Төрийн өмчийн ерөнхий боловсролын сургуулийн нэгдүгээр ангийн элсэлтийн цахим бүртгэл энэ сарын 12-26-ны өдрүүдэд үргэлжилнэ.
Улсын хэмжээнд хүн амын тоогоор 78,189 хүүхэд ерөнхий боловсролын нэгдүгээр ангид элсэн суралцана. Үүний 50.2 хувь буюу 39,247 хүүхэд нийслэлд, 49.8 хувь буюу 38,942 хүүхэд орон нутагт байна.
2025 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрийн 14:00 цагийн байдлаар:
<ul>
<li>Нийслэлийн хэмжээнд ерөнхий боловсролын 1 дүгээр ангид элсэх хүүхдийн бүртгэлийг сургуулийн элсэлтийн комисс 60.9 хувьтай хянаж баталгаажуулсан байна.</li>
<li>Налайх, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн сургуулийн элсэлтийн комисс 80.0-95.3 хувийн гүйцэтгэлтэй хянаж баталгаажуулсан байна.</li>
<li>Сургуулийн элсэлтийн комиссын баталгаажуулан илгээснийг 75.8 хувь буюу 17,553 эцэг эх, асран хамгаалагч баталгаажуулаагүй байна.</li>
<li>Орон нутгийн хэмжээнд ерөнхий боловсролын 1 дүгээр ангид элсэх хүүхдийн бүртгэлийг сургуулийн элсэлтийн комисс 54.9 хувьтай хянаж баталгаажуулсан байна.</li>
<li>Дорноговь, Дорнод, Завхан, Сүхбаатар, Хэнтий, Дархан-Уул аймгууд  сургуулийн элсэлтийн комисс 81.6-99.9 хувийн гүйцэтгэлтэй хянаж баталгаажуулсан байна.</li>
<li>Сургуулийн элсэлтийн комиссын баталгаажуулан илгээснийг 80.9 хувь буюу 15,064 эцэг эх, асран хамгаалагч баталгаажуулаагүй байна.</li>
</ul>

Нийслэлд нэгдүгээр ангид элсэх 38,942 хүүхдээс 60 хувь нь бүртгүүлжээ

Нийслэлийн хүүхдийн цэцэрлэгийн цахим бүртгэл үргэлжилж байна. 2025-2026 оны хичээлийн жилд улсын хэмжээнд 278,290 хүүхдийг сургуулийн өмнөх боловсролд хамруулах хэрэгцээ үүснэ. Үүний 135,582 хүүхэд нь нийслэлд хамаарна.
Нийслэлийн хүүхдийн цэцэрлэгийн бүртгэлийн системд өнөөдрийн 17:00 цагийн байдлаар 104,031 хүүхдийн бүртгэлийг баталгаажуулжээ.  Нийт хамрагдах хүүхдийн 76,7 хувь цахим бүртгэлээ баталгаажуулсан байна.
<ul>
<li>Хоёр настай хүүхэд -22.762</li>
<li>Гурван настай хүүхэд -24.693</li>
<li>Дөрвөн настай хүүхэд -27.563</li>
<li>Тав настай хүүхэд -29.031 бүртгүүлсэн байна.</li>
</ul>
Цэцэрлэгийн бүртгэл наймдугаар сарын 18-ныг хүртэл үргэлжилнэ.
Иргэд хүүхдээ цэцэрлэгт хамруулах үйлчилгээг авахдаа дараах зүйлсийг анхаарна уу.
<ul>
<li>Өөрийн болон хүүхдийнхээ хаягийн бүртгэл, мэдээллийг нягталж, баталгаажуулсан байх;</li>
<li class="selectionSharer">Таны хүүхэд өнгөрсөн жил цэцэрлэгт хамрагдсан бол тухайн цэцэрлэгтээ “Үргэлжлүүлж явах” эсэх сонголтыг хийх;</li>
<li class="selectionSharer">Хэрвээ шилжилт хөдөлгөөнийг энэ хугацаанд хийх бол 2025 оны 08 дугаар сарын 15-ны өдрөөс өмнө баталгаажуулсан байх ёстой.</li>
</ul>

Цэцэрлэгийн бүртгэлийн системд 104.031 хүүхэд бүртгүүлжээ

“Өдрийн сонин”-ы цахим хувилбарыг “Qpay” ашиглан захиалан унших боломжтой боллоо. Өмнө нь цахим “Өдрийн сонин”-ыг уншихын тулд “Голомт”, “Худалдаа хөгжлийн банк”, “Хаан” банкаар дамжуулан төлбөрөө төлдөг байсан бол одоо илүү хялбар болж “Qpay” сонголт нэмэгдэж байна.
Ингэснээр уншигч танд олон үйлдэл хийлгүйгээр “Өдрийн сонин”-д нийтлэгдсэн хөрөг, ярилцлага, сурвалжлага, зарлал, тендерийн зар зэрэг өөрт хэрэгтэй мэдээ мэдээллээ цаг алдалгүй хялбараар унших боломж бүрдлээ.
Уншигч та цахим “Өдрийн сонин”-ыг захиалахын тулд <a style="color: #0000ff;" href="https://tsahim.dnn.mn/">Tsahim.dnn.mn</a> сайт нэвтэрч сониноо захиалан уншаарай. Хэрэв та бүртгэлгүй бол БҮРТГҮҮЛЭХ гэснийг дарж бүртгэл үүсгэнэ.
Та ЭРХ СУНГАХ гэсэн хэсгийг дарж хугацаагаа сонгосноор банкны barcode гэсэн сонголт гарч ирнэ. Мөн та Голомт, Худалдаа хөгжлийн банк, Хаан банкны эрхээр нэвтэрч төлбөрөө төлөх боломжтой.
Уншигч та цахим “Өдрийн сонин”-ыг нэг өдрөөр худалдан авах бол 2000 төгрөг, нэг сараар бол 9000, жилээр 108.000 төгрөг гэсэн сонголтуудаас сонгон barcode-ыг уншуулахад л хангалттай.
&nbsp;
www.tsahim.dnn.mn,
Twitter: DNN_MN
Facebook: DNN.MN
Instagram:dnn_mn
E-mail: udriinsonind@gmail.com

“Qpay” ашиглан цахим “Өдрийн сонин”-ыг уншаарай

Энэ оны 08 дугаар 14-ний өдөр &#8220;Карго хүргэлтийн ажилтан гар утас хулгайлсан байна&#8221; гэх дуудлага мэдээлэл цагдаагийн байгууллагад бүртгэгдсэн.
Бүртгэгдсэн дуудлага мэдээлэлтэй холбогдуулан цагдаагийн байгууллагаас шалгалтын ажиллагаа явуулахад 26-27 насны 2 этгээд Samsung, Redmi, iphone, Huawei, Oppo маркийн нийт 30 орчим ширхэг гар утсыг хулгайлсан болох нь тогтоогдож, мөрдөн шалгах ажиллагаа үргэлжилж байна.
Энэ төрлийн хулгайлах гэмт хэрэг нь иргэдийн анхаарал болгоомжгүй байдлыг ашиглан үйлдэгддэг тул болзошгүй эрсдэлээс хамгаалж, өөрийн санхүү, эд хөрөнгийн аюулгүй байдалд хариуцлагатай хандахыг зөвлөж байна.

Карго хүргэлтийн ажилчид 30 орчим гар утас хулгайлжээ

Баянгол дүүргийн нутаг дэвсгэр, Энхтайваны өргөн чөлөө дагуу болон нийтийн эзэмшил газар дур мэдэн байршуулсан 293 ТҮЦ-ийг өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард нүүлгэн шилжүүлсэн. Гэвч дүүргийн найман байршилд 18 ТҮЦ дахин байршуулсан зөрчил гарсан юм. Иймд дүүргийн холбогдох төрийн байгууллагууд хамтарсан долоон ажлын хэсэг дүүргийн найман байршилд ажиллаж, дахин тавьсан 18 ТҮЦ-ийг нүүлгэн шилжүүлж дууслаа. Мөн Энхтайваны өргөн чөлөө дагуу ТҮЦ дахин байрлуулсан 5 иргэн өөрсдөө нүүлгэн шилжүүллээ.
Баянгол дүүрэгт ТҮЦ чөлөөлсөн байршлууд:
•    5-р хороо, 3-р эмнэлгийн автобусны буудал-2 ТҮЦ, 
•    16-р хороо, Модны 2 автобусны буудал-1 ТҮЦ 
•    16-р хороо, Баруун 4 зам автобусны буудал-1 ТҮЦ, 
•    17-р хороо, Модны 2 автобусны буудал-2 ТҮЦ 
•    20-р хороо, 5 шар автобусны буудал-2 ТҮЦ 
•    20-р хороо, Сүлжмэл автобусны буудал-1 ТҮЦ 
•    24-р хороо, Алтай хотхон автобусны буудал-1 ТҮЦ 
•    29-р хороо, Хархорин автобусны буудал-2 ТҮЦ 
•    29-р хороо, Саппоро автобусны буудал-1 ТҮЦ 
•    29-р хороо, Цамбагарав автобусны буудал-1 ТҮЦ 
•    29-р хороо, Эрчим хүчний гудамж Говь-2 автобусны буудал-1 ТҮЦ, 
•    32-р хороо, Хорооллын эцэс автобусны буудал-1 ТҮЦ-ийг тус тус нүүлгэн шилжүүлээд байна.
<img decoding="async" src="https://ulaanbaatar.mn/files/mn/images/l5nxusj910e/689efbc976868b67547b318d.jpg" />
<img decoding="async" src="https://ulaanbaatar.mn/files/mn/images/8evvm5dpil5/689efbd276868b67547b318e.jpg" />

Баянгол дүүргийн хэмжээнд дахин байрлуулсан 18 ТҮЦ-ийг нүүлгэн шилжүүллээ

Энэ удаагийн “Ном ярьж өгье” буланд яруу найрагч, зохиолч Л.Өлзийтөгсийн “Хайрын сүмээс дүрвэгсэд” романыг хүргэж байна.
Уг номд гэр бүл, нийгмээс авдаг шарх, дотоод сэтгэлийн нууцууд, ил ба далд нүүр царай, эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн амьдралд хандах хандлага зэрэг олон сэдвийг зангидан өгүүлжээ.
Уг роман гурван бүлэгтэй, хайр сэтгэлийн тухай бүтээл юм.
-Мэнгэ (Урагдсан дэвтэр буюу Мандаагийн өдрийн тэмдэглэлээс)
-Сорви (Бов бор хүүрнэл буюу өнгөрсөн цагийн сан…сэн…сон…)
-Шарх (“Эмээ бид хоёр” ба “Тэр хоёр” 14 наст ахмадын өдрийн тэмдэглэлээс”)
Зохиол Мандаа хүүгийн тэмдэглэлээр эхэлнэ. Тэрээр баячуудын хорооллынхоо Бороо хүүд дээрэлхүүлдэг ч гүргэр, хэгжүүн зангаараа түүнийг дийлэх хүсэлтэй аж.
Мандаа, Бороо, Нар 14-өөс 16 насны гурван хүүхдийн өдрийн тэмдэглэл, тэдний туулсан амьдралын түүхийг өгүүлнэ.
Хүүхэд юу бодож, юу руу тэмүүлж, юу мэдэрч байдаг нь шууд эцэг эхээс хамааралтай болохыг, тэрхүү хамаарлыг ойлгодоггүй, мэдэрдэггүй ажил албан тушаал, нэр хүндийн төлөө амьдрах эмгэнэлт амьдралыг харуулна.
Мандаа эмч аавтай, захирал ээжтэй. Бороо цагдаагийн дарга аавтай, архичин ээжтэй. Нар аав, ээж нь бурхан болж эмээтэйгээ өссөн үзэсгэлэнтэй охин юм.
Цагдаагийн дарга аавын хүү яаж ч хүүхэд дээрэлхэж буруу зүйл хийсэн түүнд ирдэг ял, шийтгэл байдаггүй.
Зохиолд Мандаа хүү байрныхаа Бор хочит хүүд үргэлж дээрэлхүүлдэг байдлаа өдрийн тэмдэглэлдээ үлдээсэн байдаг бөгөөд тэдний байранд нэг өдөр эмээтэйгээ амьдардэг Нар нэртэй үзэсгэлэнтэй бүтэн өнчин охин нүүж ирнэ. Мандаагийн аав нь эмч, ээж нь нэгэн сургуулийн захирлын албан тушаал хашдаг. Тэд байтугай хүн бүр л эмээгийн нүд рүү эгцэлж харахааас зүрхшээн, зайгаа барьдаг энд тэнд таарахаас ч айдаг байв. Эмээгийн ганц хүүгийн төрсөн охин бол Нар. Нар охиныг эмээ нь уурлах бүртээ элдвээр хараан зүхэж, зодож байшингаасаа хөөгөөд гаргачихдаг. Гэхдээ охиноо бусдад дээрэлхүүлэх хачин дургүй.
Хүүхдээ хэн болгох вэ гэдэг нь эцэг эхээс хамаарна.
Хайр нь дотроо, хал нь гаднаа гэдэг үг бүх зүйлд хэмжээ байх хэрэгтэйг эмээгийн Нар охиндоо гаргах үйлдлээс ухаарч болох юм. Буруу хүнтэй амьдралаа холбож өөрийгөө гинжлэх хайрыг ойлгож ирсэн тэр зангаараа амьдарч буй нь дэндүү харамсалтайг өгүүлэх аж.
Хайрын сүм бол амьдралын хамгийн ариун мэдрэмж. Гэвч заримдаа тэрхүү сүмээс дүрвэхээс өөр аргагүй болдог. Мандаа, Бороо, Нар зэрэг дүрүүдийн дотоод дуу хоолой бидний сэтгэлийн толь болж, өөрийгөө таних замд хөтөлнө.
Хүн болгон өөрийн жаргал, зовлонгоор амьдарч байгаа. Бидний харах өнцөг ямар гэр бүлд өсч торнисноос шууд хамааралтай.
Хөөрхөн царай олон ч бүгд сэтгэл татам биш
Чив чимээгүй! Ер нь энэ “чимээгүй” гээч ямар тамтай зүйл вэ!
Бүгдийг! Мартдаг, мартдаг, мартдаг, мартдаг. Мартах л хамгийн гоё

НОМ ЯРЬЖ ӨГЬЕ: “Хайрын сүмээс дүрвэгсэд”

Сэтгэл зүйч Б.Намуунтай амиа хорлолтын талаар цөөн хором ярилцлаа.
<hr />
-Өнгөрсөн онд 500 хүн амиа хорлосон гэх судалгааны дүн гарчээ. Манай нийгэмд хүмүүс яагаад олноороо амиа хорлож байна вэ. Үүнд гол нөлөөлөгч хүчин зүйл нь юу вэ?
-Амиа хорлолт нь ганц шалтгаантай юу гэвэл үгүй. Маш олон хүчин зүйл нэгэн зэрэг давхацсанаас үүдэлтэй сэтгэл зүйн хямралын үр дүн. Гол нөлөөлөгч хүчин зүйлүүд нь сэтгэл гутрал, архаг стресс, гэр бүлийн маргаан, эдийн засгийн дарамт, хүчирхийлэл, ганцаардал, нийгмийн дэмжлэггүй байдал тус тус орно. Монголд сэтгэл зүйн тусламж авах боломж хязгаарлагдмалаас гадна сэтгэцийн эрүүл мэндийн талаарх ойлголт сул байгаа нь эрсдэлийг улам нэмэгдүүлж байна.
-Амиа хорлосон 500 хүний 22 хувийг нь 14-25 насныхан эзэлж байна гэсэн судалгаа байна. Яагаад хүүхэд залуучууд түлхүү амиа хорлож байна вэ?
-Энэ насны бүлэг бол өөрийгөө нээж, амьдралын утга учрыг хайж, ирээдүйн төлөвлөгөөний тодорхой бус байдалтай нүүр тулдаг үе. Сургууль, ажилд орох зэрэг шилжилтийн стресс, хүлээлтээс бодит байдал зөрөх, гэр бүлийн маргаантай нөхцөл, үе тэнгийн дарамт, цахим орчны сөрөг нөлөө зэрэг нь эмзэг байдлыг улам ихэсгэдэг. Сэтгэл зүйн асуудлаа илэрхийлэх, тусламж хүсэх дадал байхгүйгээс дотоод дарамт хуримтлагдаж, эрсдэлд хүргэдэг.
-Нэг талаас тухайн хүн сул дорой учраас амиа хорлож байна гэж үзэж болох уу?
-Үгүй. Энэ бол маш буруу ойлголт юм. Амиа хорлолт нь сэтгэцийн өвчин, сэтгэл зүйн хүнд дарамт. Мөн тархинд бий болох даавар, физиологийн өөрчлөлтийн нийлбэр, үр дүн. “Сул дорой” гэхээсээ илүү тухайн хүн асар их ачаалал, хүнд нөхцөлд тусламж, дэмжлэг авч чадаагүй гэдэгт л бүх асуудлын зангилаа оршиж байгаа юм. Тиймээс иймэрхүү сул дорой гэх хандлагыг өөрчлөх нь амиа хорлолтоос урьдчилан сэргийлэх ажлын нэг чухал хэсэг болдог.
ДЭМБ-ын 2023 оны статистикаар Монгол Улс дэлхийд амиа хорлолтын түвшнээр дээгүүрт бичигдсэн. Ерөнхийдөө 100 мянган хүн тутамд 15-аас дээш тохиолдол бүртгэгддэг нь өндөр үзүүлэлт юм. Энэ нь нийгмийн эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудал болж байна.
-Нийгэмд амиа хорлолт их байх нь ямар, ямар сөрөг үр дагавартай вэ?
-Энэ нь зөвхөн тухайн хүний амь насаар хязгаарлагдахгүй. Гэр бүл, ойр дотныхонд нь сэтгэл зүйн цочрол, гэм буруутай мэт мэдрэмж, удаан хугацааны сэтгэл гутрал үүсгэдэг. Нийгмийн хэмжээнд ажиллах хүч, бүтээмж буурах, эрүүл мэндийн системд дарамт нэмэгдэх, мөн сөрөг үлгэрлэл тархах зэрэг ноцтой эрсдэлтэй.
-Ер нь амиа хорлолтыг бууруулах боломжтой юу?
Боломжтой. Гэхдээ энэ нь зөвхөн нэг салбарын биш, олон талын хамтын ажиллагаа шаарддаг зүйл юм. Юун түрүүнд сэтгэцийн эрүүл мэндийн үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Энэ бол ичиж, санаа зовох асуудал огт биш. Тиймээс ялангуяа аймаг, суманд сэтгэл зүйн мэргэжлийн зөвлөгөө авах боломжтой болгох ёстой. Мөн боловсролын түвшинд урьдчилан сэргийлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлэх нь илүү үр дүнтэй. Хүүхдүүдэд стрессээ хэрхэн зохицуулах, сэтгэл хөдлөлөө илэрхийлэх, тусламж хүсэх ур чадвар олгох нь хамгийн сайн урьдчилан сэргийлэлт. Хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд ч зөв мэдээлэл түгээх нь гол нөлөөлөгч хүчин зүйл мөн. Амиа хорлолтыг хэт дэлгэрүүлэхээс зайлсхийх, буруу ойлголт тараахгүй байх хэрэгтэй гэж мэргэжлийн хүний хувьд боддог.
&nbsp;
А.Даваадулам

Б.Намуун: Амиа хорлолт нь зөвхөн тухайн хүний амь насаар хязгаарлагддаггүй

Тэр жилийн хавар Өмнөд Монголын Шилийн гол аймгийн нутаг Сөнөд баруун хошуунд дөрөө мултлахад Сөнөдийн их найрагч Бүрэнтөгсийн Тогтомж угтан авч билээ. Тэрээр “Замбуу тивийн хоохон”, “Харанхуйд цэнхэртэхүй” яруу найргийн номуудаад Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хотноо кирилл үсгээр хэвлүүлж Ар Монголынхны хүртээл болгосон нэгэн. ӨМӨЗО-ны Утга зохиолын дээд шагнал
“Солонго” шагналыг хүртсэн Өмнөд Монголд хамгийн их дуулиан шуугиан тарьж буй найрагч юм.
Биднийг Сөнөдийн тал нутагт хөл тавихуйд алдарт Тамчийн тал нүүр нүдгүй элсээр шуурч, ёстой л улаан түйрэн гээч босч байсан. Сөнөдийн Гилүгэдэй баатрын нутаг ингэж угталгүй яахав дээ хэмээн миний бие найрагчийн сэтгэлээр долгилж Гүлүгэдэй баатрын алдарт Харууслын шүлгийн мөрүүдээс уншиж байсан сан. Ингэж их эзэн хааны хүү Өгөдэй хааны үеийн дайчин шүлэгч баатрын халуун голомтод Тогтомж найрагчтай анх салхиных исгэрээнд уулзаж билээ. Энэ л цагаас эрхэм найрагчтай сэтгэлийн садад болж “Болор цом”-д түүнийг урьж, утга зохиолын баяраар Монголд ирэх бүрийд нь уулзан шүлгээ дуудаж, хундага жингэнүүлж явсан.
Хэдэн жилийн өмнө, намар оройн хуйсгануур салхитай навчис шуурч цас будагнасан өглөө эрхэм найрагч маань “Өдрийн сонин” дээр зориод ирлээ. Яг тэр үед миний бие Утга зохиол нийгмийн ажилтны дээд сургуулийн захирал, утга зохиолч судлаач Д.Нацагдоржийн шагналт, Соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ширсэдийн Цэнд-Аюуш багштайгаа уулзахаар гарах гэж байлаа. Хоёул морины ханьтай “шогшуулж” захирал багшид хүндэтгэн золгоод утга зохиолын ангийн оюутнуудтай уулзалт хийлээ. Мань хүн эзэн хааныхаа нутаг Хан Хэнтийгээрээ явж ирснээ ярьж, алдарт Бурхан халдунд залбирч, Онон мөрний уснаас амссанаа бэлгэшээн хэлж “Ононд би цутганам” шүлгээ омогтойхон уншлаа.
“Байгаа л орондоо үг дуугүй зогсном
Баяр гунигийн ямар ч цагаатгал хэрэггүй
Сэтгэл минь харин Ононг зорин харгина
Сэрмүүхэн Хэнтийн салхинд үг дуугүй үнсүүлнэ
Уул усандаа насаа нэмэн өөрөө бууралтана
Удам сайтын дуулж амьдарсан өмнөд нутгаас
Алдсан бүхнийхээ харууслыг нөхөн цэлэлзэн урсаад
Амин хайраараа Ононд би цутгана
&#8230;Цэв цэнхэр он жилийн гэрэлт сүнс би
Цэмцгэр ганган энэ цагийн дутаж байгаа өнгө
Хүслэнт төрийн товчооны босоо халуун үсэг
Хөх Монголын эх оронд эргэж байгаа нүүдэл
Ононд би цутгана, мөрөн гол цутгална
Уянга болсон тунгалаг ертөнц эгшиг татан цутгална” гэж уншихад хацрыг нь халуун нулимс даган урсаж байсан сан.
Сөнөдийн их найрагч эзэн хааныхаа нутаг, Онон Хэрлэнгийн хөвөөнд гал бутрах шиг шүлгүүдээ бичиж, онгод цалгин сэтгэл огшсоных нь илэрхийлэл эл шүлэг юм даа. Нулимстай ч уншилгүй яахав дээ. “Жороогийн жороо”, “Өвгөн шувуу”, “Саруул тал” тэргүүт тал алдалсан уртын дууг Сөнөдийнхөн Тамчийнхаа талд унаган шуранхай хадаан дуулдгийг тэр жилийн хавар мэдэрч билээ. Тогтомж найрагчийн ижий Сайхан талын дууч болохыг хүү нь хэлж байсан. “Миний ижий амьдралдаа нэг чиг удаа тайзан дээр зарлуулж дуулаагүй ч монгол соёлынхоо дархлааг хадгалсан хүн юм. Өв тээгч гэж манайхан ярьдаг, тийм хүн. Сайхан талынхаа цэцгэн дунд, адуу малынхаа дэргэд жилийн дөрвөн улиралд дуулж яваа хүн. Хүүхэн хутагтын дуу гэгддэг “Баян баргын манаа”, мөн “Будал цолмон хүрэн” зэрэг дуунуудыг тунчиг цээлхэн дуулдаг байлаа. Сөнөдийн найр манай ээжийн дуугаар эхэлнэ. Тавиад оны эхээр “Тув тунгалаг Туул”, “Миний хайртай Улаанбаатар” зэрэг дуунуудыг ар монгол хүнээс сурч байсан гэдэг” хэмээн дууч ижийнхээ тухай ярьж байсан.
Аав нь Сайхан талын адуучин ханагар эр явсныг бахдан хэлж байсан. Тамчийн талын Үүдийн хөндийд хаваржиж буй Машбаяр гуайн бага хүү Дүүрэнсангийнд дөрөө мултлах ахуйд найрагч ижий аав, ус нутагтаа зориулсан шүлгүүдээ уншиж байлаа. Тэр бүгдээс “Вангийн хар азарга” дууль сэтгэлд гүн шингэж үлдсэн байна.
“Унаганы зөөлөн уруул шиг мөөгөн бороо шавшиж
Урт намрын шинж зунаас эхэлж мэдэгдэнэ
Нойтон жигүүрээ дааж ядан үүлс амрах талд
Ногоон торгон хээ адууны тамга шиг тогтоно
Усан цэнхэр манан гэнэтхэн шингэрч шувуу жиргэнэ
Уурганы үзүүр сунгаж алдалмаар солонго дэргэд татна
Чийгтэй наран уур савсуулан нэг л тунгалгаар дээш хөөрнө
Цэцгийн сайхан өврийн хангай уяаны морьд шиг цэмцийнэ
Цэргийн бэлтгэл, хошуу засгийн адуун сүрэг нуур захлан тургилна
Цээлхэн үүрсэх ижлийнхээ дэргэд хар азарга онгон дэлээ салхилуулна
&#8230;Идэрхэн түүхийн бүдэрсэн газарт туурай хээтэй нулимс
Их удаан уйлсан эцгийн сэтгэл мэт миний зүрхэнд мэгшинэ
Уужим хангайн цог сүлдийг сүнсэнд минь хурааж үүрсдэг
Уудам Вангийн хар азарга сүргийн дэргэд алга
Удмын сайхан заншлаар морио хайрлахыг сургасан
Уртын дуунд дуртай адуучин өвөг минь алга” гэж сүргээ хийморлин хатирахад салхины нь уруулаас айраг амтагддаг, сүүлчийн ганц хийморь хар азаргаа үгүй болоход харуусан бичсэн дууль адуучны хүү миний цээжинд одоо ч гунигтай хэвээр байна.
Эрхэм найрагчийн “Нүүдлийн товчоон” шилдэг бүтээл англи, монгол хэлээр хэвлэгдээд удаагүй байна. Уг номын хэвлэлийн эхийг бэлтгэсэн, миний хүндэтгэлт ах Чойжинсүрэнгийн Эрхэмбаяр “Тогтомж найрагч чамд хүргэж өгөөрэй гэж ахад нь захисан юм шүү” хэмээн номын дээжийг авчирч гардууллаа. “Нүүдлийн товчоон”-д сэтгэл алгадуулж суухуйд “Үл сөхрөхийн шүлэг” нь нүднээ бууж Тамчийн талын танхай найрагч л ингэж шазуураа зууж, дотоод тамираа тасчин бичнэ дээ” гэж эрхгүй бодогдсон сон.
“Босож зогс, яг одоо сөхөрч байгаа хүмүүсийг хэлж байна
Босож зогс, хэн чамд сөгдөхийн эрхийг өгсөн юм
Зүүн хотных, баруун саахалтынх
Ар хангайнх, өвөр шилийнхэн
Алтан дөрвөн улирал шиг өлгий бууц минь бий
Дэргэд минь байгаа хүмүүс дахиж сөгдөж болохгүй
Дэлхийд байгаа ноомой хүмүүс сөгдөж болохгүй
Намрын навчис юм уу, цасны лавс юм уу
Хамаа байхгүй
Нарны цацраг юм уу, чиний яруу санаа юм уу
Алин ч болно
Чиний наран сэрэхүйн хязгааргүй
Уранхай тэрлэгтэй амьдарлаа ч
Уртын дуугаа дуулаарай
Мөнгөгүй тарчиг явахдаа ч
Мөнхийн нутгаа дээдлээрэй
Эргэж харахын ч хэрэггүй
Эртний их тал өмнө минь бий
Босож зогс, тийм ээ, сөгдөж байгаа хүмүүсийг хэлж байна
Боол явах эрхийг хэзээ ч эх орон минь бидэнд өгөөгүй ээ”. Тийм ээ, Сөнөдийн их найрагч Тогтомж бол ийм л халуун цус нь оргилж байдаг, Халхын их тал, Монголынхоо голомтыг цээжиндээ хадгалж сэтгэл огшин шүлгээ тэрлэж суудаг омог төгөлдөр найрагч юм.

Хайх