КОММУНИСТУУД ХЭЗЭЭ Ч ЯЛАГДЛАА ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРДӨГГҮЙ

Ардчилсан нам энэ  сон­гуульд олонхийн санал ав­лаа.  Ард түмэн ардчилалд хангалттай саналаа өгөв. Ардчиллын төлөө өгсөн ард түмний саналыг Ардчилсан нам хамгаалж чадахгүй бай­на. Ардын намынхан ард түмний өөрсдөд нь өгөөгүй саналын төлөө яаж ичгүүргүй дайрч, луйвардаж өөрийн болгодог билээ. Коммунис­тууд хэзээ ч ялагдлаа хүлээн зөвшөөрдөггүйг Ардчилсан намынхан мэдэхийн дээдээр мэдэж байгаа.   МАН сүүлийн хэдэн ч сонгуулиар луйвраар ялалт байгуулсан билээ.     

Өнгөрсөн он жилүүдэд Ардчилсан намд ард түмэн  тасралтгүй саналаа өгч ир­лээ. Ардчилсан нам ард түм­ний өөрсдөд нь өгдөг энэ саналд хүндэтгэлтэй хандах хэрэгтэй юм.  Ардчилал хэр­хэн саналаа луйвардуулж байсан нь  сонины шарласан хуудаснаа түүх болон үлд­жээ. Улс орны санах ой бол  сонин байдаг. 2004 оны сон­гуульд АН ялсан. Яваандаа ардчиллын төлөө санал цөө­рөөд ирэхээр ард түмэн Сон­гуулийн ерөнхий хорооны өмнө саналаа хамгаалж жаг­саж байсан. Тухайн үед МАХН-ын генсек байсан Д.Идэвхтэн “Сонгуулийн дүн бидэнд таалагдахгүй байна. Бид хүлээн зөвшөөрөхгүй” гэж мэдэгдсэн. Гэтэл тухайн үед Ардчилсан намын дарга байсан М.Энхсайхан ард түмнийг хуурч,  “Ардчиллын  саналыг  бид хамгаална” гэж тэмцлийг  тараасан. Маргаа­шаас нь зарим  тойргоо тэр үеийн МАХН-тай наймаалц­сан. Ганц жишээ хэлье. Ж.Гүррагчаа Баянзүрхийн тойрогт ялагдчихаад байхад  тохироо хийж, Ардчиллаас  нэр дэвшиж байсан С.Отгон­баярыг Эрээний консул  бол­гоод явуулж байсан санаг­дана. Тэгээд УИХ-ын  даргын ажлыг Н.Энхбаярт өгч өөрс­дөө нэг муу хамтарсан Зас­гийн газартай үлдсэн.

“Эх
орон” гэж албан ёсны нэртэй ч “Эрэл”  гэдгээр нь гадарлах сураггүй шахам байсан намтай М.Энхсайхан  эвсээд   намынхаа баахан нэр дэвшигчийг  шахсан.  Ингээд “Эрэл”-ийн намынханд сай­дын суудал хүртэл өглөө. Тэглээ гээд Ардчилсан нам хожоогүй. Хамтарсан Зас­гийн газар нь огцорч нам нь тарсан. М.Энхсайхан ч на­маа орхисон. Ардчилалд өгсөн ард  түмний саналыг хуваал­цаж гайхуулаад байсан “Эрэл” нам нь мөн сураг алдарсан.  Гэтэл  Ардчилсан нам байсаар. Ард түмэн са­на­лаа өгсөөр байгаа билээ. 2008 онд АН ялсан. МАХН ялагдсан. Гэвч хүлээн зөв­шөөрөөгүй.

Сонгууль бүрээр нэг  ийм буруу жишиг тогтоод удлаа. 2008 оны сонгуулийн орой  сонгуулийн хэсгийн хороо­доос АН  ялсан дүнгүүд ирж байгаад өглөө сэрэхэд л “МАХН ялчихлаа” гэсэн.  Тэр үед С.Баяр тэргүүтэй МАН-ынхан инээдээ барьж ядан өөрсдийгөө ялсан гэж мэ­дэгдэж байлаа. Ард түмэн үүнийг эсэргүүцэж, Ардчил­сан намыг өмөөрч боссон.   Тэгээд Долдугаар сарын нэг­ний тэмцэл өрнөсөн. Гэвч Долдугаар сарын нэгний энэ тэмцэлд Ардчилсан нам оролц­сонгүй. Ардчиллын төлөөх энэ тэмцлийн зохион байгуулалтыг энэ нам хийсэн бол таван сайхан залуу  үхэж, олон залуус шоронд суухгүй байсан ч юм билүү.  Тийм муухай луйвар дээрэм болохгүй ч байсан юм билүү.

АН-ынхан талбай дээр майхан бариад “Сонгуулийн луйврыг хүлээн зөвшөөрөх­гүй” гээд ард түмэнтэйгээ хамт тэмцсэн бол байдал яаж ч эргээ билээ. Гэтэл Долдугаар сарын нэгний тэмцэл ямар ч удирдлагагүй, жижиг намуу­дын амбицтай хэдэн залуус ард түмний тэмцэл дээр тог­лоод л дууссан. Ингээд тэм­цэл үнэгүйдэж, Ардчилсан нам амраар нь Хамтарсан засгийн газарт  орсон доо.

2012 оны сонгууль бол­лоо. Энэ удаа мөн л адилхан үйл явц өрнөж байна. АН-д ард түмэн итгэж олонх нь саналаа өглөө. АН сонгуу­лийн өдрийн үүр цайтал  ялаад тэрнээс хойш нэг нэгээр нь саналаа алдаж эхэлдэг нөгөө л жишиг дав­тагдах нь. АН-ын удирдлага “Би Ерөнхий сайд болохгүй бол энэ нам ялагдсан  ч яадаг юм” гэсэн байдлаар хандаж байна. Сонгуулийн санал хураалт явагдаж дууссанаас хойш дөрөв дэх өдөр нь болж байна. Энэ дөрвөн хоногт АН ардчиллын төлөө өгсөн сана­лыг өдөрт нэг нэгээр нь ал­даж эхэллээ. Энэ янзаараа МАН олонхи болж МАХН-тайгаа Засгийн газар  байгуу­лах нь шиг байна.

АН-д ард түмний саналыг хамгаалах бүх бололцоо бий. Маргаантай бүх тойргоо АН авах хэрэгтэй юм. МАН-ынхан  ингэж байгаад л луйвраа хийдгийг эрхбиш Ардчилсан намынхан мэдэж байгаа. Сонгуулийн дүнг хүлээн зөв­шөөрөхгүй гэж МАН-ынхан гонгинож эхэллээ. Бүр ялалт байгуулж буй Ардчилсан нам луйвар хийсэн мэтээр тур­хирч эхлэв.

Нэг иргэн редакци руу утасдаж “Ингэхэд ардчилал ялж болдоггүй хэрэг үү. МАН дандаа ялж байх ёстой гэж хэн хэлээд байгаа юм. Ард­чилсан нам ялахаар яагаад Ардын намынхан луйвар­дуул­лаа гээд байгаа юм” хэ­мээн гомдоллож байсан. Түү­ний ч зөв байх. Ардчилсан нам энэ бүхэнд хатуу байр суурьтай байж, МАН-ынхны идсэн уусныг нь илчлэх цаг ирлээ. Алийн болгон тэдэнд дээрэлхүүлж, ард түмнээ ч, өөрсдийгөө ч доромжлуулж байх юм. 

АРДЧИЛСАН НАМД СӨРӨГ ХҮЧИН БАЙХГҮЙ

Нэгэнт ард түмний олон­хийн саналыг авсан хойно Ардчилсан нам Засгийн газраа байгуулах болно.   АН-д энэ удаа сөрөг хүчин гэж байхгүй. МАН бол сөрөг хүчин биш, цөхөрсөн хүчин. “1996 оных  шиг  хүчтэй сөрөг хүчин гарлаа” гэж МАН-ынхан  элдвийн юм ярьж яваа гэнэ.   Тэр үед  МАН   үнэхээр хүчтэй байсан. Яагаад гэвэл гинж­нээсээ өөр алдах юмгүй про­летариуд байлаа. Одоо бол хулгай луйвраар баяжсан Монголын тэргүүн олигар­хиуд болчихсон. Үүнийг шүүх, прокурор, Авлигатай тэмцэх газартай  хамтран ил болгож, ардчиллын төлөө өгсөн ард түмний саналыг баталгаа­жуулж авах хэрэгтэй. Энэ хорь гаруй жилд МАН-ынхны баяж­сан нь нүдэнд ил. Тэгэхээр хулгай луйвраар баяжсан сөрөг хүчин хүчгүй байж таар­на. УИХ гэх хамгаалалтанд орж, шургалан, хууль бат­лалцан, төр барилцах биш, шоронгийн өрөөний түлхүү­рээ өвөр дээрээ шидүүлээд сууж байх ёстой хүмүүс энэ намд олон бий. Шударга ёс хууль гэж байдаг бол Ардын намын олон хүн явдаг газраа явах ёстой. Тэгэхгүй бол эхнээ­сээ нөгөө л жүжгээ тавьж, саналаа луйвардууллаа хэ­мээн гоншгонож, санал ху­раах автомат машинд итгэх­гүй байна гэж тэд мэдэгдэж эхэллээ. Тэд өөрсдөө олонхи байх үедээ энэ машинаар санал явуулахыг зөвшөөрсөн биз дээ. Ардчилсан намынх­ны эсэргүүцээд байсан цар­цаа нүүлгэж авчирсан тухай мэдээллийг одоо бол өөрс­дөө биш АН хийсэн мэт бол­гож бухаж эхэллээ. Үнэн хэ­рэгтээ Иргэний бүртгэлийн газар нь Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдоржийн удирдлагад байсан. Ц.Ням­дорж “Ардчилсан намд манай царцаануудаар санал өгүү­лээрэй” гэж тэдэнд үүрэгдээ­гүй байлтай. Сонгуулийн ерөн­хий хорооны удирдла­гууд ч МАН-ынх. Сонгуулийг зохион байгуулсан нь эрх баригчид. Ингэхээр МАН луй­вар хийсэн үү, АН луйвар хийсэн үү. Энэ сонгуулийн амжилт нь хүн биш машинаар тоолсонд байгаа юм. Нэг ёсон­доо МАН-ынхны луйвар  машинаар тоолдог болсноор хаагдсан. Тиймээс ч үр дүн нь үнэн гарч байна. Тэр бай­тугай Ардын намын угшилтай удирдлага нь хүртэл “Автомат машинд эргэлзэх зүйлгүй” гэдэг нь нотлогдлоо гээд бай­хад МАН тэргүүтэй жижиг намууд эсэргүүцлээ илэр­хийлж эхлэв. Сонгуулийн өмнөх судалгааны дүн ч Ард­чилсан нам  ялахыг бэлхэнээ харуулж байсан. Энэ тухай нийтлэлч Баабар “Арван хоёр оны сонгууль” нийт­лэлдээ дурдсан байгаа. Гэтэл улстөрчид үнэнтэй эвлэрэ­хийг хүсэхгүй, ард түмний саналыг хүндэтгэхгүй хэвээр байна.

МАН–ЫГ ТАТАН БУУЛГАЖ БАЙЖ  АРДЧИЛАЛ ЖИНХЭНЭ УТГААРАА ХЭРЭГЖИХ ЮМ БАЙНА

Нэгэнт олонхийн санал авсан Ардчилсан нам одоо юу хийх ёстой вэ. Нэг түүх сөхье. 1996 онд Улсын Ерөн­хийлөгч П.Очирбат байв. Ул­сын бага хурлын дарга нь Л.Гончигдорж, Ерөнхий сайд нь Д.Бямбасүрэн байлаа. Тэр үед юу л бол юу хийх болол­цоо байсан, АН-ынханд.  Гэвч юу  ч хийж чадаагүй. Тэрнээс хойш ардчилалд хайртай, ардчиллыг дэмждэг хүмүүс “МАХН-ыг тэр үед л татан буулгах ёстой байсан юм” гэж ярьдаг болсон. Энэ нь ч үнэ­ний ортой. Ардчилалд хөл тавьсан бүх улс орон хуучин коммунист намуудаа татан буулгаж, нам төрийн удирд­лагуудтай нь хариуцлага тооц­сон байдаг. Одоо яг тэр цаг ирлээ. Ардчилсан Ерөн­хийлөгч нь байна. АН мэдээж Ерөнхий сайдаа томилно. УИХ-ын даргаа сонгоно. Тий­мээс МАН-ыг татан буулгах цаг нь болжээ. Коммунист угшилтай энэ нам нийгмийг чөдөрлөж юу ч хийлгэхгүй, ард түмнээ халамжаар хуурч, ажил хийлгэхгүй байсаар   20 гаруй жилийг үдлээ. Улс орон тэр хэрээр хөгжсөнгүй. Ард түмэн нь ажил хийхгүй улс орон яаж ч хөгжих билээ. Тиймээс МАН-ыг татан буул­гаж, өөр  нам байгуулах хэрэг­тэй юм.  Тэгвэл ард түмэнд аль ч нам ялсан айдасгүй,  аж­лаас нь хална гэж эмээхгүй,  авлига цэцэглэнэ, хэлмэгдүү­лэлт болно гэсэн айдас үгүй болно. 

Тиймээс МАН-ыг  та­тан
буулгаж ялсан газар нь дахин сонгууль явуулбал яасан юм. Ардчилсан на­мынх­ныг өстөнөө
гэж хардаг МАН-ынхныг өрөвдөж маяг­ладгаа болих цаг ирсэн. Олон удаа, олон сонгуулиар
өөгшүүлж, бууж өглөө. Ингэс­нээс чинь болж ардчиллын төлөө зүрх,
сэтгэлтэй, итгэж найддаг ард түмэн
амьдра­лаа­раа хохирдог шүү.
Энэ бүхнийг өөрчлөх цаг ирлээ. 
Хоногт нэг суудлаа алдах биш, хоногт нэг суудлаа олж авах хэрэгтэй байна.