Оны төгсгөлд Ерөнхий сайд хэлсэн үгэндээ “Татвар, нийгмийн даатгалын хуулиудыг эргэж харна” гэсэн нь олон хүнд итгэл төрүүлэх шиг боллоо. Учир нь өнөөдөр монголчууд татварын дарамтад бүрэн орсон. Аж ахуйн нэгжүүд өндөр татвараа төлөхийн тулд бараа, үйлчилгээнийхээ үнийг нэмснээр тэр нь иргэдийн шууд худалдан авалтад нөлөөлөөд удаж байна. Үе үеийн эрх баригчид, Засгийн газар татварыг бууруулна гэсэн амлалтаар гарч ирдэг. Өнгөрсөн удаагийн Их хурлын сонгуулиар ч гэсэн нам, эвслүүдийн мөрийн хөтөлбөрийн гол үзэл санаа нь татварт чиглэсэн байсан. Харин сонгуулийн үр дүнгийн дараа гурван нам эвсэж засаг байгуулсан. Үүнийг зарим нь сөрөг хүчингүй боллоо, хяналтгүй учраас идэж уух нь хэрээс хэтэрнэ гэж үзэж байгаа. Гэвч нөгөө талдаа харин ч хяналт нь сайжирч, намуудын мөрийн хөтөлбөрт туссан томоохон бодлогууд хэрэгжих болов уу гэсэн хүлээлт байгааг хэлэх хэрэгтэй. Тиймээс л шинэ оны босгон дээр хэлсэн Ерөнхий сайдын үгнээс олон хүнд бага ч гэсэн итгэл төрөөд байгаа хэрэг. Гэвч энэ бол өнөөдөртөө үг төдий, ямар нэгэн байдлаар ажил хэрэг болоогүй байгаа гэдгийг тодотгон хэлэх хэрэгтэй. Ёстой л нөгөө “Хөгжил дэвшлийнхээ гараан дээр…” гэдэг шиг уран гоё үг болоод өнгөрчих вий гэсэндээ тодотгоод байгаа юм.

Тэгвэл эвсэн нэгдэж засаг байгуулсан гурван нам найм дахь удаагийн Их хурлын сонгуульд оролцохдоо татварын талаар юу гэж онцолсныг цухасхан авч үзье. МАН-ын хувьд Бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлалын хүрээнд бүсийн эдийн засгийн тэргүүлэх чиглэлтэй уялдсан бизнесийн ААНОАТ-ыг таван хувь болгон бууруулна. Гарааны бизнесийг татварын бодлогоор дэмжинэ. НӨАТ-ын хуулийн шинэчлэлтийг олон улсын жишигт хүргэнэ хэмээн амласан. Харин Ардчилсан нам “Ажлын байр, хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлдэг тодорхой салбаруудад татварын хувь хэмжээг бууруулна. НӨАТ-ын тухай хуулийг шинэчилж, бизнес эрхлэгчдэд таатай орчин бүрдүүлнэ. Боловсролын тэтгэлэгт зарцуулсан аж ахуйн нэгжийн зардлыг татвар ногдох орлогоос чөлөөлнө. Ажил гүйцэтгэх, хөлсөөр ажиллах гэрээнд нийгмийн даатгалын шимтгэл ногдуулахгүй” зэргээр тусгасан байна. Тэгвэл ХҮН нам аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын шатлалын босго дүнг зургаан тэрбумаас 10 тэрбум болгох замаар бизнесийн үйл ажиллагааг тэлэхээ амлажээ. Мөн тус нам бичил, жижиг, дунд, гарааны бизнесийг татварын бодлогоор дэмжинэ гэж тусгасан байгаа юм. Энэ бүхнийг онцлон дурдаад байгаа нь өнөө л татварын дарамт хүнд байгааг эргэн сануулах, засагт хамтарсан намууд амлалтаа биелүүлэх ажлыг одооноос эхлүүлэхийг шахах гэсэндээ юм.

Монгол Улс өнөөдөр 10 жилийн өмнөхөө бодвол мөнгийг олж байна. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ өсч, улсын төсөв үлэмж хэмжээгээр нэмэгдсэн. Мэдээж энэ нь олон улсын зах зээл дээрх уул уурхайн түүхий эдийн үнийн тогтвортой өсөлт, манай улсын гаргах чадамж нэмэгдсэнтэй холбоотой. Дээрээс нь Үндэсний баялгийн сангийн тухай хуулийг хэрэгжүүлээд эхэлсэн. Гэвч яг ийм л үедээ аж ахуйн нэгжээ татвараар дэмжээд өгөх хэрэгтэй байна. Төдийгөөс өдий хүртэл “Амаргүй цаг хугацаа”-г туулаад ирсэн цөөхөн хэдэн компаниудаа одоо л нурууг нэг амраах ёстой. Чөмөг суулгах хэрэгтэй. Тэгж байж ирээдүйд тэднээс олон хувийн, их хэмжээний татвар нэхэх боломжтой. Тэгэхгүй бол авахын дон шүгэлчихсэн юм шиг байнга аваад байхаар аж ахуйн нэгжүүд чинь өндөр татварын хувь хэмжээ, төлөхгүй бол хэрэгжүүлдэг журмуудаас чинь болоод сөхөрчих гээд байна. Тэгэхээр албан журмын болгочихсон олон татварт нь нуруугаа авахуулаад сөхөрдөг дээрээ тулчихсан олон газрыг нэг амьсгаа авахуулах нь ирээдүйд хэрэгтэй. Манай улсын эдийн засгийн 90 гаруй хувь нь нүүрснээс хамааралтай. Харамсалтай нь нүүрсний эрин үе өдөр, цагаар шахагдаж байгаа. Дэлхий нийтээрээ ногоон, аюулгүй гэдэг уриагаар алхам тутмаараа нүүрснээс татгалзаж байгаа нь бидний анхаарах ёстой зүйл мөн. Тийм болохоор нүүрс үнэтэй байгаа, худалдан авагч байгаа энэ цаг үед нь бид татварын бодлогоо нийтээр нь эргэж харах хэрэгтэй.

Монголчууд өнгөрсөн удаагийн сонгуулиар 126 гишүүн сонгосон. Үүнийхээ үр шимийг одоо л хүртэх хэрэгтэй. Зарим нэг нь Нийгмийн даатгалын тухай хууль, Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын тухай хууль зэрэгт нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар хуулийн төсөл санаачлаад эхэлсэн байна лээ. Эдгээр нь сайшааж болмоор ч нийт ард түмэн, хувиараа бизнес эрхлэгч, аж ахуйн нэгжүүдэд тэр бүр хамааралтай биш л байна. Тэгэхээр жирийн нэг лангуу ажиллуулдаг иргэн, таван хүн цалинжуулдаг нөхөрт бодитоор мэдрэгдмээр татварын реформыг хийх нь зүйтэй. Олон улсаас гайгүйхэн мөнгө олж байгаа энэ үеэ л ашиглаад ав гээд байгаа хэрэг. Учир нь ирээдүйд учирч болох эрсдлээс нуруу нь амарсан, чөмөгтэй болсон аж ахуйн нэгж, компаниуд чинь энэ улсыг аварна. Хөл дээр нь бат зогсооно. Тиймээс хамтарсан засаг байгуулалцсан гурван нам, эдгээр намын дарга нар, тэдгээрийн нэрээр Их хуралд сонгогдсон гишүүд одоо л нэгдэж татварыг эрс багасгаж, бодлогынх нь хэмжээнд тулж ажиллах хэрэгтэй байна.

Т.ДАРХАНХӨВСГӨЛ