sports-banner

culture-banner

economy-banner

gadaad-banner

uls-tur banner

tsag-uy banner

niigem-banner

medee-banner

гадаад

Засгийн газруудын баримталж буй бодлого шатах түлшний эрэлтийг улам нэмэгдүүлэхээр байна
<div id="selectionArea" class="wysiwyg selectionArea mt-3 mb-5 text-[16px] leading-normal">
Дэлхийн хэмжээнд газрын тос, байгалийн хий, нүүрс зэрэг шатах түлшний эрэлт 2030 он гэхэд бүх цаг үеийн дээд түвшинд хүрээд цаашид буурах тооцоог Олон Улсын Эрчим Хүчний Агентлаг гаргалаа.
Энэхүү тооцоолол нь уур амьсгалын өөрчлөлтийн эсрэг тэмцэлд чухал алхам болж буй ч  дэлхийн дулаарлыг цельсийн 1.5 хэмд барих олон улсын зорилтод хүрэхээргүй байгааг онцолсон байна.
Нарны хавтан, цахилгаан автомашин зэрэг цэвэр эрчим хүчний технологийн эрчимжилт нь эрчим хүчний эх үүсвэрийн өөрчлөлтөд чухал үүрэг гүйцэтгэж байгаа. Эдгээр цэвэр эрчим хүчний инновацууд шатах түлшний ноёрхлыг аажмаар арилгах хүлээлттэй байна.
Нүүрсний хэрэглээгээр дэлхийд тэргүүлэгч БНХАУ цэвэр эрчим хүчний шилжилтэд хүч түрэн орж ирж байгаа бөгөөд энэ утгаараа тус улсын нүүрсний хамаарал буурахаар байгаа аж.
Хэдий тийм боловч улс орны Засгийн газруудын бодлого энэ мэт үргэлжилбэл ойрын  жилүүдэд шатах түлшний эрэлтийг дээд түвшинд хүргэж болзошгүйг анхаарууллаа.
</div>
О.Цэнгэг

2030 он гэхэд шатах түлшний эрэлт бүх цаг үеийн дээд түвшинд хүрнэ DNN.mn

Цөмийн том гүрэн АНУ болон Хятад, Оросын хурцадмал байдал сүүлийн жилүүдэд дээд цэгтээ хүрсэн. Энэ гурван улс тус тусын цөмийн туршилтын талбайдаа шинэ байгууламж барьж, хонгил ухаж эхэлсэн нь хиймэл дагуулын зургаас тодорхой болжээ. Тэд цөмийн туршилт хийхээр бэлтгэж буйг нотлох баримт байхгүй ч жилийн өмнөхтэй нь харьцуулбал туршилтын талбайд өргөтгөлийн ажил багагүй хийгдэж байгаа юм байна.
АНУ Невадагийн цөлд, ОХУ Хойд мөсөн далайн бүлэг аралд, Хятад улс баруун хязгаарын Шинжаан мужид цөмийн туршилтын талбайтай.
Хиймэл дагуулаас авсан сүүлийн 3-5 жилийн зургуудыг харахад уг газруудад шинэ хонгил, шинэ зам, агуулахууд, мөн эдгээр газруудад орж гарч буй тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөн илт нэмэгджээ. Цөмийн зэвсгийг үл дэлгэрүүлэх судалгааны төвийн профессор Жеффри Льюис “ОХУ, Хятад, АНУ цөмийн туршилтаа сэргээж магадгүй гэх маш олон сэжүүрийг бид харж байна. 1996 оны Цөмийн туршилтыг иж бүрэн хориглох гэрээнээс хойш гурван улсын аль нь ч туршилт хийгээгүй. Хятад, АНУ гэрээнд гарын үсэг зурсан боловч үүнийгээ батламжлаагүй байгаа&#8221; гэж хэлжээ. Мөн АНУ-ын Агаарын цэргийн хүчний хурандаа асан Седрик Лейтон гурван улсын цөмийн байгууламжийн зургийг хянаж үзээд үүнтэй адил дүгнэлт хийсэн байна. Тэрээр &#8220;Орос, Хятад, АНУ аль аль нь цөмийн зэвсгээ шинэчлэхээс гадна туршилт хийхэд шаардагдах үйл ажиллагааны бэлтгэлд асар их цаг хугацаа, хүчин чармайлт, хөрөнгө мөнгө зарцуулсан нь тодорхой байна. ОХУ гэрээг соёрхон баталсан ч АНУ түрүүлж хөдөлбөл Путин туршилт эхлүүлэх тушаал өгнө. Цөмийн туршилтын аюул нь нэг талаас АНУ, нөгөө талаас Орос, Хятад хоёрын хооронд өсөн нэмэгдэж буй зэвсгийн уралдаан хурдасч буйтай холбоотой&#8221; гэж дүгнэсэн байна.
НҮБ-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антонио Гутерриш өнгөрсөн сард энхийн болон цэргийн зорилгоор туршилт хийхийг хориглосон олон улсын гэрээг соёрхон батлахыг бүх улсад уриалсан билээ. Гутерриш &#8220;Бид дэлхий даяар үл итгэх байдал, хуваагдалтай тулгарч байна. Дэлхийн өнцөг булан бүрд ойролцоогоор 13 мянган цөмийн зэвсэг байна. Эдгээрийн эзэн улсууд тэдгээрийн нарийвчлал, хүртээмж, хор хөнөөлийг нь улам сайжруулахаар хичээж байна. Энэ бол биднийг устгах жорыг сайжруулж байна гэсэн үг&#8221; гэж хэлсэн юм.
Профессор Жеффри Льюис Украин дахь Оросын армийн санаанд оромгүй муу амжилт цөмийн туршилтаа сэргээх сэжүүрийг Москвад өгч байж магадгүй гэж үзэж байна. Мөн Беларусь улс Оросоос тактикийн цөмийн зэвсэг хүлээж авсан гэж Александр Лукашенко наймдугаар сард мэдэгдсэн. Беларусь үүнийг гадаадын түрэмгийллийн эсрэг ашиглахад бэлэн гэдгээ ч мэдэгдсэн билээ.
ОХУ-аас Украинд бүрэн хэмжээний довтолгоог эхлүүлэх үед Хойд мөсөн далайн арал дахь цөмийн туршилтын талбайг өргөтгөж байгааг шинжээчид мэдээлж байсан. Мөн өнгөрсөн наймдугаар сард Оросын Батлан хамгаалахын сайд Сергей Шойгу мөн тус талбайд айлчилж байсан. Энэхүү “Новая Земля” аралд байх туршилтын талбайг ЗХУ анх 1955 онд ашиглалтад оруулсан бөгөөд 1990 онд газар доорх сүүлчийн туршилтыг хийжээ. Энэ хугацаанд тус талбайд 130 цөмийн туршилт хийсэн аж. Хиймэл дагуулын зургуудаас харахад 2021-2023 оны хооронд “Новая Земля “туршилтын талбайд томоохон бүтээн байгуулалт хийгдэж, усан онгоцууд болон шинэ тээвэрлэлтийн чингэлэгүүд боомтод ирэх болжээ. Сүүлийн 5-6 жилийн хугацаанд ОХУ тус талбайд шинэ хонгил ухах болсон байна. Гэхдээ туршилт хийхгүй зөвхөн барууныхныг айлгах зорилгоор ийн ажиллаж байж ч магадгүй юм гэж Жеффри Льюис хэлэв.
Хятадын баруун хэсгийн хүн ам сийрэг суурьшсан бүс нутагт “Лоп Нур” нэртэй ширгэсэн давст нуур бий. Хятадын цөмийн туршилтын энэхүү “Лоп Нур”-ын талбайд мөн идэвхжил нэмэгджээ. Хиймэл дагуулаас авсан зургаас харахад хятадууд тав дахь шинэ туннелийн малтлагыг хэдийнэ эхлүүлсэн байна. 2022, 2023 онд авсан зургуудыг харьцуулж үзвэл овоолгын хэмжээ тогтмол нэмэгдэж байгаа аж. Тиймээс хонгилуудыг өргөтгөж байна гэсэн дүгнэлтэд шинжээчид хүрчээ. Мөн тэсрэх бөмбөг хадгалах зориулалттай шинэ агуулахыг 2021, 2022 онд барьсан аж.
Жеффри Льюис &#8220;Хятадын туршилтын талбай нь Оросынхоос өөр. Хятадынх өргөн уудам бөгөөд олон янзын хэсгүүдтэй. Энэ талбай үнэхээр хөл хөдөлгөөнтэй харагдах болсон. Бид харж байгаа юм чинь АНУ-ын засгийн газар мэдээж олоод харчихсан байгаа&#8221; гэж хэлэв.
“Лоп Нур” дахь үйл ажиллагаа нэмэгдсэнийг Япон дахь хятад судлаачдын бүлэг мөн анхааруулжээ. Хиймэл дагуулын зургуудад дүн шинжилгээ хийсний эцэст &#8220;Хятадын зорилго бол цөмийн туршилт хийх явдал&#8221; гэж уг бүлэг дүгнэсэн байна. Дашрамд дурдахад, 1996 онд цөмийн туршилтаа зогсоосноо зарласнаас хойш Хятадын тал энэхүү амлалтаа байнга хүндэтгэж, цөмийн туршилт хийхийг хориглох тухай олон улсын зөвшилцлийг тууштай дагасан гэж уг албаныхан онцолжээ.
Стокгольмын Энх тайвны судалгааны олон улсын хүрээлэнгийн мэдээгээр ОХУ, АНУ нь одоогоор дэлхийн нийт цөмийн зэвсгийн 90 орчим хувийг эзэмшиж байгаа аж. АНУ-д 3700 гаруй цэнэгт хошуу, Орос 4500 орчим цэнэгт хошуутай гэсэн тооцоо байдаг. Харин Хятад 2022 оны нэгдүгээр сард 350 цэнэгт хошуутай байсан бол 2023 оны нэгдүгээр сард 410 болж нэмэгджээ. Дашрамд дурдахад, дэлхийн бүх цөмийн гүрнүүд, тэр дундаа Их Британи, Франц, Энэтхэг, Пакистан, Хойд Солонгос, Израиль улсууд цөмийн зэвсгээ шинэчлэх ажлыг үргэлжлүүлж байна гэж “CNN” мэдээлсэн байна.
&nbsp;
Г.АМАРСАНАА

Цөмийн туршилтын талбайд хөл хөдөлгөөн нэмэгдэв DNN.mn

Өнөөдөр, 9-р сарын 26-нд Хятадын ГХЯ-ны хэвлэлийн төлөөлөгч Ван Вэньбинь ээлжит хэвлэлийн бага хурал хийлгэлээ. Сэтгүүлчээс өнөөдөр Төрийн зөвлөлийн мэдээллийн алба &#8220;Хүн төрөлхтний хувь заяаны нэгдмэл цогцыг хамтдаа байгуулъя: Хятадын санаачилга ба үйл ажиллагаа&#8221; цагаан ном нийтэлжээ. Энэхүү цагаан номыг нийтэлж байгаагийн учир утга нь юу вэ? гэж асуужээ.
Ван Вэньбинь хэлэхдээ, энэ он бол дарга Ши Жиньпиний хүн төрөлхтний хувь заяаны нэгдмэл цогцыг хамтдаа байгуулах үзэл баримтлалыг дэвшүүлсний 10 жилийн ой юм. Өнөөдөр Хятадын Төрийн зөвлөлийн мэдээллийн алба цагаан ном нийтэлсэн бөгөөд ХКН-ын Төв хорооны улс төрийн товчооны гишүүн, Гадаад хэргийн сайд Ван И хэвлэлийн бага хурлын үеэр үг хэлж, сэтгүүлчдийн асуултад хариуллаа. Ван И хэлсэн үгэндээ, цагаан ном бол хүн төрөлхтний хувь заяаны нэгдмэл цогцыг хамтдаа байгуулах үзэл санааны агуулга, бодит практикийг системтэйгээр тайлбарласан чухал баримт бичиг юм. Энэ нь Ши Жиньпиний шинэ эриний Хятадын онцлогтой социализмын үзэл санаа, дипломат харилцааны тухай Ши Жиньпиний үзэл санааг гүнзгий хэрэгжүүлэх чухал арга хэмжээ юм. Цагаан номыг нийтлэх нь нийгмийн бүх давхаргын хүмүүс болон олон улсын хамтын нийгэмлэгт хүн төрөлхтний хувь заяаны нэгдмэл цогцыг бүх талаар ойлгоход алс хэтийн ач холбогдол өгч, Хятадын онцлогтой том гүрний дипломат агуу их зорилтыг илүү тодорхой ойлгоход тусална гэдэг найдаж байна гэжээ.

Цагаан ном нийтлэв DNN.mn

Олон удаа Украины талаас хүсэлт гаргаж байсан холын тусгалтай “ATACMS” пуужинг АНУ нийлүүлэхийг зөвшөөрөв. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр “ATACMS”-ийг ихэвчлэн алсын тусгалтай пуужин гэж нэрлэж байгаа нь буруу юм. Үнэндээ энэ нь Оросын “Точка У”, “Искандер” эсвэл Украины “Алдер”-тай адил тактикийн пуужингийн ангилалд багтдаг пуужин. Украйн улс 2022 оны зунаас хойш ашиглаж байгаа “GMLRS” гэх өндөр нарийвчлалтай тусгалтай, 90 км-ийн зайд тусдаг пуужингуудаас хамаагүй хол буюу 300 км зайд бай устгах чадвартай учир “ATACMS”-ыг ингэж буруу нэрлээд байгаа билээ. Учир нь тактикийн пуужинг бодвол хамгийн ойрын зайн алсын тусгалтай баллистик пуужингийн тусгал нь 500 км-ээс эхэлдэг билээ.
“ATACMS” болон “GML­RS” пуужинг “HIMARS” болон “MLRS M270” хөөргөгчөөс харвадаг. Харин “ATACMS” пуужинг хөөргөхдөө зургаан жижиг пуужин харвадаг суурьны оронд нэг том суурь ашигладаг. Энэ нь “HIMARS”-аас нэг, харин “MLRS M270”-аас хоёр “ATACMS” пуужин харвана гэсэн үг.
“ATACMS” гэх тактикийн пуужин нь дайсны фронтын удирдлагын төв, харилцаа холбооны төвүүд, их бууны болон агаарын довтолгооноос хамгаалах систем, нисэх онгоцны буудал, гүүр, цэргийн бөөгнөрөл зэргийг устгах зорилгоор бүтээгдсэн. Иймээс “АТАКМС”-ын 300 километрийн тусгал нь Украины Зэвсэгт хүчин Оросуудад стратегийн зорилттой цохилт өгч, дайны үр дүнд нөлөөлөх бүрэн боломжтой юм.
“ATACMS” пуужингуудыг 1970-аад оны сүүлээс боловсруулж эхэлсэн бөгөөд 1991 онд &#8220;Цөлийн шуурга&#8221; ажиллагааны үеэр байлдаанд анх ашигласан бөгөөд маш үр дүнтэй зэвсэг болох нь тэр дороо батлагдсан. Энэ пуужин гүүр, бункер зэрэг бэхлэгдсэн байг онох өндөр тэсрэх чадвартай байлдааны цэнэгт хошуутай, том талбай дахь байг онох зориулалттай задардаг сумтай гэсэн хоёр янз байдаг. АНУ эхний ээлжинд Украинд задардаг пуужин нийлүүлэхээр болсон байна. “ATACMS” -ийн задардаг пуужин нь дотроо “HIMARS” болон “MLRS M270”-ийн зургаа эсвэл 12 пуужин нэгэн зэрэг харваж 12.5 болон 25 мянган ам.м талбайд ил байгаа цэрэг, хөнгөн хуягтыг устгадаг задардаг пуужинтай адил, мөн 13 задарч тус бүр нь бусадтайгаа давхцахгүйгээр өөрсдөө байгаа сонгон танк болон бэхлэлт устгадаг гэсэн хоёр янз байдаг. Энэхүү хоёр төрлийн задардаг пуужинг Украин эхний ээлжинд авах гэж байна. Гэхдээ “АТАКМС” бол Киевийн авах цорын ганц холын тусгалын пуужингийн систем биш юм. Герман, Шведийн хамтран үйлдвэрлэсэн 500 км тусдаг “Taurus” далавчит пуужинг тэд тун удахгүй хүлээн авах бол өнөөдөр Украины арми Английн 560 км-т тусдаг “Storm Shadow” далавчит пуужинг Оросын армийн эсрэг маш амжилттай ашиглаж байна.

Асуудал болж байсан “ATACMS пуужин” DNN.mn

Уулын Карабах дахь цэргийн ажиллагаа хэт хурдацтай явагдсан ч дэлхийн том хэвлэлүүд энэ явдалд анхаарал хандуулах цаг гаргаж амжив. Энэ сарын 19-нд Азербайжаны ерөнхийлөгч Илхам Алиев тус бүс нутагт цэргийн ажиллагаа явуулж эхэлснээ зарласан бол маргааш нь олон улсад бүр Арменд хүртэл хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй байсан Уулын Карабахын бүгд найрамдах улс (УКБНУ)-ын эрх баригчид Бакутай бүрэн гал зогсоож, зэвсэгт хүчнээ татан буулгах тухай тохиролцоонд хүрснийг зарлав.
Бүтэн 33 жил тасралтгүй явуулсан зөв бодлогынхоо үр дүнд гадны хөрөнгө оруулалтыг амжилттай татаж өөрийн иргэдийн амьдралыг сайжруулан нэгтгэж, найрсаг бус харьцаатай бүр зэвсэг зөрүүлж байсан, хүчтэй армитай Турктэй холбоотон болж цэргийн хүчээ Орос, Арменийн армиас илүү шинэ зэвсэгтэй болгосон Илхам Алиев өөрийн улсын мэдэлд байсан Уулын Карабахад Арменийн армийг хэдхэн хоногт бут цохиж байсан нь саяхан болж өнгөрсөн явдал. Тэгвэл “Der Spie­gel” сэтгүүлийн тоймч Кристиан Эш 2020 оноос хойш Карабахын бүсэд Оросын энхийг сахиулах хүчин “эргүүл хийж байсан&#8221;-аас Азербайжаны тал энэ хугацаанд энэхүү бүс нутагт &#8220;бөмбөг, пуужин хэрэглэж чадахгүй байсан&#8221; явдал өнөөдрийг хүртэл &#8220;сайн тал болж байсан” гэж бичжээ. Тэрбээр “Тэгвэл сая яагаад Оросын энхийн сахиулагчид Бакуд өчүүхэн ч саад тотгор учруулж чадсангүй вэ?&#8221; гэсэн асуулт тавиад “Энэ үйл явдал Орос Өмнөд Кавказ дахь бүх нөлөөгөө алдсан гэдгийг батлан харуулж байна. Энэ явдал нь Орос жижиг хөрш Азербайжандаа нөлөөлж чадахгүй болсон гэсэн үг. Хэрэв танд Путины Украины эсрэг хийсэн түрэмгийллийн дайн Оросыг хэрхэн сулруулсан тухай нотлох баримт хэрэгтэй байгаа бол энэ явдал тэр баталгаа чинь яах аргагүй мөн&#8221; гэж тайлбарлан бичсэн байна. Бас “Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ)” сонины сэтгүүлч Александр Ханеке “Уулын Карабах дахь хамгийн сүүлийн үйл явдлын ялагдал хүлээсэн талуудын нэг бол яах аргагүй Орос мөн” гэж бичжээ.
Тэрбээр олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй УКБНУ-ын эрх баригчид &#8220;бодитоор буун өгч, зэвсгээ хураалгаж байгаагаа “гал зогсоох хэлэлцээр” гэж танилцуулсан нь &#8220;ялагдагчдын нүүр царай, тэр дундаа Арменийн аюулгүй байдлын баталгаа болж байсан Орос улсын нэр хүндийг аврах зорилготой арга ядсан үйлдэл. Учир нь Москва өнөөдөр Алиевийг эсэргүүцэж юу ч хийж чадахгүй болчихсон&#8221; гэж бичжээ. Мөн тэрбээр “Уулын Карабахын мөргөлдөөн дуусаагүй байна. Бакугийн мэдэлд дахин орсон энэ нутагт урьд нь дайжин явсан азербайжанчууд буцан ирж, эндхийн арменчууд мөрдлөг хавчлагад өртөж эхлэх нь бүрэн үндэслэлтэй. Ийм “шинэ гэмт хэрэг&#8221; гарахаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд олон улсын хамтын нийгэмлэг Азербайжаны эрх баригчдад нөлөөлөх ёстой. Эс тэгвээс хуучин хамгаалагч гэгдэж байсан Орос улс шүдгүй баавгайн дүрд хувирсантай адил хүний эрхийг хамгаалдаг барууны орнууд ч мөн адил дүр төрхтэй болох болно” гэж “FAZ”-ийн сэтгүүлч онцолжээ. Үнэхээр НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөл Францын санаачилгаар Уулын Карабахын асуудлыг авч хэлэлцсэн бол АНУ-ын Конгресс Азербайжанд эдийн засгийн хориг тавьна гэж анхааруулаад байгаа юм. Мөн “Tagesschau” сэтгүүлийн шинжээч Сильвия Штёбер “Азербайжаны тал өөрийн иргэдээ нутгийн армен үндэстэн энгийн иргэдийн эсрэг харгислал үйлдэхээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд Уулын Карабахаас арменчуудыг эмх цэгцтэй нүүлгэн шилжүүлэх шаардлагатай&#8221; гэж бичжээ. Харин Уулын Карабахаас ирсэн хэдэн арван мянган арменчуудыг байрлуулах, тэдэнд анхаарал халамж тавих нь Ераваны хувьд нэлээд хэцүү асуудал. Үүний зэрэгцээ Арменд Оросын эсрэг дургүйцэл улам нэмэгдэж байна гэж “Tagesschau”-гийн сэтгүүлч тэмдэглээд &#8220;Одоо Арменийн Ерөнхий сайд Пашиняны төлөө гудамжинд гарах иргэд олдох нь юу л бол. Гэвч Оросын суртал ухуулгаар засгийн газраа унагахаар жагсаж буй оролдлого нь армен иргэдийн үнэмлэхүй дэмжлэгийг авч чадахгүй&#8221; гэж Стёбер онцолжээ.
ЗХУ задарсны дараа Кремль тус бүс нутагт Туркээр дамжин орж ирэх НАТО-гийн нөлөөг хаах бас Иранд “сайн хүн” болж харагдах гэж Арментай хамтран 11 сая хүн амтай Азербайжан улсын Ираны нутагт байгаа 25 сая азербайжанчуудтайгаа хиллэж байсан хэсгийг таслан Уулын Карабахын бүгд найрамдах улс гээчийг байгуулсан нь ийнхүү буцан эх нутагтаа нэгдэв. Энэ нь исламын шашнаар түрий барьдаг Ираны дарангуйлагч дэглэмийн хувьд нэг талаас АНУ, Израиль болон шашны маргаантай Арабын хүчирхэг улсуудын нэгдэл нөгөө талаас Турк, Азербайжан, Казакстан гэсэн “хайчин галд” өртөхөд бэлэн болсон гэсэн үг.
Өөрөөр хэлбэл саяхан Сочид Орос, Туркийн ерөнхийлөгч нар уулзаж Хар тэнгисээр тээвэрлэх Украины үр тариаг бус Армен, Уулын Карабах хоёрыг хэрхэн “золигт гаргах” талаар тохиролцоо хийсэн нь тодорхой болж орхив. Иймээс В.Путин Батлан хамгаалахын сайдаа яаралтай Иранд айлчлуулсан аж. Учир нь Иранд байлдаан эхэлбэл АНУ болон барууны улсууд Украинтай манатай болно гэж Кремль тооцож буй бололтой.
Гэхдээ эртний худалдаа, наймааны ухаантай Иран очиж очиж Москвагийн ийм урхинд орох нь юу л бол. Тэгээд ч англи-саксончууд хаана, хэдийд яаж байлдаан хийж, хэрхэн ялахаа аль хэдий нь хэд хэдэн хувилбараар тооцоолчихсон байгаа нь гарцаагүй. Ямартаа ч Өмнөд Кавказ дахь гурван улсын дунд бий болоод байсан Уулын Карабах гэх “Дарьтай торх” тэлэн хориод улсыг хамрахаар болж бүр ч томорч орхив.
&nbsp;
&nbsp;
Г.АМАРСАНАА

Уулын Карабах гэх “Дарьтай торх” DNN.mn

Өчигдөр буюу есдүгээр сарын 22-нд  Филиппиний нийслэл Манила хотын ойролцоох Таал хэмээх жижиг галт уулын идэвхжил нэмэгджээ.
Галт уулаас ялгарч буй хүхрийн давхар исэл, утааны хэмжээ дундаж түвшнээс давсан тул эрх баригчид таван хот болон олон арван суурингийн сургуулиудыг хааж, хүмүүсийг гэрээсээ гарахгүй байхыг анхааруулсан байна.
Манилагийн ойролцоох Батангас мужийн үзэсгэлэнт нуур орших 311 м өндөр Таал уул бол Филиппин дэх 24 галт уулаас хамгийн идэвхтэй нь юм.
Тухайлбал, 2020 оны нэгдүгээр сард 15 км өндөрт үнс, уур цацах үед 100 мянга гаруй хүнийг нүүлгэн шилжүүлж, олон арван нислэгийг цуцалж байжээ.

Филиппиний нийслэлийн ойролцоох галт уул идэвхжиж эхэлжээ DNN.mn

НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн хуралдаан эхлэхэд ОХУ-ын НҮБ дахь суурин төлөөлөгч Василий Небенза хэд хэдэн удаа Украины ерөнхийлөгч эхлэн үг хэлэх ёсгүй гэж маргасан ч уг хуралдааныг даргалж буй Албаны ерөнхий сайд Эди Рама ийм дүрэм журам байхгүй гэдгийг Оросын талд сануулж НҮБ-ын ерөнхий нарийн бичгийн даргад үг хэлэх зөвшөөрөл олгов. Оросын эхлүүлсэн түрэмгий дайнаас болж Украины иргэд төдийгүй дэлхий нийт хэрхэн хохирч байгааг баримтаар нотлон дурдав. Дараа нь Украины ерөнхийлөгч үг хэлсэн бөгөөд тэрбээр үг хэлснийхээ дараа өөрийн “Х” хуудсанд &#8220;Хүндэт Эди Рама аа, та өнөөдөр НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөл дээр Оростой хэрхэн зөв харьцах ёстойг батлан харуулж Оросын суурин төлөөлөгчийн худал хуурмаг, хоёр нүүртэй байдлыг дэлхий нийтэд илчлэн харууллаа&#8221; хэмээн Албанийн ерөнхий сайдад талархал илэрхийлсэн юм.
Владимир Зеленский НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн хуралдаанд оролцож буй ОХУ-ын төлөөлөгчдийг худалч хэмээн нэрлэж, НҮБ-ыг мухардалд хүргэсэн нь гагцхүү Оросын хориг тавих эрх гэдгийг мэдэгдээд энэхүү хоригийг хэрэглэх дүрмийг өөрчлөхийг санал болгов. Тэрбээр “НҮБ-ыг яг юу үр дүнгүй болгож байгааг дэлхийн хүн бүр харж байна. Зөвлөлт холбоот улс задран унасны дараа хөшигний араар суудлыг нь хууль бусаар эзлэн авсан Аюулгүйн зөвлөлийн энэ суудалд Оросын түрэмгийлэл, бусад үндэстнийг хомроглон устгах ажлыг зөвтгөх үүрэгтэй худалч хүмүүс сууж байна. Түрэмгийлэгчийн гарт байгаа хориг тавих эрх нь НҮБ-ыг мухардалд оруулж буй зүйл юм. НҮБ-ын одоо байгаа систем нь цөөхөн хэдхэн улсад энэхүү хориг тавих эрхийг олгож байгаа, бусад нь ямар ч улс байсан тэдний дор ордог тэгш бус байдлыг бий болгож байгааг Украины ерөнхийлөгч Владимир Зеленский онцлон дурдаад НҮБ-ын бусад бүх гишүүнд хохирол учруулж байгаа энэхүү хориг тавих дүрмийг шинэчлэхийг санал болгов Украины ерөнхийлөгч НҮБ, түүний Аюулгүйн зөвлөл болон байнгын гишүүдийн эрх мэдлийг гурван хэсэгт шинэчлэхийг санал болгов. Үүнд Аюулгүйн зөвлөлийг дэлхийн өнцөг булан бүрийг төлөөлөх улсуудаар өргөтгөн байнгын гишүүний хоригийг бүх гишүүний 2/3-ын саналаар хүчингүй болгох эрхийг Ерөнхий ассамблейд олгох; Герман, Африкийн холбоо, Латин Америк, Япон гэх мэт Азийн орнууд болон бусад улсуудаар Аюулгүйн зөвлөлийн байнгын гишүүдийн тоог нэмэгдүүлэн улс орнуудын нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдалд халдахаас урьдчилан сэргийлэх тогтолцоог бий болгох, түрэмгийлэл гарсан тохиолдолд түүний эсрэг  НҮБ-ын хориг арга хэмжээ авах асуудлыг автоматаар авч үзэх тогтолцоог бий болгох; Аюулгүйн зөвлөлийн байнгын гишүүн түрэмгийлсэн тохиолдолд түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлдэг болох гэсэн санал тавив. Владимир Зеленский мөн Украины дайныг зогсоох хоёр зүйл бүхий энхийн төлөвлөгөөгөө зарлав. Эхнийх нь 1991 оны хилийн хүрээнд Оросын холбооны улсын бүх цэрэг, Хар тэнгисийн флотыг Украины бүх нутаг дэвсгэрээс бүрэн гаргах явдал юм. Хоёрдахь нь Хар ба Азовын тэнгис, Керчийн хоолой дахь улсын хил, эдийн засгийн онцгой бүсийг бүхэлд нь Украины хяналтад бүрэн буцааж өгөх явдал юм. &#8220;Энэ хоёр заалтыг хэрэгжүүлснээр л байлдааны ажиллагаа шударга, найдвартай, бүрэн зогсох болно&#8221; гэж Украины ерөнхийлөгч хэлэв.
Зеленскийн дараа АНУ-ын төрийн нарийн бичгийн дарга Антони Блинкен Аюулгүйн зөвлөл дээр үг хэлж Оросын дайны украинчуудад үзүүлж буй гамшгийг өөрийн харсан баримтаар жишээ болгон ярьж &#8220;Орос улс Украинд өдөр бүр дайны гэмт хэрэг үйлдэж, хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэг үйлдэж байна&#8221; гэж мэдэгдэв.
ХБНГУ-ын канцлер Олаф Шольц НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн нээлттэй хуралдааны үеэр ОХУ-ын ерөнхийлөгч Владимир Путиныг Украины эсрэг цэргийн түрэмгийлэл хийж байна хэмээн эрс шүүмжилж &#8220;Украин болон дэлхийн бусад оронд үргэлжилж буй зовлонгийн шалтгаан нь гайхалтай энгийн зүйл. Оросын ерөнхийлөгч өөрийн бүрэн эрхт хөрш Украиныг цэргийн хүчээр эзлэн авах империалист төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхээр зорьж байна&#8221; гээд &#8220;Энэ дайнд олон арван мянган цэрэг, түүнчлэн Украины энгийн иргэд амь үрэгдсэн. Тоо томшгүй олон тооны Украины хүүхдүүд хулгайлагдсан. Оросын цэргүүд украинчуудыг алж, хүчиндэж, тамласан. Тэд хот, тосгоныг сүйрүүлсэн&#8221; гэж хэлжээ. Украины дайны үр дагаврыг дэлхийн бүх ард түмэн мэдэрч байна гэж канцлер онцолж, дэлхийн хүнсний хямралыг онцлон тэмдэглэв.
НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн нээлттэй хуралдаанд оролцсон Японы ерөнхий сайд гэх мэт олон удирдагч уг зөвлөлийг өөрчилж бусад улсаар өргөжүүлэх асуудлыг дэмжив. Гэхдээ энд нэг асуудал бий. Энэ нь бүх гишүүний нэгдсэн чуулганаар 2/3-ын саналаар НҮБ дүрэмдээ өөрчлөлт оруулсан ч одоогийн дүрмээр эрх бүхий таван улсын аль нэг нь энэ асуудалд хориг тавьчихвал бүх зүйл ямар ч үр дүнгүй болох нь тодорхой байгаа юм. Иймээс дүрэмдээ өөрчлөлт оруулахын тулд бүх гишүүний 2/3-ын саналаар эхлээд хориг тавих магадлалтай улсыг НҮБ-аас түдгэлзүүлэх эсвэл хасах шаардлага бий болчихоод байна. Энэ түдгэлзүүлэх эсвэл хасах улс нь мэдээж ОХУ болж таараад байгаа юм. Гэхдээ хөшигний ард Оросыг энэ удаа НҮБ-д үлдээнэ гэж тохирон дүрэмдээ өөрчлөлт оруулах нэг арга бий. Яг яасан нь ирэх өдрүүдэд ойлгомжтой болно. Хамгийн гол нь Орос хасагдах эсэх нь чухал бус НҮБ өөрөө “Бүх “амьтад” тэгш эрхтэй, таван “гахай” бүр илүү эрхтэй” гэсэн ардчилалд харш, балай дүрмээ өөрчлөх шаардлагатай байгаа юм.
&nbsp;
Г.АМАРСАНАА

НҮБ-ын Аюулгүйн зөвлөлийн нээлттэй хуралдаан DNN.mn

Дэлхийн хамгийн тохь тухтай шилдэг нисэх онгоцны буудлуудын нэг болох Чанги-гаар дамжин өнгөрөх үйл явц ирэх жилээс улам хялбар болох аж.
2024 оноос эхлэн Сингапурын “Changi” нисэх онгоцны буудлаар үйлчлүүлж буй зорчигчдод зөвхөн биометрийн өгөгдлөөр паспортгүйгээр дамжин өнгөрөх боломжийг олгох бөгөөд үүний тулд хилийн шалган нэвтрүүлэх автоматжуулсан үйлчилгээг нэвтрүүлнэ гэж холбогдох албаны төлөөлөгчид мэдэгдлээ.
“Changi” нисэх онгоцны буудлын шалган нэвтрүүлэх цэгүүдэд биометрийн өгөгдлийг нүүр царай таних программ хангамжтай хослуулан ашиглаад эхэлсэн аж.

“Changi” нисэх буудлаар паспортгүй нэвтрүүлдэг болно DNN.mn

Нью-Йорк хотноо нээгдсэн НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн эхний өдөр индэр дээр гарч илтгэл тавигчид олон байсан ч оролцогчдын гол анхаарал Украины Ерөнхийлөгч Владимир Зеленскийн хэлсэн үгэнд төвлөрч байв гэж “ВВС”-ийн сурвалжлагч Эмма Оуэн НҮБ-ын төв байрнаас мэдээлэв. Зеленский сонсогчдод &amp;quot;Украины эсрэг явуулж буй одоогийн дайны гол зорилго нь манай улс, ард түмэн, бидний амьдрал, нөөц баялгийг та нарын эсрэг эргүүлж, олон улсын дүрэм, журамд суурилсан дэлхийн дэг журмын эсрэг өөрийн зэвсэг болгон хувиргах явдал юм&amp;quot; гээд &amp;quot;Орос улс дэлхийг сүүлчийн дайн руу түлхэж байна. Гэвч Оросын энэхүү түрэмгийлэл дууссаны дараа дэлхийд хэн ч аль ч улс руу довтолж зүрхлэхгүй болгохын төлөө Украин чадах бүх зүйлийг хийж байна&#8230; Дайны гэмт хэрэгтэнгүүд шийтгэгдэж, албадан гаргасан, дайнаас дайжсан хүмүүс эх орондоо буцаж ирэх ёстой. Эзлэн түрэмгийлэгчид нутаг руугаа буцах ёстой” гэж мэдэгдэв.
НҮБ-ын индэр дээрээс Зеленскийн хэлсэн үгийг товчлон тоймлох аваас “Оросууд Украин руу довтолсноор дэлхий дахинд ноцтой аюул учирч байгаа нь тодорхой болсон тул Орос улсад цөмийн зэвсэг эзэмших эрх байх ёсгүй. Ерөнхийлөгч Путин хоол хүнс, эрчим хүч, цөмийн эрчим хүч зэрэг бүх зүйлийг зэвсэг болгон хэрэглэж байна. Москва Европын хамгийн том атомын цахилгаан станц Запорожьег эзэлж түүнийг “бохир бөмбөг” болгон хувиргасан. Оросууд эх орноо үзэн ядахад сургах зорилгоор манай хүүхдүүдийг Украинаас олноор нь хулгайлсан хэрэгт Оросын хүчний байгууллагынхан ч хариуцлага хүлээх ёстой. Дайны явцад талуудын бүх гэрээ хэлцэл нээлттэй байх ёстой болоод байгаа бөгөөд учир нь Путины холбоотон асан, “Вагнер”-ийн удирдагч Евгений Пригожиний хувь заяа Оростой гэрээ хэлцэл хийх нь ямар аюултай болохыг бидэнд батлан харуулсан” гэж онцлон мэдэгдсэн байна. Харин В.Зеленскийн өмнө үг хэлсэн Жо Байден “Энх тайванд хүрэх замыг Орос ганцаараа хааж байна” гэсэн билээ. АНУ-ын Ерөнхийлөгч Жо Байден энэ эгзэгтэй мөчид Америк өөрийн хүлээх ёстой хариуцлагаа бүрэн ойлгож байна гэж мэдэгдээд, тус байгууллагын бүх гишүүдийг Оросын түрэмгийллийн эсрэг дуу хоолойгоо хүргэхийг уриалав. Тэрээр “Хоёр жил дараалан НҮБ-ын нэгдсэн чуулган Оросын эхлүүлсэн дайны сүүдэрт дарагдаж байгааг онцлоод &amp;quot;Орос улс дэлхий залхаж, Украинд харгис хэрцгий үйлдлээ үргэлжлүүлэхийг Кремльд зөвшөөрнө гэдэгт итгэж байна.
Иймээс би та бүхнээс асууя. Хэрэв бид түрэмгийлэгчийг тайвшруулахын тулд НҮБ-ын дүрмийн үндсэн зарчмуудаас татгалзвал энэ байгууллагын гишүүн бүр НҮБ-ын зарчмыг хамгаална гэдэгт итгэлтэй байж болох уу? Хэрэв бид Украиныг задлахыг зөвшөөрвөл аль нэг улсын тусгаар тогтнолын баталгааны тухай ярих боломжтой болох уу? Мэдээж үгүй ​​гэдэгт АНУ-ын Ерөнхийлөгч би итгэлтэй байна. Иймээс АНУ дэлхий даяарх холбоотнууд болон түншүүдийнхээ хамт Украйны эрэлхэг ард түмэнтэй мөр зэрэгцэн зогсож, тусгаар тогтнол, нутаг дэвсгэрийнх нь бүрэн бүтэн байдал, эрх чөлөөг нь хамгаалсаар байх болно&amp;quot; гэж мэдэгдэв. Жо Байден илтгэлдээ Украины тухай ярихад маш бага цаг зарцуулан ялангуяа уур амьсгалын асуудал, хиймэл оюун ухааны талаар онцлон ярьсан гэж “BBC”-ийн Хойд Америкийн редактор Сара Смит мэдээлээд, гэвч түүний Украины талаар хэлсэн зүйл нь шуудхан бөгөөд илүү хатуу байр суурь баримталсан байв гэж онцолсон байна. Ерөнхийлөгч Байдены хэлсэн үгийг НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Антонио Гутерриш дэмжиж, Украины дайныг “Аймшиг тасралтгүй үргэлжилж буй цуврал” гэж нэрлэээд “Оросын эхлүүлсэн дайн хүний ​​амь насыг сүйтгэж, хүний ​​эрхийг бүдүүлгээр зөрчиж, гэр бүлүүдийг салгаж, хүүхдүүдийг айлган цочоож, итгэл найдвар, мөрөөдлийг нь эвдэж байна” гэж онцлов. НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга мөн дэлхий нийтэд Украины хүнс, Оросын хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн, бордооны аль аль нь хэтэрхий хэрэгтэй байгаа бөгөөд үүнээс зах зээлийн тогтвортой байдал, хүнсний аюулгүй байдал хамаарна гэж анхааруулав. Польшийн Ерөнхийлөгч Анжей Дуда Ерөнхий Ассемблэйд үг хэлэхдээ, Орос Украинд хийсэн түрэмгийллийг 1939 онд Нацист Герман болон Зөвлөлт Холбоот Улс хамтран Польш руу довтолж эзлэн түрэмгийлэл үйлдсэнтэй адилтгав. Тэрээр “Тэр үед ч, одоо ч бусдыгаа захирах гэсэн солиотой мөрөөдөл гарч байна. Гэхдээ энэ бүхэн өнгөрсөн, хэзээ ч эргэж ирэхгүй” гэж мэдэгдэв. НАТО-гийн Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Йенс Столтенберг ВВС-д өгсөн ярилцлагадаа Ерөнхийлөгч Байдентай санал нэг байгаагаа илэрхийлж, олон улсын хамтын нийгэмлэг Оросын түрэмгийллийг зэмлэн буруушааж, Украинд дэмжлэг үзүүлэх нь маш чухал гээд &amp;quot;Украины ард түмний эр зориг дэлхий нийтийг гайхшруулсан&amp;quot; гэж онцлон тэмдэглэв. НАТО-гийн удирдагч &amp;quot;Хэрэв бид Украины төлөө зогсоогүй бол дэлхийн аль ч улсын аюулгүй байдал алдагдах байсан. Гэхдээ энэ дайн хэр удаан үргэлжлэхийг хэн ч мэдэхгүй” гэж тэр хүлээн зөвшөөрөөд “НАТО болон олон улсын хамтын нийгэмлэгийн дэмжлэгтэйгээр Украин Оросын түрэмгийллийг сөрөн зогсож чадсан” гэж онцлон тэмдэглэв хэмээн “BBC” мэдээлжээ.
&nbsp;
Г.АМАРСАНАА

BBC: НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн эхний өдөр Украины  асуудлаар хэн юу хэлэв? DNN.mn

Европын парламент А.Лукашенког Украины эсрэг үйлдсэн Оросын гэмт хэргийн хамсаатан гэж албан ёсоор зарлав. Европын парламент Беларусийн нөхцөл байдлын тухай тусгай тогтоол баталж, тус улсын “де-факто” удирдагч Александр Лукашенко болон түүний доод албан тушаалтнуудыг Оросын арми Украинд бүрэн хэмжээний цэргийн дайралт хийсэн гэмт хэргийн хамсаатан гэж тодорхойлон шийдвэр гаргасан байна.
Европын парламентын цахим хуудсанд нийтлэгдсэн баримт бичигт &#8220;Украины эсрэг Оросын үндэслэлгүй, түрэмгий дайн хийх нөхцөлийг хангаснаар Лукашенкогийн дэглэм Оросын үйлдсэн гэмт хэргийн хамсаатан болсон&#8221; гэж тэмдэглэжээ. Мөн &#8220;Энэ нь Украинд учирсан сүйрэл, хохирлыг хамт хариуцна гэсэн үг юм&#8221; гэж уг тогтоолд онцлон тэмдэглэсэн байна.
Үүнтэй холбогдуулан &#8220;Оросын Украины эсрэг үйлдсэн түрэмгийллийн гэмт хэргийн олон улсын тусгай шүүх нь зөвхөн Путин болон Оросын цэрэг-улс төрийн удирдлага төдийгүй Беларусийн удирдагчдыг шалгах эрх мэдэлтэй байх ёстой&#8221; гэж Европын парламентын гишүүд тэмдэглэжээ. Мөн Европын парламентчид Европын холбоо болон Европын холбооны улс орнуудад хандан түрэмгийллийн гэмт хэрэг, дайны гэмт хэрэг, хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэг, Украины эсрэг үйлдсэн геноцидын гэмт хэрэгт холбогдсон Беларусийн албан тушаалтнуудад эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэх явдлыг баталгаажуулахын тулд шаардлагатай бүх арга хэмжээг авахыг уриалсан байна. Энэхүү тогтоолд Беларусийн эрх баригчид Оросын армийг нутаг дэвсгэртээ байлгахыг зөвшөөрч, сум, техник хэрэгслээр тусалсан гэдгийг тусгажээ. Мөн нэмж дурдахад тэд “Вагнерын PMC”-ийн дайчдыг тус улсад нэвтрүүлэхийг зөвшөөрч, Украины Зэвсэгт хүчний ангиудыг байлдаанд оролцохыг хязгаарлах зорилгоор Украины хилийн ойролцоо өөрийн улсын цэргийг байршуулсан гэж уг баримт бичигт тэмдэглэжээ. Беларусийн эрх баригчид бас Украины хүүхдүүдийг албадан гаргахад оролцож, тэдний заримыг “Беларускали” компанийн эзэмшдэг Беларусийн Дубрава зусланд байршуулсан гэдгийг дурдсан байна. Иймээс Европын парламент Гааг дахь Олон улсын эрүүгийн шүүхээс Лукашенког Владимир Путин, ОХУ-ын ерөнхийлөгчийн дэргэдэх Хүүхдийн эрхийн комиссар Мария Львова-Белова нарын нэгэн адил баривчлах шийдвэр гаргах ёстой гэж үзсэн байна.
Лукашенкогийн дэглэм ОХУ-ын үйлдсэн гэмт хэргийн хамсаатан болохын хувьд Украинд учруулсан сүйрэл, хохирлын хариуцлагыг хамтран хүлээнэ гэж уг баримт бичигт мөн онцлон тэмдэглэжээ.
&nbsp;
Г.АМАРСАНАА