Ерөнхий сайд Норовын Алтанхуягтай
уулзаж ярилцлаа.

Нэг. ЭХНИЙ ШАТАНД
ГЭР ХОРООЛЛЫН УТААГ БАГАСГАНА

-Сайхан өвөлжиж байна уу, та.
Ярилцлагаа ямар асуултаас эхэлбэл дээр вэ гэж бодож суулаа. Харин та утааны хэлэлцүүлэг
хийгээд дуусч байхтай таарлаа. Улаанбаатарын утаа цаашдаа яах вэ?

-Утаатай тэмцэнэ гэж олон жил ярьж,
олон тэрбум төгрөг зарцуулсан ч яг юу хийхээ ойлгоогүй явж иржээ гэвэл хатуудахгүй
болов уу. Хууль журамд нь өөрчлөлт орж, Ерөнхий сайдын хариуцах ажил болж ирснээс
хойш би байнга утааны асуудлаар мэргэжлийн хүмүүстэй нь уулзаж, ярилцаж байна. Өмнө
нь утааг багасгахаар хийж байв. Утаа гэж юу юм бэ. Голомт нь чухам хаана байна,
Улаанбаатарт хичнээн яндан байна, тэр нь хэр хэмжээний утаа гаргаад байна гэдгийг
сүүлийн сар орчмын хугацаанд нарийн судалж
үзэж байна. Харамсалтай нь судалгаа дутмаг, дээрээс нь авч ирсэн арга хэмжээ
нь эрээвэр хураавар явж ирж. Ерөөсөө энд тэнд л тэмцэж байна гээд байснаас судалгаандаа
тулгуурлаж гаргаж ирсэн нэгдсэн бодлого гэж байхгүй, баахан мөнгө л цацаад байсан байна. Харин сүүлийн нэг
сарын хугацаанд утаа гарах шалтгаан нөхцөл байдлыг судлаад үзэхэд утааны талаар
нэг дүр зураг гарлаа. Өмнө нь Улаанбаатар хотод хэчнээн тонн нүүрс түлж байна вэ
гэхэд хариулах хүн байхгүй байлаа шүү дээ.

-Танай Засгийн газар бямба гаригт
хуралддагийг хүмүүсийн хяналтаас хол болдог гэх нь бий, нөгөө талд таныг бүтээн
байгуулалтын цаг, Ерөнхий сайдын 30 минут гээд хэтэрхий их ярьж байна ч гэдэг…

-Нөгөө дуугүй байхаар донгио гэнэ,
дуутай байхаар юу гэдэг билээ. Засгийн газрын хуралдаан дуусангуут бүх мэдээллийг
zasag.mn-ээр олон нийтэд тарааж, манай хэвлэлийн албаны дарга Ц.Мөнхтөр албан ёсны
мэдээлэл хийдэг шүү дээ. Манай Засгийн газрын нэг онцлог бол нээлттэй байдал. Би
бол үүнд илүүтэй хүчин чармайлт гаргадаг. Би нээлттэй байхыг хүсдэг. Бас албаны,
даргархаж бус харин иргэддээ энгийн ойлгомжтой ярьж ойлгуулахыг хичээдэг. Долоон
буудлын Должин эмээд ойлгомжтой байхаар л ярьж байх ёстой. Ингэхээр хамаагүй задгай
ярьж байна гэх нь ч бий. Төр засаг нь нээлттэй, иргэддээ ойлгомжтой л байх нь чухал.
Юм хийхээр шүүмжлэл ирдэг. Зүй тогтол нь тэр юм. Юм хийхгүй бол шүүмжлэл байхгүй.
Яг үнэндээ бүгдийг хуучнаар нь байлгахыг хүсдэг хүмүүс байна. Өөрчлөгдөх дургүй
нэг хэсэг бүлэг нийгэмд байдаг юм байна. Өглөө есөн цаг хүртэл сайхан унтах байсан чинь наймд ажил эхлүүлээд
хөөгөөд босголоо гээд л эхэлнэ. Эрх ашиг нь хөндөгдсөн улсууд бол ямагт шүүмжилсээр
л байх юм билээ. Урьд нь хуйвалдаанаар хэдэн
төгрөг нэмж зараад ашиг олдог байсан чинь Шинэчлэлийн Засгийн газар гараад тэгж
ч болохгүй, ингэж ч болохгүй гэж хууль сахиулсанд бухимдаж байгаа хэсэг бий. Гэхдээ
бид олонхийн эрх ашгаа л дээдэлнэ. Харин зорилготойгоор, нэг нь мөнгө өгөөд,
нөгөө нь мөнгө аваад муулж байгааг яах ч юм билээ. Тийм юмнуудыг бид тоох ч үгүй.

-Саяхан танай кабинетийн хоёр сайдын
асуудал орж ирэхэд олонхиороо аваад үлдлээ. Үнэндээ хэнийг нь ч сугалуулахгүй
гэсэн шиг хамгаалж үлдэхийн оронд явуулчих нь энэ Засгийн газар өөрөө бат бөх байхад
нэмэр болох байсан гэлцэх юм. Та энэ багаасаа хэнийг ч гаргахгүй гэсэн хатуу бодолтой
байгаад байна уу?

-Үгүй. Муу ажиллаж байгаа бол сэлгэх
л хэрэгтэй. Гэтэл энэ удаа манай овоо гайгүй ажиллаж байгаа хоёр сайдыг огцруулах
асуудлыг оруулж ирсэн. Эдийн засаг хямраад дээрээс нь өмнөх өр зээлийн асуудал гээд
хэцүү байхад олон улсын зах зээлээс мөнгө босгож, хэрээрээ зүтгэж байгаа хоёр сайдыг
маань огцруулна гэсэн. Би бол үгүй л гэсэн. Олонхиороо ч огцруулах шаардлагагүй
гэж үзсэн.

Тав.ХУВЬЧИЛНА ГЭХЭЭСЭЭ
ЭЗЭНЖҮҮЛНЭ ГЭЖ ЯРИХ НЬ ЗӨВ

-Валютын ханш өдрөөс өдөрт чангарч,
дийлдэхгүй байна. Үүн дээр хэрхэн ажиллаж байна вэ?

-Бид хичээж байгаа ч хийж чадахгүй
ажлууд байгаа юу гэвэл бий. Үүний нэг нь валютын ханш. Валютын ханшийг мөнгөний
бодлого явуулдаг ганц газар болох Монголбанктайгаа хамтраад зохицуулах ёстой.
Үүн дээр бид ахиц дэвшил гаргаж чадахгүй байгааг хүлээн зөвшөөрнө. Валютын ханш
савласаар байна. Гэхдээ энэ савалгааг экспортыг дэмжиж, гадагшаа гардаг валютаа
багасгаж байж хийнэ. Манайд бараг хиймэл хомсдол үүсээд байна. Дотооддоо хэдэн төгрөг
олонгуутаа гадагшаа авч гараад л хэрэгтэй, хэрэггүй хог авчраад байна шүү дээ. Үүнийг
багасгахаас л эхлэх хэрэгтэй.

-Болиулах нь Засгийн газрын хийх
ажил мөн биз дээ?

-Тийм.

-Тэгвэл Засгийн газар энэ чиглэлд
ажлаа хийж чадахгүй байна гэвэл та хүлээн зөвшөөрөх үү?

-Энэ ч нэг өдөр хийдэг ажил биш л
дээ. Дотоодын үйлдвэрүүдээ дэмжээд, гадагшаа гаргадаг экспортоо олон жилийн өмнөөс
дэмжээд явсан бол болох л байсан. Нэлээд олон жилийн бодлоготой үйл ажиллагаа явуулж
байж тогтоно. Тэр дотоодын үйлдвэрээ дэмжээгүй, экспорт нэмэгдээгүй байх үед яагаад болоод байсан юм гэж та асуух
байх. 2011, 2012 онд Оюутолгой асар их ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийсэн, гадны
хөрөнгө оруулалт оргилдоо байсан үе шүү дээ. Ямартай ч бид гадаадын хөрөнгө оруулалтыг
үргээчихсэн алдаа дутагдлаа засч, хөрөнгө оруулалтын тухай хуулиа шинэчиллээ.

-Шинэчлэлийн Засгийн газарт гадаадаас
хөрөнгө оруулалт татах байтугай хөөдөг хүмүүс багтсан гэсэн шүүмжлэл бий. Бас энэ
хуулийг баталсан ч өөхөнд боосон чулуу гэгчээр тэдэнд таагүй эргэчих гох дэгээ бий
учраас хөрөнгө оруулагчид сонирхохгүй байгаа гэлцэж байна?

-Худал үнэнээр тэгж цоллодог юм. Гэхдээ
манай Засгийн газрын үед л хөрөнгө оруулалтын хууль батлагдлаа шүү дээ. Хэдхэн хоногийн
өмнө “Инвест Монголиа” гэсэн арга хэмжээгээрээ бид хууль эрх зүйн орчноо шинэчилсэн,
Монголд хөрөнгө оруулалт хийвэл хуулийн орчин нь ойлгомжтой, түвэг чирэгдэл, хүнд
сурталгүй болсон гэдгээ зарласан. Иймэрхүү арга хэмжээ нэлээд олныг зохион байгуулж
хөрөнгө оруулагчдаа татах болно. Хөрөнгө оруулалтын хуулийн тухайд гадныхан ахиц
дэвшил гарлаа гэж баярлаж байгаагаа илэрхийлж байна. Гадны компаниудын хувьд болгоомжлох
зүйл байгааг үгүйсгэхгүй. Хуулийг хийхдээ элдэв далд санаа агуулсан зүйл байхгүй.

-Төрийн зүгээс бизнесийнхэнд үзүүлэх
дарамт байхгүй гэдгийг батлан харуулах нь ухаалаг төрийн бодлого гэх боллоо. Үүний
тулд таны тэргүүлдэг Засгийн газар юу хийх вэ?

-Төрийн хүнд суртлыг арилгая, хээл
хахууль авлигыг устгая,тэмцье. Бизнес эрхлэх нөхцөлийг сайжруулъя, түвэг чирэгдлийг
алга болгоё гээд хийж байгаа ажлууд байна. Мэргэжлийн хяналтын тогтолцоог их чирэгдэлтэй
гэдэг байлаа. Тиймээс бид үүнийг өөрчлөх хуулиа өргөн барьсан. Энэ хууль батлагдвал
34 төрлийн мэргэжлийн хяналтаас 14-ийг нь алга болгож, үлдсэн хориос 11-ийг нь
чиг үүргийнх нь яамдад өгнө. Үлдсэн хэсэг нь зөвхөн хүний аюулгүй байдалтай холбоотой
асуудлыг хянадаг болох юм. Төр бизнесийн салбарт дарамт биш дэм болдог байхын
төлөө ажиллана. Олон улсын үнэлгээний байгууллагуудын судалгаагаар Монголд бизнес
эрхлэх орчин сайжирч байгаа, тэр дундаа барилгын бизнес эрхлэх боломж өмнөхөөсөө
нэлээд хэдэн байр урагшилсан мэдээ байгаа. Бизнес эхлүүлэхэд шаардагдах хоног цөөрсөн.
Гэхдээ цахилгаан, дулааны зөвшөөрөл авахаас эхлээд асуудал бий. Бид энэ онд хангалтгүй
үзүүлэлтүүдээ сайжруулахын төлөө ажиллана.

-Авсан идсэнтэй холбоотой асуудлууд
байнга л яригдаад байдаг. Энэ болгоныг шалгаж улс төр, тогтворгүйтэл, талцал тэмцэл
болохын оронд зөвхөн урагш хараад явах нь манайх шиг цөөхөн хүн амтай орны хувьд
чухал гэсэн яриа бий. Та үүн дээр ямар бодолтой явдаг вэ?

-Далд эдийн засгийг ил болгохын тулд
авч хэрэгжүүлдэг арга замууд бий. Эдийн засгийн бүртгэлд ороогүй өч төчнөөн хөрөнгүүд
байдаг. Ил гаргахаар яаж олсон юм бэ, хууль
зөрчиж олсон эсэхийг тогтооно гээд асуудлууд үүсдэг. Ялангуяа төвлөрсөн төлөвлөгөөт
эдийн засгаас чөлөөт зах зээл рүү ороход анхны хөрөнгийн хуримтлал янз бүрийн арга
замаар үүссэн байдаг. Далд эдийн засгаа ил болгох арга хэмжээ авсан дэлхийн зарим
улсууд байдаг. Хэрэв ил болговол хэрэгт татахгүй эсвэл урамшуулал өгнө гэдэг ч юм
уу янз бүрийн арга зам байдаг. Энэ бүхнийг бодолцох л хэрэгтэй.

-Сүүлийн үед төрд өмч байгаад
хэрэггүй. Хүмүүст хувьчлаад харин зохицуулах үүргийг гүйцэтгээд явах нь зөв гэж
байгаа. Энэ зөв үү?

-Төрийн өмчийг хувьчилна гэхээр манайхны
дунд цөөхөн хэдэн хүний өмч болоод үлдчихнэ гэх ойлголт бий. Тэгэхээр хувьчилна
гэхээсээ эзэнжүүлнэ гэж ярих нь зөв юм. Төрийн өмчийг эзэнжүүлэх нь зөв. Хоёр, гурван
хүн хувьчлаад авах биш хувьцаа гаргаад олон нийтийн өмч болгодог дэлхийн жишиг ч
байна. Төрийн үйлчилгээний газар байлаа гэхэд обьект нь төрийнхөө нэр дээр байдаг,
үйлчилгээг нь хувьд өгчихдөг. Олон янзын арга зам, хөшүүрэг бий.

-Одоо танай намын хувьд түүхэн,
хариуцлагатай он цаг үргэлжилж байна. Засгийн эрхэнд гарсан жилүүд байсан ч дараа
нь түүнээсээ олон жил сөрөг хүчин явсан. Одоо хичээхгүй бол дахиад сөрөг хүчнээр
үлдэх зовлон бий. Танайхыг дахиад сонгохоос өөр аргагүй нөхцөлд хүргэхийн тулд
та нар юу хийх вэ?

-2012-2016 он манай намын хувьд хариуцлагатай
дөрвөн жил гэдэг нь үнэн. Гэхдээ дахиж сонгогдохын тулд гэхээсээ илүү бидэнд, ардчилалд
итгэж саналаа өгсөн тэр хүмүүст, бусдад нь юу чаддагаа харуулах ёстой. Үүний төлөө
бид борви бохисхийлгүй ажиллах ёстой гэдгээ ойлгож байгаа.

Зургаа.БИДЭНД АЛДАХ
ЭРХ БАЙХГҮЙ

-Танай намынхныг дарга даамал гэж
эмээлгүй хэлэх үгээ хэлдэг, байгуулсан Засгийн газраа хэд хэдэн ч удаа унагачихаж
магадгүй хүмүүс гэсэн ойлголт байдаг. Тэр ойлголтыг арилгахын тулд намын даргын
хувьд, Засгийн газрын тэргүүний хувьд ухаан зарж ажиллах хэрэгтэй болдог уу?

-Би нэг юманд найддаг юм. Манай намынхан,
УИХ, Засгийн газарт ажиллаж байгаа хүмүүс сөрөг хүчин байхын зовлонг биеэрээ туулсан.
Дандаа цөөнх байлаа шүү дээ. Гэхдээ бид үүнээсээ том сургамж авсан. Бид дотроо зөрчилддөг
байсан нь үнэн. Эв нэгдэлгүй байдал, дотоодын мөчөөрхөл биднийг урагшлуулаагүй
гэдгийг ч бид ойлгосон. Яс махаараа мэдэрсэн. Нөгөө талаас бас туршлагажсан. Олон
жилийг алдсан даа. Дээр нь өрсөлдөгчийнхөө мэхэнд унахгүй байх хэрэгтэйгээ ч мэдсэн.
Бид залуудаа өрсөлдөгч намынхаа мэхэнд уначихаад л хоорондоо үзэлцдэг байлаа. Одоо мэддэг, хариуцлагатай болсон. Бидэнд алдах эрх
байхгүй. Ард түмнийхээ итгэлийг дааж, илүү олон зүйлийг даацтай, далайцтай хийх
болно.

-МАН-ынхан таныг удаа дараа Үндсэн
хуулийг зөрчсөн гэж мэдэгдээд байгаа…

-Үндсэн хуулийг зөрчсөн эсэхийг МАН-ын
бүлэг ч юм уу, хэн нэгэн хүн харж байгаад хэлчихдэг зүйл биш л дээ. Тэд юу ч гэж
хэлж болно. Үндсэн хуулийн Цэц л эцсийн шийдвэрийг гаргадаг.

-Сүүлийн үед МАХН-ыг хамтарсан
Засгийн газраас гаргаад МАН-тай нэгдэж магадгүй гэсэн яриа байна. Энэ яриа хамтрах
итгэл өвөртөлсөн МАН-ын зарим нэгнээс ч гарч байх шиг. Танай намынханд тэдэнтэй
хамтрах төлөвлөгөө байгаа юу?

-Би энэ Засгийн газрыг байгуулж байхад
л анх хэлсэн дээ. МАН-тай хамтармааргүй байна. Шударга ёс эвслийнхэнтэй хамтрах
болно оо гэж.

-Нөхцөл байдал өөрчлөгдвөл эсвэл
сонгуулийн өмнө өөрчлөгдөх зүйл байхгүй юу?

-Байхгүй. Ер нь энэ төр засаг тогтвортой
ажиллаж, тогтвортой байх нь хэнд хэрэгтэй гээч. Хэдэн хүн дарга байх нь чухал биш
бодлогоо тасралтгүй далайцтай явуулах нь
чухал. Шинэчлэлийн Засгийн газрын хийж амжуулах
ажил ард иргэдэд маань л хэрэгтэй. Бодож төлөвлөснөө амжуулахад дөрвөн жил ч багадаж
байна. Гэхдээ цаг хугацаатай уралдаж бид энэ дөрвөн жилийн хугацаанд нэлээд ажлуудыг
хийж чадна.

-Гэхдээ улс төрийн нөхцөл байдал
яаж ч эргэж болно шүү дээ. Таны Ерөнхий сайд байх эсэх дээр тулаад ирвэл энэ бодлоо
өөрчлөх үү?

-Үгүй.

-Шинэчлэлийн Засгийн газар байгуулагдсан
цагаасаа хойш ард түмнийхээ амьдралд дэм болох ийм, ийм ажлуудыг хийлээ гэдгийг
тэргүүнийх нь хувьд таны амнаас сонсмоор байна. Уучлаарай, гэхдээ “11 11” утас ч
юм уу, Төрийн ордон нээлттэй болсон гэсэн зүйлсийг оруулахгүйгээр шүү. Яг шийдэлд
хүргэсэн асуудлуудаас?

-Ямар ч байсан бид бүтээн байгуулалтыг
эхлүүллээ. Бодитой зүйл болгож байна. Өнгөрсөн хугацаанд иргэд маань зам тавьж болдог
юм байна, гудамжны уулзварыг янзалж болдог юм байна гэдгийг харлаа, итгэлээ. Энэ
хандлага нь өөрөө их чухал юм. Хүнд суртлыг багасгах тал дээр бид бодитой ажлуудыг
эхлүүлсэн. Төрийн түшмэдийн царайг харахгүйгээр төрийн үйлчилгээг авч болох олон
боломжуудыг нээлээ. Цаашид ч олныг нэвтрүүлнэ. Зарим иргэдийнхээ бодит орлогыг нэмэгдүүллээ.
Найман хувийн зээлэнд хамрагдсан иргэд их хэмжээний мөнгийг өөртөө үлдээж чадлаа.
“Нүүрс” хөтөлбөр багагүй хэмжээний мөнгийг ард иргэдэд үлдээсэн гэдгийг хүмүүс мэдэж байгаа. Бензин шатахууны
үнийг жилийн турш тогтвортой байлгаснаас гадна литр нь 50 төгрөгөөр хямдарсан нь
иргэдийн ахуй амьдралд бодит нэмэр болсон гэдэгт итгэлтэй байгаа. Үнийн өсөлт
14,5 хувьтай байсныг 2013 онд нэг оронтой тоонд шилжүүлнэ гээд чадсангүй. Гэхдээ
10.5 хувьд хүргэлээ. Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрийг бүтэн дөрвөн пунктээр буулгасныг
муугүй гэж үзэж байгаа. 2014 онд нэг оронтой тоонд оруулахаар зорьж ажиллана.

-Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөрийн
үр дүнг би нэг л сайн ойлгохгүй байна. Үнийн өсөлтийг буулгасан гээд байдаг гэтэл
гадуур бүхий л бараа таваарын үнэ өсчихөөд байгаа шүү дээ?

-Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүнийг
ярьж байгаа юм. Түлш шатахуун, гурил, мах, нүүрс, барилгын материал гээд үндсэн
бараа бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтийг бид тогтворжуулсан. Өсөөд байгаа үнэ бол ихэвчлэн
гадаадаас авдаг бараа бүтээгдэхүүнийх. Гаднаас авдаг шатахуун дээрээ бодлого явуулснаар
өсөлтийг барьж чадсан. Бусад бүтээгдэхүүний үнэ ханштай Засгийн газраас ноцолдоод
байх боломж байхгүй. Үүнийг мушгиад юмны үнэ өсгөхгүй гэсэн яалаа гэх нь бий. Хоёр
өөр төрлийн үнэ ярьж байгааг салгаж ойлгох хэрэгтэй.

–Тантай уулзсаных Г.Дэнзэнгийн
талаар асуухгүй өнгөрч боломгүй байна. Ерөнхий сайдын хүргэн Г.Дэнзэн гээд багагүй
шуугисан. Тэр дуулианаар чадалтай залууг цаашид өсөх боломжгүй болгосон гэж та
боддог уу, эсвэл тэр нөхрөөс болж өөртөө баахан түвэг удлаа гэж санадаг уу. Тэр
одоо хаана ажиллаж байгаа вэ?

-Надад түвэг энэ тэр болсон гэж бодогддоггүй.
Г.Дэнзэн бол чадалтай залуу. Одоогоос арван жилийн өмнө түүнийг МУИС-ийн математикийн
багш байхад нь дэргэдээ ажиллуулахаар авсан юм. Тэр үед манай нам УИХ-д зөвлөл болж
ажиллаж байсан. Нарийн тооцоо гаргаж чадах мэргэжлийн хүн хэрэгтэй байсан учраас
би судалж байгаад чадалтай мэргэжилтэн гэж тэр залууг олж авсан. Улсын математикийн
олимпиадад гуравдугаар байранд шалгарчихсан сүрхий хүүхэд байсан. Миний дэргэд олон
жил ажиллаж, миний шалгуур болгодог ачааллыг даагаад сурчихсан. Манай дүүгийн охинтой
танилцаж хамтдаа амьдрах болсныг нь баахан шуугисан. Одоо Тони Блэйрийн багт ажиллаж
байгаа.

-Та өөрөө физикийн багш мэргэжилтэй.
Байгалийн шинжлэх ухааны хүн болоод ч тэр үү, тооцоо судалгаа гэж их ярих юм аа?

-Тооцоо судалгаагүйгээр юу ч явахгүй.
Заавал судалж, тооцоолж байж ажил явах ёстой. Сэтгэлийн хөдөлгөөнөөр ажил хийж болдоггүй.
Үүнийг надад физик гэдэг шинжлэх ухаан сургасан юм. Яс маханд маань шингэсэн үзэл
бодол энэ юм. Манайхан тооцоо судалгаагүйгээр л асуудлыг шийдчих гээд байдаг. Утаатай
тэмцэнэ л гээд байдаг ямар ч тооцоогүй л явж ирсэн байх жишээтэй. Тэгэхээр утаа
яаж алга болох вэ дээ.

Долоо.БҮТЭЭН БАЙГУУЛАЛТЫН
ЦОО ШИНЭ АРГААР АЖИЛЛАЖ БАЙНА

-Таныг заримдаа жижиг зүйлд их
оролцдог гэж шүүмжлэх нь бий. Ерөнхий сайд байж гудамжинд нүүрс тараалаа гэж яригдсан.
Жижиг зүйлд ордог гэсэн шүүмжлэлийг та хүлээж авах уу?

-Би багаасаа олон хүүхэдтэй гэр хорооллын
айлд өссөн. Гэр хорооллынхны зовлон жаргалыг сайн мэднэ. Манай иргэдийн дийлэнх
нь гэр хороололд амьдарсаар л байна. Тэнд амьдардаг хүмүүсийн хувьд өвлийн цагт
нүүрс ямар чухал билээ. Өвлийн улиралд таван тонн нүүрс авахад нэг тонн нь 200 мянга
гэвэл сая төгрөг болчихож байгаа юм. Үүнийг буулгах боломж байна уу гэж судлаад
үзэхэд гараас гарт дамжуулахад үнэ нь хоёр дахин нэмэгдэж хүмүүст очдог байсан.
Үүнийг зохион байгуулалт хийгээд гар дээр нь шууд хүргэхэд 200 мянга биш 80 мянган
төгрөг болгосон. Тэгэхээр өвөлдөө сая төгрөг зарцуулдаг байсан айл 600 мянган төгрөгөө
хэмнэж эхэлсэн. Ард иргэд нь бодит орлогоо нэмэгдүүлж байгаа нь Ерөнхий сайд хүний
хувьд жижиг ажил юм уу. Даргад том, жижиг асуудал гэж байх ёсгүй. Би үүнийг жижиг
асуудал гэж ерөөсөө боддоггүй. Айл өрхийн асуудал бол том юм байхгүй юу. Хэн нэгэн иргэн маань мөнгөө хэмнэж байгаа нь манай Засгийн
газрын нэг амжилт. Тэгээд ч манайд үе, үеийн сайд дарга нар асуудлын гүнд ордоггүй,
доод хүмүүсийнхээ бэлдсэн мэдээллээр ажилладаг, амьгүй албат шиг болсон байдал
ажиглагддаг. Би тэгж ажиллаж чадахгүй. Асуудал бүрээ мэдэж, мэдэрч ажиллахыг
хичээдэг. Үүнд дургүйцэж байгаа хүмүүс ч бас
байх шиг л байгаа юм.

-“Гудамж” төсөл шиг хүмүүсийн
хэрэгцээг хангасан, сэтгэлд хүрсэн ямар ажлыг танай Засгийн газар ойрын үед хийж
амжуулах вэ?

-Уг ажил үргэлжилнэ. “Гудамж” төслийн
хүрээнд хурдны замуудын ажил энэ онд эхэлнэ. Бас нэлээд олон жил ярьсан ч ажил болж
амжаагүй төмөр замын асуудал бий. Тавантолгойгоос урагшаа явсан төмөр зам энэ оноос
босч эхэлнэ. Дуусах үгүй нь тодорхойгүй байгаа. Таван толгойн цахилгаан станцын
ажил эхэлж байна. Айл өрх бүрт мэдрэгдэх ажлууд гэвэл III цахилгаан станцын хүчин
чадлыг нэмсэн. IV цахилгаан станцын хүчин чадлыг аравдугаар сард нэмж дуусгана.
Өмнө нь жилд арван мянга гаруй айлын орон сууц ашиглалтад ордог байсан бол өнгөрсөн
жил 21 мянга болсон. Энэ жил 30 мянгад хүргэх зорилт бий. Бас аймаг бүрт 1000 айлын
орон сууцыг барих ажлыг эхлүүлнэ. Өнгөрсөн жил дөрвөн аймгийг нийслэлтэй авто замаар
холбосон бол энэ жил Хөвсгөл, Дорнод, Өмнөговь, Сүхбаатар, Завхан, Говь-Алтайн замыг
дуусгана. Ингэхээр цаана нь баруун гурван аймаг үлдэж байгаа юм. Гэхдээ бид энэ
ажлаа нарийн тооцоолж, төлөвлөж хийдэг учраас ашиглалтад оруулна гэсэн бол оруулах
л болно. Бид төлөвлөчихөөд зүтгэж ажиллаж байна. Хоцорч байгаа ажлаа хурдасгах
гээд түмэн янзаар л ажиллаж байна даа. Бид бүтээн байгуулалтын цоо шинэ аргаар ажиллаж
байгаа. Зөвхөн төсвийн хөрөнгө оруулалтыг хараад суухгүй. Төсвийн хөрөнгө оруулалт,
бонд, бас хувийн хөрөнгө оруулалт гэсэн гурван эх үүсвэрийн хөрөнгө оруулалтаар
бүтээн байгуулна.

Бид хувийн хөрөнгөөр өөрсдөө барьж
ашиглалтад оруулж, ашгаа олчихоод төрд шилжүүлдэг, эхлээд хөрөнгө гаргаж гүйцэтгээд
төрөөс мөнгөө авдаг маш олон төрлийн ажлыг дэмжиж байгаа. 2014 онд ямар ажлуудыг
Концессийн гэрээгээр гүйцэтгүүлэх жагсаалтын эхнийхийг нь танилцуулсан, удахгүй
үргэлжлэлийг нь зарлана. Ингэхээр хувийн хэвшлийнхэн маань томоохон бүтээн байгуулалтанд
оролцох боломжтой.

-Дулааны V цахилгаан станцын асуудал
хэрхэх бол. Мөн ч удаан яригдаж байна даа?

-Их түвэгтэй явж байгаа. Газрын асуудалтай
байсныг нь бид газартай болгосон. Хоёр компанийн маргаан байсныг нь бас шийдсэн.
Тэгтэл үлдсэн ганц компани нь зарим тооцоогоо буруу хийсэн, нүүрснийхээ үнийг оруулаагүй
байсан гэх жишээтэй өртөг өсгөх юм яриад жаахан бүтэл муутай ч хэлэлцээрийн түвшинд
л явж байна даа.

Найм.УЛСЫН ТУСГААР
ТОГТНОЛ БОЛ ЧИНЭЭЛЭГ МОНГОЛ ИРГЭН ГЭЖ БИ ХАРДАГ

-Улаанбуудайн нөөцгүй болж импортоор
авах болсон нь анхаарал татаж байгаа. Буудайгаа гаднаас авахаар болно гэдэг танай
кабинетийн энэ салбарынхан ажлаа хийж чадахгүй байгаа гэвэл та хүлээн зөвшөөрөх
үү?

-Үгүй л дээ. Өмнө нь ч гэсэн улаанбуудайн
нөөцийг импортоор авдаг байсан. Дөрвөөс таван жилдээ гаднаас авч үр сэлбэдэг тэр жишгээрээ л явж байгаа хэрэг.

-Одоо рапс гээд ургамал тариалаад
газрын хөрс гэж юу ч үгүй боллоо гэх боллоо?

-Энэ асуудал яригдаад эхлэхээр би
энэ чиглэлийн эрдэмтдийг авчраад сонссон л доо. Гэтэл тийм зүйл байхгүй ээ, улаанбуудайтай
ээлжлээд тариалдаг ургамал гэж байна. Харин ямар сортыг нь тариалах вэ гэдгээрээ
ялгаатай юм байна лээ. Ургамлын тос гаргаж авч байна, дизель түлш гаргаж авч байна.

-Цагаан будаа үнэд орлоо гэхэд
та тэгвэл гурил идчихгүй юу гэж хэлээд шүүмжлүүлсэн. Бас өндөг үнэтэй боллоо гэхэд
тансаг хэрэглээ гэж хэлсэн гээд бас л хэл аманд орсон. Та ингэж гоочлуулах үгээ
өөрөө хэлээд байх шиг?

-Би өндгийг тансаг хэрэглээ гэж хэлээгүй
юм аа. Үнэтэй болсон гэхэд нь идэхээ байчихгүй юу гэсэн юм. Манай гэр бүлийн хүмүүжил
байдаг. Энэ болохгүй, тэр болохгүй гээд хэзээ ч урваганаж сууж байгаагүй. Хэрэв
энэ байхгүй бол тэрийг идчихнэ, энэ болохгүй бол тэрийг гээд боломжиндоо л байж
өссөн. Байхгүй болохгүйг нь харахаасаа өмнө байгаагаа эхэлж харж хүмүүжсэн. Тэр
зангаараа л хэлчихээр буруудаад байгаа нь тэр. Ер нь Монгол нутгийн маань хөрсөнд
ургасан ногоо, гурил, манай малын мах шиг эрүүл хүнс хаана ч байхгүй гэж би боддог.
Харин гаднаас орж ирж байгаа импортын хүнс, эмийн хэрэглээн дээр бид анхаарахаас
аргагүй болсон. Энэ онд бид энэ тал дээр анхаарч ажиллана. Нилээд юм хийх болно.

-Та Ерөнхий сайд болоод Япон руу бас урд хөрш рүүгээ айлчилсан. Бас хойд хөршдөө
ч айлчлах талаар яригдаж байсан. Ер нь манай улсын хувьд хоёр том хөрш бас гуравдагч
хөршийн бодлого гэж аль алийг нь чухалчлан авч явах ёстой байдаг…

-Манай улсын гадаад бодлогын чиг баримтлал
нь хоёр хөрштэйгөө ойр дотно бас гуравдагч хөршүүдтэйгээ ойр байж сайхан харилцах
явдал. Манай урд хөрш Хятад бол асар том зах зээл. Энэ том зах зээлийг дагаад бид
хөгжих боломжтой. Айлчлалын үеэр Хятадад нүүрс гаргахаа албан ёсны болгосон нь
олон улсын зах зээлд манай улсыг баталгаатай орлоготой байх нь гэдгийг нэг талдаа
батлан харуулж байгаа юм. Бид бас хамтран нүүрснээс хий гаргахаар тохирсон. Мөн
асар өргөн уудам нутгаар хиллэдэг, түүхэн харилцаатай, хойд хөрштэйгээ хамтран
ажиллах боломжууд ч их бий. Өнөөдрийн хавтгай дэлхий дээр бид нэг нэгийгээ дэмжиж,
харилцан ашигтай хөгжих ёстой. Монгол Улсын тусгаар тогтнол бол чинээлэг монгол
иргэн гэж би хардаг. Аль болох эдийн засгийн хувьд хөгжиж, иргэдийнхээ ахуй амьдралаа
сайжруулах нь бидний тусгаар тогтнолын баталгаа юм.

Ярилцсан Э.ЭНЭРЭЛ

Хайх