Монголчуудын омогшил болсон хүрээ цам, даншиг наадам энэ сарын 28,29-ны өдрүүдэд Хүй долоон худагт зохион байгуулах гэж байна. Энэхүү наадам дэлхийд цөөн үлдсэн нүүдэлчдийн уламжлалт ахуй соёлыг харуулдгаараа онцлог. Хүрээ цам даншиг наадам энэ жилээс Нийслэл хотын иргэдийн баяр болж зохион байгуулагдаж байгаа юм. Энэ удаагийн даншиг наадмаар бөхийн барилдаан, хурдан морины уралдаан, хур харваа, уухай, шагай харваа, цам харайх ёслол, лам нарын дунд ном хаяалах тэмцээн, балин урлалын тэмцээн зэрэг шашин, соёлын үйл ажиллагаа болох ажээ. Мөн Улаанбаатар хотын түүхэн гэрэл зургийн үзэсгэлэн, ЖДУ эрхлэгчдийн үзэсгэлэн худалдаа зэрэг арга хэмжээ зохион байгуулагдах юм.

“Даншиг наадам-Хүрээ цам 2025” энэ сарын 28, 29-ны өдрүүдэд болно

Германы өнөөгийн Эвслийн засгийн газрын нөлөө бүхий нэг гол хэсэг болж буй Социал демократ намын хэсэг гишүүд болох тус намын парламентын бүлгийн дарга асан Мютзенхэн Рольфман, намын дарга асан Мютзенхер Ролфман, гадаад бодлогын шинжээч Ральф Штегнер зэрэг олон арван гишүүн гарын үсэг зурсан “Германы Засгийн газар цэрэгжүүлэлтийг зогсоож, Оростой хэлэлцээ эхлүүл” гэж уриалаад “Засгийн газраас хэрэгжүүлж эхэлсэн цэрэгжилтийн түгшүүр төрүүлсэн үг хэллэг, асар их зэвсэг үйлдвэрлэх хөтөлбөрүүд нь Герман, Европын аюулгүй байдлыг нэмэгдүүлэхгүй, харин ч тогтворгүй байдал, НАТО, Оросын хооронд аюул заналхийлэл нэмэгдүүлэхэд хүргэж байна&#8221; гэсэн тунхаг бичиг гаргасан. Харин энэхүү тунхагийг Социал демократ намын гишүүд санал нэгтэй хүлээж аваагүй юм.
Тухайлбал, Бундестаг дахь Социал демократ намын бүлгийн Дотоод бодлогын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Себастьян Фидлер уг баримт бичгийг &#8220;эгдүүцэл төрүүлсэн, төөрөгдүүлсэн, уур хүргэх зүйл” гэсэн бол тус намын Гадаад бодлогын хорооны гишүүн Адис Ахметович “Энэ баримт бичиг нь агуулгын хувьд ихээхэн эргэлзээтэй. Хэрвээ манай намын бага хурлаар энэ уриалга, тунхагийг хэлэлцүүлсэн бол олонхын санал авахгүй байсан” гэж мэдэгдсэн юм.
Энэхүү тунхаг бичиг гарсны маргааш нь ХБНГУ-ын канцлер Фридрих Мерц “ОХУ-аас Украины эсрэг эхлүүлсэн дайн холбооны засгийн газрыг эв нэгдэлтэй байхыг шаардаж байна. ХБНГУ-ын Социал демократ намын зарим нөлөө бүхий гишүүд Оросын эхлүүлсэн дайны тухай тунхаг бичиг гаргаж, уг баримт бичгийг зохиогчид Германы гадаад, аюулгүй байдлын бодлогын чиг хандлагыг өөрчлөх, ялангуяа Оростой ойртохыг уриалсан байна.
Харин холбооны засгийн газар ОХУ-ын Украины эсрэг явуулж буй дайн болон энэ дайны үр дүнгийн талаар бүрэн нэгдмэл байр суурьтай байгаа. Би энэ эв нэгдлийг цаашид ч хэвээр хадгална гэж найдаж байна” гэж мэдэгдэв. Ерөөс ХБНГУ-ын Социал демократ намын хуучинсаг удирдлагууд Кремлээс ил, далд санхүүждэг нь нэгэнт уламжлал шахуу болсон зүйл билээ.

Фридрих Мерц: Дайн засгийн газрыг эв нэгдэлтэй байхыг шаардаж байна

<div>
ТЭЦ-3 уулзвараас Говь ХК-ны уулзвар хүртэлх авто замыг хэсэгчлэн хааж шинэчилнэ. Тодруулбал, Хан-Уул дүүрэг, 3-р хороо, Ажилчны гудамжны хэсэгчилсэн засвар, шинэчлэлтийн ажлын хүрээнд ТЭЦ-3 уулзвараас Говь ХК-ны уулзвар хүртэлх 1 км авто замыг хааж шинэчилнэ.
</div>
<div>
Тус замыг өнөөдөр буюу зургаадугаар сарын 13-ны оройн 23:30 цагаас хааж, засварын ажлыг энэ сарын 16-ны өглөөний 06:00 цаг хүртэл үргэлжлүүлэхээр төлөвлөжээ. Энэ хугацаанд авто замын асфальтбетон хучилт болон тэмдэглэгээний ажил хийгдэх тул иргэд, жолоочдод бусад замыг сонгон хөдөлгөөнд оролцохыг Нийслэлийн замын хөгжлийн газраас анхаарууллаа.
</div>

ТЭЦ-3 уулзвараас Говь ХК-ны уулзвар хүртэлх замыг хэсэгчлэн хааж, шинэчилнэ

Ерөнхий сайд Г.Занданшатар: Төрийн үрэлгэн зардлаа багасгаж, төр өөрөө бүсээ чангалах зарчим баримтална

“Оюутан цагдаа” хөтөлбөр энэ сарын 10-ны өдрөөс эхлэн хэрэгжиж буй юм. Энэ талаар Нийслэлийн цагдаагийн удирдах газрын Мэргэжил арга зүйн тасгийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа Г.Ганбаяртай ярилцлаа.
<hr />
-“Оюутан цагдаа” хөтөлбөрийг хэд дэх жилдээ хэрэгжүүлж байна вэ. Энэхүү хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж буй зорилго юу вэ?
-“Оюутан цагдаа” хөтөлбөрийг НИТХ, НЦУГ, НАЖГ, МОХ гэсэн дөрвөн байгууллага хамтраад 10 дахь жилдээ зохион байгуулж байна. Энэ хөтөлбөр 2014 оноос хэрэгжиж эхэлсэн. Тухайн үед хөтөлбөрт 88 оюутан хамрагдаж байлаа. 2020 онд “Ковид-19” цар тахлын үед нэг жил өнжсөн. Өнгөрсөн жил гэхэд 50 оюутан цагдаа ажилласан. Өнгөрсөн 10 жилийн хугацаанд нийт 750 оюутан “Оюутан цагдаа” хөтөлбөрт хамрагдсан байна. Монгол Улсын Засгийн газраас аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зорилгоор 2023-2028 оныг “Монголд зочлох жил” болгон зарласантай холбогдуулан энэ онд нэг сая жуулчин хүлээн авах зорилтыг дэвшүүлсэн. Үүнтэй холбогдуулан урлаг соёлын болон дотоодын өв соёлыг түгээн дэлгэрүүлэх чиглэлийн олон томоохон арга хэмжээг зохион байгуулахаар төлөвлөсөн.
Мөн энэ сарын 27, 28-ны өдрүүдэд Хүрээ цам-Даншиг наадам зохион байгуулагдах гэж байна. Тэдгээр арга хэмжээг гадаадын жуулчид ихээр үзэж сонирхдог учир тэдний аюулгүй байдлыг хангах чиглэлээр оюутан цагдаа нар ажиллана. Оюутан цагдааг ажиллуулснаар гадаадын иргэд, жуулчид гэмт халдлагад өртөж хохирох, холбогдохоос урьдчилан сэргийлсэн томоохон ажил болно гэдэгт итгэлтэй байна.
-Энэ жил “Оюутан цагдаа” хөтөлбөрт хэдэн оюутан хамрагдаж байгаа вэ. Тэднийг хэдэн байршилд ажиллуулах вэ?
-Гадаадын иргэд, жуулчдын аюулгүй байдлыг хангах, гэмт хэрэг, зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, хэрэгцээт мэдээ, мэдээллийг шуурхай өгч, дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор гадаад хэлний мэдлэгтэй 12 Их, дээд сургуулийн 62 оюутныг сонгон шалгаруулсан. Тэд гадаадын жуулчид ихээр төвлөрдөг газруудад ажиллах бөгөөд нэг байршилд хоёр оюутан хамтран ажиллана. Энэ жил 150 оюутан ажиллуулахаар төлөвлөсөн боловч төсөв санхүүгийн байдлаас тоо нь багасаад 62 оюутан ажиллахаар болсон. Оюутан цагдаа ажиллаж буй эргүүлийн чиглэлд гадаадын иргэд, жуулчдын хөл хөдөлгөөн бага байвал эргүүлийн чиглэлийг тухай бүр өөрчлөөд ажиллуулдаг. Оюутан цагдаа нар гадаадын жуулчид ихээр төвлөрсөн газруудад хэлмэрч хийж, Улаанбаатар хотын нутаг дэвсгэрт байгаа түүх соёлын дурсгалын болон үзвэр үйлчилгээний газар, томоохон худалдааны төвүүдийг зааж чиглүүлэх үүрэгтэй.
-Байршлаа сэлгэх үү?
-Оюутан цагдаа нар анх байршсан газраа дасаад тэр газрынхаа орчин нөхцөл, байршил зэргийн талаар нарийн мэдээлэлтэй болчихсон байдаг учир байршлыг өөрчлөхгүй. Яагаад гэвэл оюутан цагдаа нар хаана үзвэр үйлчилгээний газар, бэлэн мөнгөний машин байдаг гэхчлэн тухайн байршлаа маш сайн мэддэг болчихдог. Тийм ч учраас бид чиглэлийг нь өөрчлөхийг боддоггүй.
-Оюутан цагдаа нар хэдэн сарын хугацаатай ажиллах вэ. Өдөр бүр ажиллах уу?
-Оюутан цагдаа нар энэ сарын 10-наас наймдугаар сарын 10-ны өдрийн хооронд хоёр сарын хугацаанд ажиллана. Ажлын цагийн тухайд 10:00-17:00 цагийн хооронд ажиллана, гэхдээ 13:00-14:00 цагийн хооронд үдийн цайндаа орно. Өнгөрсөн жилүүдэд ч яг ийм байдлаар ажиллуулж байсан. Оюутнууд маань зургаан цагаас илүүгүй хугацаагаар ажиллахгүй. Харин нийтийг хамарсан томоохон урлаг соёлын арга хэмжээний үед өглөө ажиллах цагт нь ажиллуулахгүйгээр үдээс хойш тухайн цагт ажиллуулах асуудлыг тухай бүр зохицуулаад ажиллуулна. Мөн амралтын өдрүүдэд амарна. Хэрэв амралтын өдрүүдэд ажиллуулбал нөхөж амраана.
-Тэдний цалин урамшуулал хэдэн төгрөг байх вэ. Санхүүжилтийг хаанаас гаргаж байгаа бол?
-Оюутан цагдаагийн нэг цагийн ажлын урамшууллыг 15 мянган төгрөгөөр тооцсон. Оюутнууд өдөрт зургаан цаг ажиллаад 90 мянган төгрөг, сард 1.5 сая төгрөгийн цалин урамшуулал авч байхаар төсөв тооцоог нь гаргасан. “Оюутан цагдаа” хөтөлбөрийн санхүүжилтийг Нийслэлийн Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг зохицуулах салбар зөвлөл шийддэг.
-Оюутан цагдаа нарын хангамжид юу юу багтаж байна вэ?
-Бид оюутан цагдаа нарынхаа аюулгүй байдлыг хангах үүднээс оюутан цагдаа буюу “Student police” гэсэн тэмдэглэгээ бүхий гэрэлтдэг хантааз, цагаан малгай өгсөн. Хантаазны энгэр хэсэгт “QR” кодыг байршуулсан бөгөөд гадаад иргэн гар утсаараа уншуулан Улаанбаатар хот, 21 аймаг, 330 суманд байгаа түүх соёл, дурсгалт газар, цагдаагийн газар, хэлтсүүд зэрэг бүхий л мэдээллийг англи хэлээр нэг дороос авах боломжтой. Өнгөрсөн жил 17 мянга гаруй жуулчин тэрхүү “QR” кодыг уншуулан мэдээлэл авсан. Түүнчлэн дүүргийн цагдаагийн газар, хэлтсийн холбогдох албан тушаалтнууд оюутан цагдаа нарын аюулгүй байдлыг хангах чиглэлээр хяналт тавьж, мэдээ мэдээлэл тогтмол солилцож ажиллана.
-Та оюутан цагдаа нарт хандан өөрийнхөө аюулгүй байдлыг хэрхэн хамгаалах талаар зөвлөгөө өгөхгүй юу?
-Энэ сарын 6-ны өдөр НЦУГ болон НАЖГ-аас оюутнуудад заавар, зөвлөгөө өгсөн. Оюутан цагдаа нар маань ямар нэгэн байдлаар гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх гэхээсээ илүү өөрсдийнхөө аюулгүй байдлыг хангах үүрэгтэй. Гэмт хэрэг, зөрчлийн мэдээллийг нэн даруй цагдаагийн байгууллагад өгөх үүрэгтэй оролцохыг сайн хэлж анхааруулсан. Оюутнууддаа хандаж хэлэхэд, өөрсдийн аюулгүй байдлыг маш сайн хангаж ажиллаарай.
-“Оюутан цагдаа” хөтөлбөрийн өмнөх жилийн үр дүнгээс товчхон танилцуулахгүй юу?
-Өнгөрсөн жил оюутан цагдаа нар гэмт хэргийн 13, зөрчлийн 3213 дуудлага мэдээллийг цагдаагийн байгууллагад мэдээлсэн, мөн дотоодын 16178, гадаадын 17255 иргэнд хэлмэрчилж, туслалцаа үзүүлсэн. Мөн хүүхдийг эцэг эхээсээ төөрөхөөс сэргийлж 2600 хүүхдийн гарт бугуйвч зүүж урьдчилан сэргийлж ажилласан. Зуны амралтаараа гадаадын иргэдтэй өөрийн орны болон бусад орны талаар мэдээлэл солилцох, гадаад хэлний мэдлэгээ дээшлүүлэх хүсэл сонирхолтой оюутнууд энэ хөтөлбөрт хамрагддаг нь ажиглагддаг.
&nbsp;
Ө.АНХЗАЯА

Г.Ганбаяр: Оюутан цагдааг ажиллуулснаар гадаадын иргэд, жуулчид гэмт халдлагад өртөж хохирох, холбогдохоос урьдчилан сэргийлсэн томоохон ажил болно гэдэгт итгэлтэй байна

<div class="xdj266r x14z9mp xat24cr x1lziwak x1vvkbs x126k92a">
“Хүүхэд, өсвөр үеийнхэний сэтгэцийн эрүүл мэндийг хамгаалах, дэмжих үйл ажиллагааны төлөвлөгөө” /2026-2030 он/-г боловсруулах ажлын хэсгийг Эрүүл мэндийн сайдын тушаалаар байгуулсан билээ. Уг ажлын хэсгийн ахлагчаар БНТУ-ын Трабзон их сургуулийн Сэтгэцийн тэнхимийн эрхлэгч, хүүхдийн сэтгэцийн эмч, профессор Онур Бурак Дурсун ажиллан, холбогдох ажлуудыг үе шаттайгаар авч хэрэгжүүлж байна.
</div>
<div dir="auto">“Монгол Улсад эмчлэгдэх боломжгүй өвчлөлийг бууруулах” бодлогын хүрээнд СЭМҮТ-ийн нарийн мэргэжлийн хүүхдийн сэтгэцийн эмч, мэргэжилтнүүдийг БНТУ-д сургаж дадлагажуулсан. Үүний үр дүнд өнгөрсөн дөрөвдүгээр сараас эхлэн СЭМҮТ-д аутизмын хүрээний эмгэгийн сүүлийн үеийн оношилгоо үнэлгээний шинэ арга хэрэглэгдэхүүнийг үйл ажиллагаандаа ашиглах, тусламж үйлчилгээгээ өргөжүүлэхээр “ADOS-2” аутизмын оношилгоо, үнэлгээний аргыг нэвтрүүлсэн. Ингэснээр Монгол Улсад Аутизмын хүрээний эмгэгийг эрт үед нь оношлох суурь тавигдаж байна.</div>
<div dir="auto">Мөн Эрдэнэт хотод аутизмын хүрээний эмгэг, хөгжлийн хоцрогдолтой хүүхдийг эрт оношлох, эрүүл мэндийн болон боловсролын байгууллагын мэргэжилтнүүдийг сургах, сургагч багш нарыг дадлагажуулах төв байгуулахаар ажиллаж эхлээд байна. Үүнээс гадна цаашид нийслэлийн зарим дүүрэг хороодод тус төвийг байгуулах юм. Ингэснээр хүүхдийн хоёр насны вакцины хамрагдалтын үед асуумжийн аргаар эрт илрүүлэлт хийж улмаар сэжигтэй тохиолдлыг CARS-2 аргачлалаар баталж, шаардлагатай тохиолдолд “ADOS-2” аутизмын оношилгоо, үнэлгээний аргаар оношилж, эрт үед зан үйлийн болон хэл засал гэх мэт заслуудад хамруулах замаар цогц арга хэмжээ авах боломжтой болно.</div>
<div class="x14z9mp xat24cr x1lziwak x1vvkbs xtlvy1s x126k92a">
Ажлын хэсгийнхэн Эрүүл мэндийн сайд Т.Мөнхсайханд үйл ажиллагааны явцаа танилцууллаа.
</div>

Монгол Улсад аутизмын хүрээний эмгэгийг эрт үед оношлох суурь тавигдлаа

Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы өнөөдөр (2025.06.13)-ийн үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдаанаар Хот байгуулалтын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэх, Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоомжийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ.
Чуулганы нэгдсэн хуралдааны эхэнд Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан хууль санаачлагчаас өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг холбогдох Байнгын хороонд хуваарилсан талаар танилцуулав. Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин нарын 11 гишүүнээс энэ сарын 10-ны өдөр, мөн 40 гишүүн энэ сарын 12-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдуулан боловсруулсан хуулийн төслүүдийг Төрийн байгуулалтын Байнгын хороонд хуваарилсан байна.
Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Алдаржавхлан өөрийн санаачилсан Хот байгуулалтын тухай хууль /Шинэчилсэн найруулга/-д нэмэлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн талаар танилцууллаа. Тэрбээр хууль санаачлагчийн илтгэлдээ, 1998 онд анх батлагдаж, 2008 онд шинэчлэгдсэн тус хуульд тухайн үеийн нөхцөл байдал, хүн амын төвлөрөл багатай байршил зэргийг харгалзан хот байгуулалтыг ерөнхий төлөвлөлт, зураг төслийн түвшинд ерөнхий архитектурт төвлөрүүлэн шийдвэрлэх зохицуулалтыг хэрэгжүүлж ирсэн нь цаг үеийн шаардлага хангахаа больсон гэж үзсэнээ дурдсан юм. Үүний улмаас сургууль, цэцэрлэгийн хүрэлцээ муудаж, нийгмийн үйлчилгээ, ногоон байгууламж зэрэг суурь дэд бүтцийн хангамж алдагдаж, иргэдийн амьдрах орчинд сөргөөр нөлөөлж байгааг тэрбээр онцлон, энэ бүхний үр дагаварт хүүхдийн сурч боловсрох эрх хамгийн ихээр зөрчигдөж байгааг тэмдэглэв. Тухайлбал, 5200 өрх, 16 мянга орчим хүн амтай Алтай хотхон, сургуулийн насны 3500 хүүхэдтэй Эрин, Хархорин зэрэг хотхон, 2000 өрх, 5794 хүн ам, сургуулийн насны 2000, цэцэрлэгийн насны 1000 орчим хүүхэдтэй Кинг Тауер хотхонуудад нэг ч сургууль, цэцэрлэг  барьж байгуулаагүйг нэрлэв. Ийм жишээ олон байгааг тэрбээр өгүүлж, Үндэсний статистикын хорооны мэдээлэлд дурдсанаар 1000 өрх тутамд 18 хүртэлх насны 2600 хүүхэд, 250 өрх тутам зургаа хүртэлх буюу цэцэрлэгийн насны 400 орчим хүүхэд ноогдож байгааг тооцож, хэсэгчилсэн хот төлөвлөлтийг боловсруулах, батлуулахдаа сургууль, цэцэрлэгийг өрхийн тоотой шууд уялдуулж, зайлшгүй тооцож байх эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх зорилго тавьснаа танилцуулав.
Хуулийн төслүүдийг хэлэлцэх эсэх асуудлыг Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн талаарх санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн С.Цэнгүүн танилцуулав. Тус Байнгын хорооны хуралдаанаар хуулийн төсүүдийг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын М.Бадамсүрэн, П.Сайнзориг дэмжиж байгаагаа илэрхийлж, үг хэлсэн байна. Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх хуулийн төслүүдийг Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх нь зүйтэй гэж үзжээ.
Хууль санаачлагчийн илтгэл болон Эдийн засгийн байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнэболд, Б.Уянга, Д.Рэгдэл, С.Эрдэнэбат, Д.Пүрэвдаваа, Г.Хосбаяр, М.Ганхүлэг, Д.Ганмаа, О.Номинчимэг, Ж.Золжаргал, Ж.Галбадрах, О.Саранчулуун, Улсын Их Хурлын дэд дарга Б.Пүрэвдорж нар асуулт асууж, хариулт авсан юм. Улсын Их Хурлын гишүүд хууль хоорондын болон бодлого, удирдлагын уялдаа холбоог хангах, орон сууцны хотхон, хорооллын стандарт, норм, дүрмийг мөрдөх, дэд бүтцийг хөгжүүлэх, хүний эрх, амьдрах нөхцлийг бүрдүүлэх, бусад нийгмийн үйлчилгээний байгууламжууд буюу эмнэлгийн асуудлыг шийдвэрлэх, мөн сургуулийн орчин стандарт, анги дүүргэлт зэргийг тооцох, хуулийг хэрэгжүүлэхэд гарах эдийн засгийн үр дагавар, төсвийн тооцооллыг нягтлах, хариуцлагын механизмыг тодорхой болгох, барилга угсралтын зөвшөөрлийн тоог цөөрүүлж, цэгцлэх зэрэг асуудлыг хөндөн асууж, хууль санаачлагчаас тодорхой хариулт авсан юм.
Асуулт асууж, хариулт авсны дараа Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнэболд хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан үг хэлэв. Тэрбээр хот байгуулалтын асуудлаар шийдвэр гаргахдаа холбогдох судалгаа, симуляцийг хийж байх, огцом гэнэтийн шийдвэр гаргаж, иргэдийг тавгүйтүүлдэггүй байх, мөн хэмжигдэхүйц, бодитой үр дүнг эрэлхийлж, ирэгдийн оролцоотой ажиллах нь чухал болохыг онцоллоо.
Үүний дараа Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Цогтбаатар нарын санаачлан боловсруулсан Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоомжийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ. Хуулийн төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг явуулсан тухай Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг уншиж танилцууллаа. Байнгын хорооноос байгуулсан хууль, тогтоомжийн төслүүдийг Байнгын хорооны болон чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэх бэлтгэл хангах үүрэг бүхий ажлын хэсгийг Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг ахалж, Улсын Их Хурлын гишүүн У.Отгонбаяр, Х.Тэмүүжин, Г.Уянгахишиг, С.Эрдэнэболд нар ажилласан байна.
Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар хуулийн төслүүдийг зүйл бүрээр хэлэлцсэн бөгөөд Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг асуулт асууж, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Жаргалан, П.Сайнзориг, Д.Энхтүвшин нар санал гаргасны дагуу хүний эрх, эрх чөлөөг хязгаарлах тохиолдолд хязгаарлалт нь зорилгодоо нийцсэн, бодит нөхцөлд тохирсон, боломжит хамгийн бага түвшинд байх шаардлага хангасан эсэх талаар хүний эрхэд нөлөөлөх байдлын үнэлгээ нэмж тусгах, тухайн жилийн улсын төсөв, төсвийн тодотголын хуулийн төслийг дагалдуулж зөвхөн тухайн жилийн төсөвт нөлөөлөл үзүүлэх хууль тогтоомжийн төслийг өргөн мэдүүлэх, энэ тохиолдолд төсвийн орлого, зарлага, төсвийн тэнцэлд үзүүлэх нөлөөлөл ,холбогдох тооцооллын хуулийн төслийн танилцуулгад тодорхой тусгах, хууль тогтоомжийн төслийн үр нөлөөний үнэлгээг хууль санаачлагч хөндлөнгийн судлаач, хуулийн этгээдээр гүйцэтгүүлэх, хууль, тогтоомжийн төслийг баталснаар үүсэх зардлын тооцоог үнэлж тодорхойлохоор төсөлд тусгасан шаардлагуудаас эдийн засагт үзүүлэх нөлөөллийг үнэлэх шаардлагыг хасах, мөн захиргааны хэмжээний акт батлах эрх олгосон зохицуулалтад хориглосон заалтуудаас албан татвар, төлбөр хураамж тогтоосон харилцааг хасах, Хууль баталсантай холбогдуулан авах арга хэмжээний тухай Улсын Их Хурлын тогтоолоор хуулийн хэрэгжилтийг хангах чиглэлээр хууль санаачлагчид мэргэжил, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх үүрэг бүхий төрийн холбогдох байгууллагын албан хаагчдыг холбогдох аргачлал, арга зүйгээр хангах, чадавхжуулах ажлыг үе шаттайгаар зохион байгуулж хэрэгжүүлэх, хуулиар тусгайлан эрх олгогдоогүй бөгөөд нийтээр заавал дагаж мөрдөгдөхөөр баталсан дүрэм, журам, заавар, аргачлалыг хүчингүй болгох, хуульд заасны дагуу баталсан боловч бүртгүүлээгүй захиргааны хэм хэмжээний актыг улсын нэгдсэн бүртгэлд бүртгүүлэх зэрэг арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг Засгийн газар болон Улсын Их Хуралд ажлаа шууд хариуцан тайлагнадаг байгууллагуудын удирдлагад даалгах зэрэг зарчмын зөрүүтэй санал, дүгнэлтийг боловсруулсан байна. Түүнчлэн, зарчмын зөрүүтэй саналын томьёолол дэмжигдсэнтэй холбогдуулан төслийн бүтэц, нэр, томьёо, хэл найруулга, дэс дараалал, зүйл заалтын дугаар, эшлэлийг нийцүүлж өөрчлөх саналын томьёоллыг бэлтгэжээ.
Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан хуралдаан даргалагч, Улсын Их Хурлын дэд дарга Б.Пүрэвдорж үг хэлж, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ, Х.Баасанжаргал, С.Эрдэнэбат, А.Ариунзаяа, Н.Наранбаатар, Ж.Золжаргал, Б.Жаргалан, Ц.Баатархүү, П.Батчимэг, Ж.Батжаргал, П.Сайнзориг, Л.Соронзонболд нар асуулт асууж хариулт авлаа. Улсын Их Хурлын гишүүд хуулиас давсан дүрэм журмуудыг цэгцлэх, хуулийн хэрэгжилтийг хангуулах, хүний эрхийг хуулиар хязгаарлахгүй, зөрчихгүй байх, хууль батлах үйл явц, дэг, процессыг нарийвчлан тогтоож, хуулийн чанарыг сайжруулах, хууль, төсөлд тавигдах шаардлага, холбогдох байгууллага болон олон нийтээс санал авах, төслийн хэлэлцүүлгийн чанартай явуулах, мөн жендерийн мэдрэмжтэй байх шалгуурыг хуулийн төсөлд хэвээр үлдээх, Үндсэн хууль болон бусад хуулийг зөрчсөн хуулийн төслүүд өргөн баригдаж байгааг хэрхэн шийдвэрлэх, Улсын Их Хурлын гишүүдийн хууль санаачлах бүрэн эрхийг хөндөхгүй, нөлөөлөхгүй байх, дагах хуулиудиар зохицуулах харилцааг нарийвчлан нягтлах, хуулиуд үндсэн зохицуулалтаа гүйцэтгэхээ больсон, цаг үетэйгээ нийцэхгүй болсон эсэх, давхардал, хийдэлтэй байгаа эсэхэд ямар хугацаанд, хэрхэн үнэлгээ дүгнэлт хийх, яаралтай горимоор хуулийн төсөл өргөн мэдүүлэх явдлыг яаж хязгаарлах, хуулийн төсөл боловсруулах ажлын өртгийг нэмэгдүүлэхгүй байх, хуулийн хэрэгжилтийг үнэлэх талаар цаглавар гаргаж ажиллах зэрэг олон асуудлыг хөндөж, Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг болон ажлын хэсгийн гишүүдээс хариулт авлаа. Дараа нь хуулийн төслүүдтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг үг хэлж, хууль зүйт тогтолцоо, эрх зүйн орчны тогтвортой байдлыг хадгалахад анхаарал хандуулах нь зүйтэйг онцолж, оочин цоочин байдлаар алдагдах нөхцөл бий болохоос сэрэмжлэх шаардлагатайг онцгойлон анхаарууллаа.
Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцсэн асуудлуудын зарчмын зөрүүтэй саналын томьёоллуудаар явуулах санал хураалтыг дараагийн хуралдаанаар явуулахаар хойшлуулав. Нэгдсэн хуралдааны төгсгөлд Улсын Их Хурлын дэд дарга Б.Пүрэвдорж Монголбанкны Мөнгөний бодлогын зөвлөл өнөөдөр хуралдаж, тэтгэврийн зээлийн өр, орлогын харьцааг 50/50 болгон шийдвэрлэсэн талаар мэдээлж, уг шийдвэрээс гарах үр дагаварыг судлан үзэх нь зүйтэйг дурдав гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.

Хот байгуулалтын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай болон Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцлээ

Монголд анх удаа “Морьтон Монголжин” парадыг зохион байгуулсан төдийгүй адууны өв соёлыг түгээн дэлгэрүүлж яваа Төв аймгийн Баяндэлгэр сумын харьяат  “Монголын Морьтой Монголжин Холбоо”-г үүсгэн байгуулагч Жамбалсүрэнгийн Энхнарантай ярилцлаа.
 Түүнийг хүмүүс “Адууны Дүүгий” хэмээх нэрээр андахгүй. Тэрбээр өвөөгийнхөө нэр алдрыг өргөж, монгол морьтны өв соёлыг дэлхий дахинд таниулах эрхэм зорилготой аж
<hr />
-2025 онд анх удаа “Морьтон Монголжин” парадыг зохион байгуулсан. Энэ санаачилгыг хэрхэн гаргасан бэ?
-Ханийнхаа ард  үргэлж дэмжиж, бат зогсдог айлын гэргий болсон сайхан бүсгүйчүүд олон бий. Тийм ч учраас жилдээ нэг  удаа ч болов оролцдог эвент, фестивальтай болоосой гэх үүднээс Монголдоо анх удаа “Морьтой монголжин” парадыг зохион байгуулахаар  шийдсэн. Тэгээд л гурван өдөрт зар тарааж, долоо хоногийн дотор эх орны минь өнцөг булан бүрээс 300 орчим  морьтон бүсгүйчүүд ирж чуулсан. Энэхүү парад маань өв соёлоо түгээн дэлгэрүүлэх, сурталчлах, монгол морьдын гайхамшгийг харуулах, их хатдын үр удам эмэгтэйчүүдийн моринд эрэмгийг сайшаан дэлгэрүүлэх зорилготой.
-Морьтны соёл, уламжлалыг хадгалах, түгээн дэлгэрүүлэх, залуу үед таниулахад таны хийсэн ажил олон бий болов уу?
-Одоогоос гурван жилийн өмнө хүмүүс мориноосоо буучихсан юм шиг санагдаж билээ. Мотоцикл их унадаг болсноор морьдоо унаж гаршуулдаг уламжлалт арга барил алдагдаж, үүний улмаас адуу бага зэрэг зэрлэгшсэн тал ажиглагдсан. Тийм ч учраас адуучин тэмцээнийг тогтмол зохион байгуулснаас хойш залуучууд маань мориндоо ойрхон болсон гэж харж байгаа.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignleft wp-image-647032 size-full" src="https://admin.dnn.mn/wp/wp-content/uploads/2025/06/c76d3038-0d83-4ea0-9ec4-c32bb5e42a68.jpg" alt="" width="682" height="960" srcset="https://admin.dnn.mn/wp/wp-content/uploads/2025/06/c76d3038-0d83-4ea0-9ec4-c32bb5e42a68.jpg?v=1749798704 682w, https://admin.dnn.mn/wp/wp-content/uploads/2025/06/c76d3038-0d83-4ea0-9ec4-c32bb5e42a68-298x420.jpg?v=1749798704 298w" sizes="auto, (max-width: 682px) 100vw, 682px" />
-Сүүлийн жилүүдэд эрлийз адууг үржүүлэх болсноос үүдэн цэвэр монгол адууны үнэ цэн буурах вий гэх болгоомжлол бий. Адууны соёлыг түгээж яваа таны байр суурь юу вэ?
-Энэ асуудал хоёр талтай. Адууныхаа цусыг сэлбэж, чанарыг нь сайжруулахыг зорьдог хүмүүс цөөнгүй. Харин миний хувьд монгол морио хамгаалан үлдэхэд анхаарч ажиллаж байна. Зохион байгуулж буй “Адуучин”, “Ганган морьтон”, “Хос морьтон” гэх мэт бүхий л  тэмцээн, уралдаанд зөвхөн цэвэр монгол адуугаар оролцох шалгуурыг тавьж, энэ үнэт өвөө хамгаалахыг зорьдог.
-Адууны өв соёлыг тээн яваа таныг үргэлж дэмжиж, арыг нь дааж явдаг хүн  хэн бэ?
-Миний хань, гэр бүлийнхэн, хоёр талын аав ээж маань миний ард үргэлж бат зогсдог. Энэ дашрамд та нартаа баярлалаа гэж хэлье.
-Монголын &#8220;Морьтой Монголжин Холбоо” ТББ нь морин соёлын өвийг түгээн дэлгэрүүлэх, тэр дундаа эмэгтэй уяачид, адуунд хайртай бүсгүйчүүдийн дуу хоолойг хүчтэй хүргэх зорилготой байгууллага гэж сонссон. Энэ холбоог санаачлах болсон шалтгаан, зорилго тань юу  вэ?
-Олон эмэгтэйчүүдийн хүсэл тэмүүлэл болсон морин их өв соёлыг түгээх зорилготой “Монголын морьтой Монголжин Холбоо” төрийн бус байгууллагыг энэ оны дөрөвдүгээр сард үүсгэн байгуулсан. Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр Монгол улсын морин спортын анхны эмэгтэй гавьяат тамирчин Төмөржаагийн Цэрмаа, хоёр мянган километр замыг мориор туулсан анхны Монгол эмэгтэй Б.Түмэннаст нар томилогдсон. Төв холбоо 18 гишүүнтэйгээс гадна 21 аймагт  салбар, холбоод байгуулагдаж “Морьтой Монголжин” парадыг сум сумдаа зохион байгуулсаар байна.
-Залуу үе, ялангуяа охид, бүсгүйчүүд адууны соёлоор дамжуулан өөртөө итгэх итгэлийг өгч байгаа болов уу?
-Тэгэлгүй яах вэ. Залуу үе, дүү нар маань мориндоо их ойрхон, уяж уралдуулах сонирхолтой болсоор байна. Хотод сурдаг ч  зуны амралтаараа хөдөө нутгаа зорьж байгаа нь сайшаалтай. Тааваараа жаргах тал нутагтаа эзэн суух залуус олон болж байна гэж харж байна.
-“Адуунд дурлагсад” группийг үүсгэн байгуулсан шүү дээ. Цаашид хүрээгээ хэрхэн тэлэхээр төлөвлөж байна вэ?
-Адуунд дурлагсад бүлгэм бол зөвхөн сонирхогчдыг нэгтгээд зогсохгүй, өв соёлоо түгээн дэлгэрүүлэх чухал үүрэгтэй нэгдэл гэж харж байгаа. Ялангуяа залуус, эмэгтэйчүүд, хөдөө амьдарч байгаа адуунд элэгтэй гэр бүлүүдийг илүү өргөнөөр хамруулж, тэдний санал бодол, оролцоог идэвхжүүлэх зорилготой байна. Мөн маш олон нууцлаг зүйлс хүлээж байгаа гэдгийг хэлье.
-Удахгүй “Адуунд дурлагсад” группийн 100 адуучинтай гурав дахь жилийн ойн тэмцээн болох гэж байна. Энэ талаар ярихгүй юу?
&#8211; Тэмцээн маань зургадугаар сарын 14-нд Төв аймгийн нутаг дэвсгэрт буюу Түргэний голд болно.  Олон аавын хөвүүд, моринд эрэмгий эрчүүд цугларч хурд хүч, авхаалж самбаа, сэц оюун, ур чадвар, эр зоригоо сорьно. Мөн арав гаруй улсын аварга, хорь гаруй аймгийн аварга, таван өсвөрийн аварга адуучин ирж оролцно.
-Хурдан морины уралдааныг тавдугаар сар хүртэл хориглосон. Энэ тал дээр ямар байр суурьтай байна вэ?
-Зөв гэж үзэж байгаа. Хүүхдийн эрх, оюулгүй байдал хамгийн чухал.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-647033 size-large" src="https://admin.dnn.mn/wp/wp-content/uploads/2025/06/70a66027-6bc2-46b4-80ce-4f65ff2322a8-1024x689.jpg" alt="" width="580" height="390" srcset="https://admin.dnn.mn/wp/wp-content/uploads/2025/06/70a66027-6bc2-46b4-80ce-4f65ff2322a8-1024x689.jpg?v=1749798727 1024w, https://admin.dnn.mn/wp/wp-content/uploads/2025/06/70a66027-6bc2-46b4-80ce-4f65ff2322a8-420x283.jpg?v=1749798727 420w, https://admin.dnn.mn/wp/wp-content/uploads/2025/06/70a66027-6bc2-46b4-80ce-4f65ff2322a8-768x517.jpg?v=1749798727 768w, https://admin.dnn.mn/wp/wp-content/uploads/2025/06/70a66027-6bc2-46b4-80ce-4f65ff2322a8-1200x808.jpg?v=1749798727 1200w, https://admin.dnn.mn/wp/wp-content/uploads/2025/06/70a66027-6bc2-46b4-80ce-4f65ff2322a8.jpg?v=1749798727 1536w" sizes="auto, (max-width: 580px) 100vw, 580px" />
-Цаашдын зорилго тань юу вэ?
-Тун удахгүй монгол бүсгүйчүүдийг дэлхийд таниулах түүхэн үйл явдал болох гэж байна. “1000 морьтон эмэгтэй” хэмээх Гиннесийн дээд амжилтад бүртгүүлэх зорилготой томоохон санаачилгын бэлтгэл ажил эрчимтэй өрнөж буй. Монгол эх орныхоо дөрвөн зүг, найман зовхисоос морьт бүсгүйчүүд нэгэн зорилгын төлөө нэгдэж, сүр жавхааг үзүүлэх боно.
-Адуунд хайртай, өв соёлоо түгээж, монгол морио зөв сайхан эдэлж яваа эмэгтэйчүүддээ хандаж юу гэж хэлэх вэ?
-Зорьсон зүйлдээ тууштай байгаарай хэлж хэлье. Монгол хатдын үргэлжлэл мандан бадрах болтугай.
&nbsp;
<h6></h6>
<h6 style="text-align: right;">Э.Жавзандулам</h6>

Хайх