад МУИС, МУБИС, УБИС, Их Монгол, Монголын нууц товчоо гээд их сургуулиудаар яруу найргийн дугуйлангууд их болдог байлаа. Нэг дугуйланд очоод, дараагийн дугуйлан руугаа хамтдаа алхацгаана. Тэгж явж байхдаа “Саяны дугуйлан дээр ийм шүлэг уншсан, одоо би тэр дугуйлан дээр очоод тэрнээс ингэж илүү шүлэг уншина” гэж бага залуу насандаа шар хортой явсан маань улам л утга уран зохиолдоо дурлах, үг утгын мөн чанар, амь сүнсийг таних зүйл рүү суралцуулж байж дээ гэж одоо боддог юм.

-Таны ижийгээ баярлуулж байсан яруу найргийн ямар наадам байдаг вэ?

-Ардын жүжигчин Ичинхорлоогийн нэрэмжит Архангай аймгийн Хөгжимт жүжгийн театрын тайзан дээрээс их сургуулийнхаа урилгыг авна гэдэг миний амьдралын хамгийн том баяр баясгалан байсан л даа. Яруу найргийн наадамд түрүүлээд, их сургуулийнхаа урилгыг аваад зогсож байсан тэр наадам ижийгээ баярлуулсан хамгийн том наадам байсан. Түүний дараагаар “Их, дээд сургуулиудад зохион байгуулдаг яруу найргийн наадмуудад түрүүлж байлаа, удаалж байлаа. Нэг, хоёрын даваанаас унаж ч байлаа. Зөндөө л унаж босож байсан. 2016 онд хайрын “Цагаан Уул” наадмын тэргүүн эзнээр тодорч, цом хүртэж байлаа. Яруу найргийн наадамд түрүүлнэ гэдэг нэгээс хоёр шүлэгний л тухай асуудал шүү дээ, ер нь бол. Гэтэл яруу найрагчдын зорилго яаж маргаашийн эзэд болсон хүүхэд багачуудыг монгол хэлний яруу сайхан, гүн утга агуулгаар нь сургаж хүмүүжүүлэх вэ, тэдэндээ хэрэгтэй юу хийх вэ, эх орон гэдэг ямар үнэ цэнэтэй юм бэ, монголчуудын өв соёлыг уран зохиолоор дамжуулж яаж ойлгуулах вэ гэдэг юм. Үүн дээр илүү их зовниж явдаг гэж хэлж болно. Ер нь манай үеийнхэн уран зохиолын ачаа жин тээх насан дээр ирлээ гэж бодож байна. Тийм учраас наадамд түрүүллээ гээд, хөөрч дэгэлзэж баярлахаас илүү цаашдын бүтээл туурвилаа улам чамбайруулахаас эхлээд зөндөө л бодож санасан ажлууд бий. Тэр бүхнийгээ хийж, хэрэгжүүлэх юмнууд ч байгаа.

-Энэ мөчид та багш нарынхаа тухай дурсвал?

-Би ямар нэгэн хүнд хадаг барьж шавь орсон удаа байхгүй. Хүн өөрөө өөрийнхөө шавь нь, багш нь гэдэг үгэнд эзэн байдаг. Гэхдээ яг ном эрдмийн багш маань хэн бэ гэвэл Арлааны Эрдэнэ-Очир, Пүрэвхүүгийн Батхуяг. Ийм хоёр хүнийг нэрлэнэ. Уран зохиолын ах эгч нар маань бүгдээрээ алдаа нь ийм байдаг, оноо нь ийм байдаг, авьяас билгийг ингэж авч явах ёстой, уран бүтээлч, бүтээгч хүн ийм байх ёстой гэдгийг цаг тутам үгээрээ, үйл бүтээлээрээ үлгэрлэж ирсэн. Харж чадвал хүн бүхэн багш байдаг. Оноогоороо багшилж байдаг Алдаагаараа ч тэр багшилж байдаг. Түүнчлэн ижил олон найз нөхөд, дэргэдэх хүмүүсээсээ ч хүн суралцаж байдаг юм шүү дээ.

-“Болор цом” наадам өндөрлөсний дараа, эсвэл дөхөөд ирэхээр уншигч, сонсогч, утга зохиолынхон янз бүрээр дүгнэж, ярилцаж, шүүмжилдэг. Энэ талаар та ямар байр суурьтай байна вэ?

-Нар тусахаар сүүдэр бий болдог шүү дээ. Үүнтэй адил хорвоогийн жам гэдэг шиг бүгд намайг сайн хэлэх, магтах албагүй. Өөлөх, шүүмжилж болно. Шүүмж дотроо их хайр багтаах гээд олон зүйл бий л дээ. Яагаад гэвэл хар, цагаан хоёр зэрэгцэж байж хан орчлон бүтэн байдаг юм чинь. Цом эзнээ оллоо гэж баярлаж байгаа улс ч олон байна. Би өнөөдөр МЗЭ-ийн Яруу найргийн Үндэсний төвийн тэргүүн гэдэг даргын сэтэртэй байгаа хэдий ч эхээс дарга болж төрөөгүй, шүүгч болох гэж төрөөгүй. Шүлэг бичих гэж төрсөн уран бүтээлч. Тэр утгаараа би “Болор цом” наадамд оролцсон. Энэ зүйлсийг л ялгаж салгаж ойлгодог байгаасаа гэж хүсэж байна. Зарим хүн “Чи МЗЭ-ийн Яруу найргийн Үндэсний төвийн тэргүүн байж, өөрөө уралдлаа” ч гэж хэлж байна. Гэхдээ албан тушаал, авьяас билиг хоёрыг ялгаж салгаасай л гэж бодож байна.

-Ингэхэд та хэд дэх удаагаа “Болор цом”-д оролцож байна?

-2010 онд хамгийн анх шүлгээ уншсан. 2010 оноос хойш дунд нь хөтлөгч хүртэл хийсэн байдаг, 3-4 удаа шүүгчээр суусан байдаг. Бусад он цагуудад нь шүлгээ уншиж явсан даа.

-Ер нь энэ жилийн наадмын онцлог юу байв?

-Онцлогийг нь би дүгнэж хэлэх нь ч хаашаа юм. Харин насны хувьд аваад үзвэл 25-45 насны хооронд уралдсан ийм л наадам болов уу даа гэж харлаа. Нийтдээ 120 гаруй шүлэг бүтээл ирсэн гэж дуулсан. Тэндээс харах нь ээ яг л голдуу надтай нас чацуу, үе тэнгийнхэн маань орж ирсэн харагдсан даа.

-“Болор цом” наадмын сүүлийн шатанд та “Үг” шүлгээ дуудсан. Ер нь ямар нэгэн бүтээл төрөхөд сэдэл авсан зүйл байдаг байх. Энэ шүлгийг бүтээх сэдлийг хаанаас авав?

-Ер нь яруу найрагч хүний хамгийн гол зэвсэг нь үг шүү дээ. Үгийн амь судас, эгшиглэнт чанарыг таньж байж үгээр юм бүтээхийн урлалд шамдана. Ер нь хүн төрөлхтөн бидний ойлголцлын хамгийн дээд хэрэглүүр бол үг. Үг шиг хүчтэй зүйл байхгүй. Энэ бодлыг өнхрүүлж сууж байгаад, үгийн тухай шүлэг бичих ёстой юм байна гээд буулгасан юм. “Болор цом”-ын өдөр бас ном маань хэвлэлтээс гарсан. Шинэ номонд маань “Болор цом” дээр уншсан шүлгүүд маань бүгд багтсан. Улс тунхагласны баяраа цомтой, номтой тэмдэглэлээ. Амьдралдаа багтахгүй дурсгалт сайхан энэ өдрийг ижил олон нөхөдтэйгөө, уншигчтайгаа, хол ойр суугаа элгэн салан, ахан дүүс, уран зохиолын бүхий л дэмжигчидтэйгээ хамт тэмдэглэлээ гэж бодож байна.

Г.БАЛГАРМАА