Сүхбаатар аймаг Баруун-Урт хотын нэгдүгээр 10 жилийг 1984 онд төгссөн 10 “В” ангийг энэ удаагийн “Нэг ангийнхан” буландаа урилаа. Д.Нарантуяа багштай орос хэлний гүнзгийрүүлсэн сургалттай энэ анги 26-уулаа дэгж, дэрвэж хүүхэд насны гэнэн томоогүй үеэ өнгөрүүлжээ. Тэд сургуульдаа урлаг, сурлага, спортоороо үргэлж тэргүүлэхэд гол хөшүүрэг болсон хүн нь ангийн багш нь аж. Өөрсдөө их идэвхтэйн дээр багшийнхаа зөвлөгөөг ягштал биелүүлдэг байсан нь тэдний гол давуу тал байжээ. Ангийн багш Д.Нарантуяа нь шавь нараа аливаа зүйлд үргэлж дэмжиж хурцалснаар урлаг, спорт, сурлага хөдөлмөрөөрөө манлайлагч анги болгож чадсан байна.

Ангийн багш Д.Нарантуяа “Улсын багшийн дээд сургуулийг 1976 онд төгсөөд будаг нь ханхалсан шинэ багш нутагтаа очсон юм. Дараа жил нь Боловсролын хэлтсийн дарга Г.Наянтайн тушаалаар төвийн арван жилийн сургуульд физик, хөдөлмөрийн багшаар томилогдон 4 “В” ангийг хүлээж авч байлаа. Миний хувьд эрч хүчтэй, урам зориг дүүрэн ажиллаж байсан тэр үедээ их хайртай. Хүн хүсэл мөрөөдлөөр жигүүрлэж, дурсамжаар амьдардаг гэдэг. Алс газраас шавь нараа дурсан суухад баяр хөөр бялхсан олон сайхан дурсамж санаанд тодхон байна. Түүнээс хойш нэг л мэдэхэд 40 жил өнгөрчээ. Шавь нар маань ч 50 нас дөхчихсөн байна. 1984 онд төгссөн ангийнхаа болон бусад таван бүлгийн охид, хөвгүүддээ энэ хорвоогийн хамгийн сайхан бүхнийг хүсье” хэмээсэн юм. 10 “В” ангийнхан ангийн багш Д.Нарантуяагаас гадна Шагдарсүрэн, Я.Түмэннаст, Д.Саарал, Доржготов, Батболд, Очирбат зэрэг багш нараараа үргэлж бахархаж явдаг байна.

Ангийн даргын хариуцлагатай үүргийг С.Энхтайван, Д.Болормаа нар гүйцэтгэдэг байсан бол эвлэлийн үүрийн даргаар Ц.Алдармаа нар ажилладаг байсан аж. Сурлагаараа анги хамт олноо Ц.Алдармаа, Ч.Амгаланбаатар, С.Бархас, Ц.Оргилмаа нар тэргүүлнэ. Харин спортоор С.Энхтайван, Ө.Энэбиш, Л.Өргөнбаяр, урлаг уран сайханд Д.Энхцэцэг, Б.Ганбаатар зэрэг сурагчид ангийнхнаа манлайлдаг байсан гэнэ. Энэ анги зургаахан хөвгүүнтэй. Хөвгүүд урлаг, спортын арга хэмжээ болоход сонгох, сонгогдох эрх байхгүй. Бүхий л арга хэмжээнд оролцох ёстой байж. Хэдий цөөхүүлээ ч тэд сургуулийнхаа волейболын аварга шалгаруулах тэмцээнд түрүүлсэн бахдам амжилттай юм байна.

“Энгүй тал” компанийн захирал С.Энхтайван “Бид есдүгээр ангидаа сургуулийнхаа волейболын аваргад сэлгээний тоглогч байхгүй оролцоод түрүүлсэн юм. Бурхны оронд очсон Б.Ганбаатар маань гайхалтай холбоно. Ө.Энэбиш бид хоёр довтлогчоор тоглодог байсан даа” гэсэн юм. Харин ангийн охид их адтай. Гэмгүй номхон царай гаргачихаад үеийнхнийгээ болон бусад ангийнхныг чадчихдаг байсан гэнэ.

“Чингис шар айраг” компанийн нягтлан бодогч Ц.Саранчимэг “Манай анги олон охидтой мөртлөө их дэггүй. Зэргэлдээ ангийн хөвгүүдийг анги руугаа чирээд оруулчихна. Ичээд зугтахаар нь хоёр талаас нь махны дараалал, сүүний оочер гээд шахдаг байж билээ. Арван жилийн минь сайхан дурсамжуудын нэг л дээ. Сэтгэл, зүрхэнд хоногшсон дурсамжууд тэр л гэнэн цайлган үед үлдсэн байна” гэлээ.

10 “В” ангийнхны хамгийн сайхан дурсамж сургуулийн баруун жигүүрийн нийгмийн хичээлийн кабинетэд өнгөрчээ. Тэд ангидаа байх их дуртай байж. Харин ангидаа байх зөвшөөрлөө сургуулийн жижүүр, багш нараасаа төвөггүйхэн авчихдаг байж. Ангидаа дуулна, бүжиглэнэ, хөгжөөнтэй, хоржоонтой зүйлс ярилцана. Басхүү үймүүлж шуугих нь мундахгүй. Харин тэд долдугаар ангиасаа хавар, намрын ажилд явж эхэлжээ. Хэдий 10 “В” ангийг намрын ажилд хуваарилаагүй боловч сайн дураараа явсан үе ч бий гэнэ.

Тэд Асгат, Дарьганга, Мөнххаан зэрэг сумд руу очин үхэр, мал сааж, хашаа барилцан, хадлан хадаж хөдөлмөрийн үр шимийг бишгүйдээ мэдэрч байжээ. Ж.Ариунаа “Бид долдугаар анги төгссөн хавраа ангийн багштайгаа хамт Асгат сум руу үнээ саахаар явж билээ. Үнээгээ саахын тулд таван цаг гэхэд л босчихсон байх ёстой. Багш ч биднийг дуудаж, сэрээнэ. Харин нойрмоглосон хэдэн нөхөд бие биенээ налаад тугалын хашааны хажууд унтчихдаг байж билээ. Багш ч үүнийг гадарласан бололтой. Бидний саасан сүүг өдөр болгон хэмжиж, эхний байрт орсонд нь шагнал өгдөг болсон. Харин бид шагнал авахын тулд ажилдаа хичээнгүйлэн шамддаг болсон доо” гэв. Тэд Дарьганга суманд хашаагаа барьж дуусаад дотор талыг нь лаагаар чимэн ёстой л шавайгаа ханатал бүжиглэсэн нь санаанд нь тодхон үлдсэн байна “Sig­nature Designs” компанийн ерөнхий нягтлан бодогч Д.Алтанчимэг “Дарьганга суманд ажиллаж байхад би тогооч хийсэн юм. Олон хүний хоол хийнэ гэдэг тийм ч амар биш. Зарим хүүхдүүд голж шилэх нь ч бий. Тэгэхээр нь би гомдоод уйлчихна. Тэр үед биднийг дааж явсан Хунбат багш маань “Хүний юу гэх нь хамаагүй. Чи л сэтгэлээсээ хийж байвал болно” гэж тайвшруулж байж билээ” гэсэн юм. Хунбат багш нь хүүхдүүдээ урамшуулж, сэтгэлийг нь сэргээхийн тулд нэг нэгээр нь дуулуулна. Харин дуулсан хүүхдээ нэг ирис, боорцгоор шагнадаг байсан гэнэ. Мөн тэд нутгийн айлд ээлжлэн очиж өрөмтэй будаа иддэг байжээ. Гэрийн эзэгтэй тэдэнд зориулж бүр аягалаад тавьчихдаг байж. Тэд өрөмтэй будааг нь амтархан иддэг байсан хэрнээ гэрийн эзний нэрийг тогтоож чадаагүй дээ өөрсдийгөө зэмлэдэг шүү хэмээн ярьсан.

Харин аравдугаар ангид байхдаа Мөнххаан сум руу хадлан хураалтад явжээ. Тэд сумын буудалд, тогоочоор хоол хийлгүүлж идэн их тансаг байсан аж. Басхүү хийх ажил ч бага. Өдөрт ердөө ганц, хоёр машин өвс л буулгаж нурууддаг байсан гэнэ. Энэ тухай Сонгинохайрхан дүүргийн 117 дугаар цэцэрлэгийн багш Ц.Энхжаргал “Сумын буудлын их том өрөөнд охид буудалласан юм. Охид л болсон хойно хорвоо дэлхийн сонин хачинг хуучилцгаана. Тэр тусмаа хөвгүүдийн тухай яриа их сонирхолтой. Охид орой болгон мөрөөдлийн залуугаа дотроо төсөөлөн хананд байх том толинд харж зогсоно. Харин дараа нь тэр том толиныхоо хажууд ээлжлэн унтана. Өглөө нь сэрээд ямар зүүд зүүдэлснээ бусдадаа ярьж өгдөг байж билээ. Бусад нь сонирхолтой нь аргагүй сонсож, дор бүрнээ мөрөөдөж, нэгнийгээ шоолж, хөгжилдөнө. Эргээд бодоход хүүхдийн гэнэн томоогүй, сайхан дурсамж тэр л цаг мөчид үлдсэн байна” хэмээн дурсана. Тэд энэ л мөчүүдэд бие биеэ улам таньж нөхөрлөн, нэгдэн нийлж, төлөвшиж, эвсэг найрсаг хамт олон болон бүрэлдэж байжээ. Мөн хэзээ ч мартагдахааргүй олон сайхан дурсамжуудыг сэтгэл, оюундаа үлдээсэн байна.

10 “В” ангийн С.Энхтайван, Энэбиш, Ч.Амгаланбаатар, Л.Өргөнбаяр, Д.Энхцэцэг, Ц.Саранчимэг тэргүүтэй авьяаслаг сурагчид “Мөнгөн хонх” хэмээх хамтлаг байгуулж, үеийн нөхдөө доргиож явсан түүхтэй. Энэхүү дурсамжаасаа “Хаан төрөн” компанийн захирал Ч.Амгаланбаатар “Манай ангийн “Мөнгөн хонх” хамтлаг төвийн болон гадна дотны төлөөглөгчдөд ая дуугаа өргөж, олон ч удаа нүүр тахалсан шүү. Гоё хамтлаг байсан даа” хэмээн дурссан юм. Мөн энэ ангиас Өсвөрийн залуу техникчдийн фото зургийн улсын уралдааны аварга төрж байжээ. Харин ангийнхан нь тус уралдаанд түрүүлсэн Ц.Урантуяагаа онгоцны буудлаас ёслол төгөлдөр хүлээж авсан нь түүний хамгийн сайхан дурсамжуудын нэг гэсэн.

Энэ ангийн ихэнх сурагчид конкурсаа өгөөд их, дээд сургууль, техникумд суралцахаар болж байжээ. Тэр бүү хэл гаднаас ирсэн есөн хуваарийн зургааг нь энэ ангийн сурагчид авсан байна. Ингээд бодохоор их л сурлагатай, авьяаслаг хамт олон байсан харагдаж байна. Одоо салбар, салбартаа амжилт бүтээл арвинтай явна. Доктор, магистрын зэрэг хамгаалаад зогсохгүй төрийн дээд одон медалиар энгэрээ мялаасан нь ч олон юм байна. Төрөлх сургуулийнхаа эрдэм мэдлэгтэй, чадварлаг багш нарынхаа ачаар өдий зэрэгтэй явна хэмээн тэд үргэлж талархаж явдаг гэсэн. Мөн хэдий арван жилээ төгсөөд 33 жил болсон ч төгсөлтийн баяраа хэзээ ч мартдаггүй, дурсах бүрийд сэтгэл догдолдог шүү хэмээн хэлж байлаа.

Хэл шинжлэлийн ухааны доктор, дэд профессор С.Бархас “Ангийнхныхаа амжилт бүтээлээс харахад цаг, үетэйгээ хөл нийлүүлэн алхаж, нийгмийн хэрэгцээ шаардлагыг ухамсарлан, цаг ямагт мэргэжил, мэдлэгээ дээшлүүлж байдаг нь анзаарагддаг юм. Ямартай ч бид эрдэм мэдлэгийн уурхай болсон багш нарынхаа ачаар нийгмийн бүтээн байгуулалтад гар бие оролцож, эх орныхоо хөгжилд хувь нэмрээ оруулан, аж амьдралаа сайн сайхан авч явна. Хайрт багш, найз нар маань эрүүл энх байж, аз жаргал, баяр баяслаар дүүрэн явахыг хүсье” гэсэн юм. Тэд арван жилийнхээ тэр л он жилүүдийг дурсахад сургуулийн танхимд шуугиж явсан гэгээн сайхан мөчүүддээ очсон юм шиг л санагдаж байна хэмээн онцлон хэлж байлаа. Мөн 10 “В” ангийнхан өөрсдийн гэсэн орон зайгаа үлдээгээд тэнгэрийн оронд одсон анд найзуудаа санан дурсаж явдгаа ярьцгааж байлаа.