Ээлжит бус чуулганы хуралдааны хамгийн эхэнд УИХ-ын гишүүн Х.Тэмүүжин, Ж.Батзандан, Б.Гарамгайбаатар, М.Батчимэг, Б.Наранхүү, Ш.Түвдэндорж нарын өргөн барьсан Галт зэвсгийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг баталсан билээ. Сүүлийн жилүүдэд галт зэвсэг хэрэглэн үйлдэж буй гэмт хэргийн тоо ихэсч, хууль бусаар галт зэвсэг хилээр оруулах явдал нэмэгдсэн тул уг хуулийг шинэчлэн батлахаас өөр аргагүй байдалд хүрсэн юм билээ. Түүнчлэн энэ онд манай оронд олон улсын буудлагын тэмцээн болох тул тэмцээнд оролцогчдын галт зэвсэг, сумыг улсын хилээр оруулах асуудлыг шийдэх үүднээс ээлжит бус чуулганаар уг хуулийн төслийг оруулсан болохыг хууль санаачлагчид тайлбарлаж байсан.

Манай улсад галт зэвсэг хадгалах, авч явах, борлуулах зэрэг зохицуулалт нь тодорхой бус, хариуцлагын хэмжээ сул байдаг тул галт зэвсгийг зориулалтаас нь хамаарч иргэний, харуул хамгаалалтын, хууль сахиулах албаны, байлдааны гэсэн төрлүүдээр уг хуульд зохицуулан өгчээ. Ингэхдээ иргэний болон харуул хамгаалалтын ангилалд хамаарах галт зэвсэг, сумны нэр, төрлийн жагсаалтыг хууль зүйн, байгаль орчны болон спортын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүд хамтран батлах юм байна.

Иргэний галт зэвсэг гэдэгт ан агнах, спорт-сургалтаар хичээллэх, үзмэр, цуглуулгын зорилгоор Монгол Улсын иргэний өмчилж, эзэмшиж байгаа галт зэвсэг хамаарах аж. Ан агнах зорилгоор ашиглах галт зэвсэг нь автоматаар эсвэл ээлжээр буудах боломжгүй, хүхээгт нь арав, түүнээс цөөн сум орох багтаамжтай, үйлдвэрийн хийцийг нь өөрчлөөгүй галт зэвсэг байхаар тусгажээ. Гэхдээ сум нь зүрхэвчгүй байх ёстой гэнэ. Мөн спорт-сургалтын чиглэлээр ашиглах галт зэвсгийн сумны хошуу мөн л зүрхэвчгүй байхаар туссан байна.

Харин харуул хамгаалалтын үйл ажиллагаа эрхлэх эрх бүхий хуулийн этгээд буюу хамгаалалтын алба, байгаль хамгаалагч хуулиар хүлээсэн үүргээ биелүүлэх зорилгоор өмчилж, эзэмшиж байгаа галт зэвсгийг харуул хамгаалалтын зориулалттай галт зэвсэг гэж нэрлэж байгаа юм билээ. Уг галт зэвсэг нь автоматаар буудах боломжгүй бөгөөд сумны хошуу нь зүрхэвчгүй байх гэнэ. Хууль сахиулагчийн болон байлдааны зориулалттай галт зэвсэг өмчлөх, эзэмших, ашиглахтай холбоотой харилцааг тусгайлсан хуулиар зохицуулахаар болжээ.

Уг хуульд 21 нас хүрсэн, иргэний эрх зүйн бүрэн чадамжтай, галт зэвсэг ашиглаж санаатайгаар гэмт хэрэг үйлдэж байгаагүй, галт зэвсэг эзэмших сургалтад хамрагдаж гэрчилгээ авсан хүн галт зэвсэг өмчилж болох юм байна. Мөн дээрх шаардлагыг хангаснаас гадна байгаль хамгаалагчид харуул хамгаалалтын үйл ажиллагаа эрхлэх эрх бүхий хуулийн этгээд, төрийн эрх бүхий байгууллага гэрээний үндсэн дээр зөвхөн албаны үүрэг гүйцэтгэх хугацаанд галт зэвсгийг эзэмшүүлэхээр тусгажээ. Спорт-сургалтын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулах хуулийн этгээдийн галт зэвсэг эзэмших журмыг Хууль зүйн сайд батлахаар болжээ.

Харин иргэний болон харуул хамгаалалтын зориулалттай галт зэвсэг эзэмших, ашиглах, хадгалах аюулгүй ажиллагааны сургалтыг цагдаагийн байгууллага зохион байгуулах бөгөөд сургалтын зааврыг цагдаагийн төв байгууллагын дарга батална гэсэн байна.

Галт зэвсгийг ямар хүмүүс ашиглаж болох талаар өгүүлье. Мэдээж галт зэвсгийг ашиглах этгээд нь Монгол Улсын иргэн байх шаардлагатай. Хуулийн этгээдийн өөрийн өмчлөл, эзэмшилд байгаа галт зэвсэг, галт зэвсэгтэй адилтгах хэрэгслийн аюулгүй ажиллагааг ханган ашиглах эрхтэй. Гэхдээ иргэн өөрийн өмчилж, эзэмшиж, ашиглаж байгаа галт зэвсгээ өөрийн амийг бусдын зэвсэгт халдлага, амь бие, эд хөрөнгийг зэрлэг араатан, амьтнаас хамгаалах зорилгоор ашиглаж болохоор хуульд тусгасан аж.

Галт зэвсгээ бүртгүүлэх иргэд дараах зүйлсийг анхаарах ёстой юм байна. Эхний ээлжинд галт зэвсэг худалдан авсан, улсын хилээр оруулсан иргэн ажлын 10 хоногийн дотор байнга оршин суугаа газрынхаа цагдаагийнхаа байгууллагад бүртгүүлнэ. Галт зэвсгээ бүртгүүлэхдээ галт зэвсэг бүртгүүлэхийг хүссэн өргөдөл, иргэний үнэмлэхний хуулбар, оршин суугаа газрынхаа Засаг даргын тодорхойлолт, гурван хувь цээж зураг, галт зэвсгийн нэр, төрөл, үйлдвэрлэсэн он, дугаарыг тодорхойлсон баримт бичиг, улсын тэмдэгтийн хураамж төлсөн баримт, өмчлөх галт зэвсгийнхээ сумны хонгио, хошууны дээжийг шүүхийн шинжилгээний байгууллагын мэдээллийн санд бүртгүүлсэн тодорхойлолт, галт зэвсэг эзэмших сургалтад хамрагдсан гэрчилгээ, ямар нэгэн өвчин, согоггүй гэсэн эрүүл мэндийн тодорхойлолт хуудас авч ирэх шаардлагатай юм байна. Галт зэвсгийг бүртгүүлснээс өөр зориулалтаар хот болон суурин газар ашиглахыг хориглох гэнэ. Өмнө нь галт зэвсэг ашиглан гэмт хэрэг үйлдэж байсан хүн галт зэвсэг ашиглах эрхгүй байхаар хуульд заасан байна. Галт зэвсэг, сум, галт зэвсэгтэй адилтгах хэрэгслийг импортлох, нийтэд худалдах асуудлыг сонгон шалгаруулалтын үндсэн дээр хийхээр болжээ. Ингэхдээ хууль зүйн асуудал хариуцсан Засгийн газрын гишүүн зөвшөөрөл олгох аж. Галт зэвсгийг импортлох, нийтэд худалдах тусгай зөвшөөрөл зургаан жил байх ч тусгай зөвшөөрлийг сунгаж болно гэжээ. Галт зэвсэг, сум худалдаж авч байгаа бол тухайн иргэн хуулийн этгээд борлуулагчаас галт зэвсэг худалдан авч буй хүсэлтийг цагдаагийн байгууллагад бичгээр гаргана. Харин цагдаагийн төв байгууллага хүсэлт хүлээн авснаас хойш ажлын тав хоногт иргэний үнэмлэх, хуулийн этгээдийн гэрчилгээг үндэслэн олгох юм. Харин галт зэвсэг худалдах, өвлөх, бэлэглэхээр болсон бол худалдсан, өвлүүлсэн, бэлэглэсэн тухайгаа ажлын 10 хоногт багтаан цагдаагийн байгууллагад мэдэгдэж бүртгэлээс хасуулах юм байна. Түүнчлэн галт зэвсэг эзэмшихгүй гээд иргэн, хуулийн этгээд өөрийн сайн дураар галт зэвсэг, сумыг цагдаагийн байгууллагад шилжүүлж болох гэнэ.

Галт зэвсгийн тухай хуульд галт зэвсэг өмчлөх эрхтэй Монгол Улсын иргэн өөрөө өмчлөх зорилгоор хуулиар хориглоогүй нэг галт зэвсгийг жилд нэг удаа улсын хилээр оруулэх эрхтэй. Гэсэн ч гурван жилийн дотор хэн нэгэнд худалдан борлуулахыг хуулиар хоригложээ. Хууль зүйн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн спортын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүний бичгээр гаргасан хүсэлтийг үндэслэн спорт-сургалтын зориулалттай галт зэвсэг, сумыг спортын тэмцээнд оролцох, бэлтгэл хийх хэрэгцээнд зориулан улсын хилээр нэвтрүүлэх зөвшөөрөл олгох юм.

Хот, суурин газарт, эсхүл нийтийн тээврийн хэрэгслээр галт зэвсгийг авч явахдаа гох, замгийг цоожилж, сумыг тусад нь байлгах ёстой бөгөөд зориулалтын сав хайрцагт аюулгүй байдлыг хангаж тээвэрлэх юм байна. Ингэхдээ мэдээж галт зэвсгийн үнэмлэхийг давхар авч явах шаардлагатай.

Өвчин, согогтой хүн галт зэвсэг өмчилж байсан нь тогтоогдсон, хуулиар хориглосон иргэн, хуулийн этгээд өмчилж байгаа нь тогтоогдсон, эрэн сурвалжилж байгаа галт зэвсэг бол, гэмт хэрэг, зөрчил үйлдэхэд ашигласан, галт зэвсгийн үйлдвэрийн хийцийг өөрчилсөн, хууль бусаар ашигласан тохиолдолд эрх бүхий албан тушаалтан галт зэвсэг сумыг хурааж, ажлын тав хоногийн дотор цагдаагийн байгууллагад хүргүүлнэ. Түүнчлэн галт зэвсэг эзэмшигч иргэн нас барсан, хуулийн этгээд татан буугдсан бол галт зэвсгийг бусдын өмчлөлд шилжүүлэх, хураах асуудлыг хуулийн дагуу шийдвэрлэнэ гэжээ.

Галт зэвсгийн тухай хууль тогтоомж зөрчсөн нь эрүүгийн хуулиар ял оногдуулахгүй бол зөрчлийн шинж, чанараас хамаарч цагдаагийн байгууллагын эрх бүхий ажилтан иргэнийг 40.0-200 мянган төгрөгөөр торгох, галт зэвсгийг хураах юм байна. Мөн хуулийн этгээдийг 150.0-1 сая төгрөгөөр торгох, галт зэвсгийг хураах, албан тушаалтныг 80.0-200 мянган төгрөгөөр торгох, галт зэвсэг борлуулагчийг 40.0-80 мянган төгрөгөөр торгохыг эрх бүхий ажилтан зохион байгуулж шийтгэл ногдуулах ажээ.

Э.ЭНХ