ӨДРИЙН СОНИНЫ АРХИВААС………………..

БНСУ–ын Шинэ дүрэм дүү­рэгт баригдаж байсан барилгад гал гарах үед олон солонгос иргэний амийг аварсан  дөрвөн монгол залуугийн баатарлаг үйлсийг уншигч та санаж байна уу. Одоогоос зургаан жилийн өмнө энэ үйл явдал болсон билээ.

Галын фронтод амь насаа үл хайхран бусдын төлөө зүтгэж явсан дээрх дөрвөн монгол залуугийн нэг Н.Гомбосүрэнтэй ярилцлаа.

---

–Та Солонгосоос хэзээ ирэв. Буцаж явах уу?

-Өнгөрсөн есдүгээр сарын сүүлээр ирлээ. Би яг тэр өдөр анх Солонгос руу явж байсан юм. Гэтэл найман жилийн дараа ойн дээрээ ирсэн. Одоо зөвхөн Монгол­доо байна.

–Таныг хүний амь авар­сан сайн үйлсийн талаар яриагаа үргэлжлүүлье. Ту­хайн үед юу болсон талаар эргэж дурсахгүй юу?

-Энэ үйл явдал 2007 оны гурав­дугаар сарын 17-ны өдөр 08.30 цагийн орчимд болсон юм. Солон­госын “Шинэ дүрэм” дүүргийн мет­роны буудлаас 80-100 мет­рийн зайд дөрвөн хос ба­рилга баригдаж байлаа. Тэдгээрийн нэг дээр нь би гурван монгол залуугийн хамт ажиллаж байв. Батаа, Батдэлгэр, Самбуудоньд гэх ах нарынхаа хамт 30 давхар уг барилгын дээвэр дээр нь ажиллаж байсан. Тухайн үед тэр барилга ашиглалтад хараа­хан ороогүй байсан юм. Бид хэсэг солонгос ажилч­дын хамт дээвэр дээр нисдэг тэрэг буух зориулалт­тай тавцан хийж байлаа. Гэтэл гал гарч, доор ажиллаж байгаа хүмүүс орилолдох чимээ дуулдсан. Тэгээд л тэднийг аварсан даа.

–Хэдэн давхарт нь юунаас болж гал гарлаа?

-Хоёрдугаар давхарт нь цайны газар байсан юм. Яг дээд давхарт нь гагнуур хийж байсан юм билээ. Тэгээд гагнуурын оч нь үсэрч, цайны газарт ашиглагдаж байсан газан дээр унаад дэлбэрсэн хэрэг. Ингээд л барилгын материалууд доороосоо эхлэн шатсан. Тухайн үед би юу болсныг ч анзаарах сөхөө­гүй хүмүүсийг аварч байсан. Харин сүүлд нь телевизээр бич­лэгийг нь хартал айхавтар юм болсон байна лээ.

–Та нар хичнээн хүн авар­сан бэ. Тухайн үед амийг нь аварсан хүний тоо зөрүүтэй мэдээлэг­дээд байсан санагдаж байна?

-Уг нь бид дөрөв тэр ба­рилгаас яг 28 хүнийг гаргасан юм. Гэхдээ Солонгосын телевизийн мэдээгээ­рээ 11 хүн аварсан гээд гараад бай­сан. Ер нь хүний амь авардаг өдөр их учир жанцантай. Хүний хувь төөрөг, зурлага байдаг гэдэг. Тэр өдөр заавал хүний амь аврах ёстой бай­сан юм шиг байгаа.

–Яасан юм бэ?

-Гал гарахын урьд өдөр нь би өөр газарт очиж ажилла­сан юм. Тэнд хамт ажилласан солонгос өвгөн маргааш өг­лөө нь намайг дахиад да­гуулж явах гээд. “Ерөөсөө л Гомбоог дагуулж явна” гээд байдаг. Тэгэхэд дарга гал гардаг барилга руу авч явна гэдэг юм байна. Бид 05.00 цагийн үед уулзацгаасан юм. Тэгээд 06.00 цаг гэхэд хэнтэй нь явахаа шийдэж чадахгүй, тэр хоёрын машины голд цүнхтэй юмаа тавиад, дээр нь суучихлаа. Хаашаа хэнтэй нь явахаа мэдэх­гүй, ацан шалаанд орчихдог юм байна. Тэгээд яалт ч үгүй дарга дийллээ. Барилга дээр очоод удаа­гүй байтал гал гарсан.

–Таны хувьд хичнээн хүнийг галын аюулаас аврав?

-Нөгөө гурав маань анх намайг оруулахгүй гэсэн. Орохоос өөр аргагүй юм билээ. Нэг ороод угаарт­чихсан хүнийг мөр­лөөд гарах гэхээр нөгөөх нь өмд­нөөс зуураад “Надад туслаач ээ, намайг эндээс гарга л даа” гэж байсан.

–Тэд өөрсдөө гарах ямар ч боломжгүй байсан юм уу?

-Гал доороос эхэлж гаран­гуут тэд амихандаа дээшээ гарах гэж гүйж байгаад л утаанд цохиулаад унацгаа­чих­сан байсан. За­рим нь бүр ар гэрийнхэнтэй­гээ утсаар ярьж байгаад угаар­таад унасан байсан юм. “Барилга дээр гал гарчихлаа. За ээж нь, аав нь ингээд үхлээ” гээд үр хүүхэд рүүгээ ярьж байгаад унасан байлаа.  Гар утас нь тасраагүй, цаанаас нь “Байна уу, байна уу” гээд л айж сандарсан хүмүүсийн яриа сонсогдож байв. Угаартахад ямар ч хүчтэй хүн байсан сөхрөөд л унадаг юм билээ.

–Та яаж тэр олон хүнийг аврав. Өөрөө угаар­таад унах аюултай шүү дээ?

-Өөрийгөө унана ч гэж бодоогүй зүтгэсэн. Энд тэнд угаартсан хүмүүс тусламж хүсэхээр өөрийн эрхгүй тийшээ эргэж орж байсан. Тухайн үед би хэд хэдэн удаа хүмүүсийг үүрч, дээвэр дээр гарга­тал хоолой айхавтар хорссон. Бүр шүлсээ ч залгиж болдоггүй. Тэгтэл хажууд нэг солонгос хүн зогсч байна. Түүний толгой дээр байсан малгайг шүүрч авангуутаа, нарий­хан хуйлж байгаад хоолой руугаа чихэж аваад буцаад орсон.

–Тэр олон хүнийг авра­хад хэдий хэр хугацаа зар­цуулсан бэ. Хэд орчим нас­ныхан байв?

-30 орчим минут болсон байх. Хамгийн дээд тал нь 70 гаруй настай хөгшин байсан. Тухайн үед барилгын дотор засал чимэглэл нь явагдаж байсан л даа. Гал гаран­гуут ажилчид нь дээшээ гүйсэн юм билээ. Барилга дотор байсан хүмүүсийн зарим нь ингэж дээшээ шатаар өгсөхөд нэг хэсэг нь доошоо бууж гал дундуур гүйгээд амьд гарцгаасан байсан. Харин дээшээ гүйж байсан хүмүүс нь угаартсан юм. Доороос гарсан утаа дээшээ хөөрч байгаад, буцаад аваарын шатаар сорогдож орсон юм билээ. Тэгээд хүмүүс утааны цохилтонд ороод муужраад унасан.

–Гал сөнөөгчид болон  онц­гойгийнхон хэзээ нь ирсэн бэ. Тэд хүн аварсан уу?

-Гал гарсны дараа гал коман­дынхан ирж, унтраасан. Харин утаа нь манантаад, юм харагдахгүй байсан. Биднийг дотор байсан хүмүүсийг гаргаж дууссаны дараа гал сөнөөгч арваад залуу барилга дотор хорт утааны багтай самналт хийгээд явж байсан. Би тэдэнд “Доор нэг хүн байгаа” гэтэл “Ямар ч хүн байхгүй” гэдэг юм байна. Яах аргагүй нэг хүн орилох чимээ 26 дугаар давхарт дуулдсан юм. Энэ тухайгаа тэдэнд хэлтэл “Тэгвэл чи өөрөө ороод аваад ир л дээ” гэдэг  юм байна. Намайг худлаа ярилаа гэж бодсон юм шиг байгаа. Харин тэр давхраас хамгийн сүүлчийн хүнийг авчирсан юм.

–Тэр барилгад гарсан галын улмаас хүний амь эрсэдсэн үү?

-Хятадын хоёр иргэн нас бар­сан гэж байсан. Гал унтарсны дараа бид шатаар буухад хоёр хүний цогцсыг цагаан даавуугаар бүтээсэн харагдсан. Тэд хаана нь юу хийж байсан улс юм бүү мэд.

–Дээвэр дээр та нартай хамт ажиллаж байсан солонгос­чуу­даас дотогш орж хүн авраагүй юм уу?

-Бид дөрвөөс гадна солонгос хүмүүс ажиллаж байсан. Гэхдээ тэд их аминдаа хайртай улс, ёстой зүглэх ч үгүй байсан. Би нэг удаа хүн аврахаар дотор ортол хорт утааны баг зүүчихсэн солонгос явж байхтай таарсан юм. Тэр хүн тэнд юу хийж явсан нь сонин. Би түүнийг дээш нь гаргачихаад хорны багийг нь авч зүүгээд бусад хүмүүсийг аврах юм бодлоо. Тэгээд тэр солон­гос хөгшин рүү ойртоод оч­тол намайг “мангасдаж” унагаа­чихаад зугтчихсан гээд л бод. Богино хугацаанд дээш доошоо гүйж тэр олон хүнийг үүрч гаргасан болохоор нэлээд сульдсан байсан юм. Ерөөсөө амьсгаагүй л гүйсэн дээ. Тэр барилга хараахан ашиг­лал­тад ороогүй байсан болохоор цахилгаан шат нь ч ажиллах болоо­гүй байв. Хамгийн дээд тал нь 26 давхраас хүн үүрээд 30 давхар руу гүйнэ гэдэг амаргүй. Яг 50 кг жинтэй хүн байлаа гэхэд муужраад унахад бүх бие нь сул болоод жин нь улам нэмэгдчихдэг юм.

–Угаартсан хүмүүсийг үүрээд шатаар өгсч байхад юу бодогдож байв. Таны хаанаас тэр их хүч гарсан юм бэ?

-Тухайн үед би удам угсаандаа их баярлаж байсан. Манай ээж, аав хоёрын талд хүчтэй хүмүүс байсан юм билээ. Ээжийн аав болохоор мундаг бөх хүн байлаа. Харин аавын аав яг ч барилддаггүй хэрнээ их бяр тэнхээтэй хүн байсан гэж нутгийнхан маань ярьдаг. Адуун дээр мордохоор морь нь шагай шиг харагддаг байсан гэж байгаа. Их том биетэй, ширээ шиг өргөн хүн байсан гэх юм билээ.

–Та бас их том биетэй юм байна ш дээ?

-Би зүгээр ч үгүй спортоор хичээллэсэн юм болохоор бас бяр тэнхээ байдаг юм шиг ээ. Тухайн үед угаартсан хүмүүсийг үүрч гар­гас­ны дараа барилгын дээвэр дээр нисдэг тэрэг ирсэн. Угаартсан хүмүүст эмнэлгийн анхан шатны тусламж үзүүлж, эмнэлэгт хүр­гэхээр, манай­хаар бол онцгойгийн­хон байсан юм. Тэдэнд бид бас тусалж нисдэг тэрэг рүү хүмүү­сийг зөөлцсөн. Тэгээд хүмүү­сийг аварсны дараа хөгтэй юмнууд болсон (инээв).

–Юу болсон юм бэ. Тэр тухай­гаа ярь л даа?

-Бидэнд эмнэлгийн тусламж үзүүлэхээр болтол бид хэд зугтаа­гаад. Тэр үед манай гурав “харла­чихсан” байв. Харин би яг ч харлаа­гүй байсан юм. Гэрээгээр ажиллаж байгаад ажлаасаа гараад өөр газарт ажилд орохоор болсон байсан үе. Харлахаар ший­дээд байсан нь тэр юм. Би Солон­гост 2005 онд очсон. Хоёрхон жилийн дотор мөнгө хурааж амжаа­гүй байдаг. Тэгээд эмнэлэгт очоод бид дөрөв дусал хийлгүүлж байгаад “За та нар намайг бодоход энд ирээд олон жил болсон, мөнгөө хураачихсан хүмүүс. Харин би ирээд удаагүй болохоор зугтлаа” гэж нөгөө гуравтаа хэллээ. Тэгтэл нөгөө хэд маань “Чамайг явбал бид ч бас хамт явна” гэв. Ингээд эмнэлгийн үүдэнд нөгөө дусал­тай­гаа ноцолдон арайхийн салгаад зугтчихсан юм.

–Тэндээсээ хаачсан юм бэ?

-Гал гардаг өдрийн маргааш нь цэргийн баяр байсан болохоор манай хэд явцгаасан. Харин би эмнэлгээс зугтааж гараад саун руу орчихлоо. Баахан утаан дундуур хүн авардаг баатар болж гүйчих­сэн чинь пад хар болчихдог юм байна. “Шуркад тохиолдсон явдал” гэдэг Оросын кинонд нэг бүдүүн нөхөр утаан дундуур орчихоод гараад ирэхэд ямар болдог билээ. Яг л тийм болсон байлаа. Хэлээ гаргангуут цав цагаан харагдана. Толгойгоо хажуу тийш нь эргүүлээд хартал хүзүүний цагаан ялгарч байгаа юм даа. Гар, нүүр гээд битүү хар хөө тортог болсон байв. Тэгээд саунд тухтай нь аргагүй хоночих­лоо. Саунаас гараад ирсэн чинь согтуу хүн шиг болчихсон байсан. Хордлого тайлуулах эмчилгээ хийлгээгүй болохоор тэгдэг юм гэнэ.

–Хожим хор уршиг нь үлддэг юм биш биз дээ?

-Харин тийм. Юм үлдчихсэн л байдаг шиг байна. Тэгээд сүүлд нь эмнэлэгт яваад очлоо. Дөрвүүлээ шинжилгээ хийлгэтэл хамгийн их хордсон нь би байсан. Манай гурвыг зүгээр байна гэсэн. Харин намайг нэлээд хордлоготой байна, эмчилгээ хийлгэх шаардлагатай гээд байсан. Одоо болтол би зарим­даа согтуу хүн шиг сонин болдог. Ээж маань намайг тийм байхыг анзаарч “Миний хүүгийн хордлого нь одоо болтол гараагүй байгаа юм уу даа” гэдэг. Архи дарс уугаагүй байж үе үе их сонин болдог. Гуйваад л, дүүнгэтээд л…

–Та нар хүний амь аварсны­хаа дараа хэсэг чимээгүй бол­чих­сон. Тэгээд шагналаа хэзээ нь яаж очиж авсан юм бэ. Ямар хүмүүс хүлээж авав?

-Бид хэд хэсэг чимээгүй байсан юм. Тэгтэл тэр шатдаг барилгын хажуугийн байранд Солонгосын нэг сонины сурвалжлагч амьдарч байсан юм билээ. Тэр хүн тухайн үед зураг энэ тэр авсан гэсэн. Дараа нь бид хэдтэй уулзах гээд хөөцөлдөж, араас эрэл сураг бол­сон юм байх. Тэгээд манай дарга­тай уулзаад, Батаа ахаас ярилц­лага авсан. Гал гарснаас гурав хоногийн дараа манай Батаа ахын ярилцлага тэр сонинд нийтлэгдсэн юм. Тухайн үед Солонгос дахь манай ЭСЯ-нд Баярхүү гэдэг ах байсан. Тэр хүн нэлээд хөөцөлдөж, бидний талаар тус улсын Засгийн газарт нь хүртэл уламжилсан. Хамгийн түрүүнд цагдаагийн га­зарт мэдэгдэж, бидэнтэй тааралд­вал саатуулахгүй байх арга хэмжээ авсан юм билээ. Тэгээд гал гарс­наас дөрвөн сарын дараа шаг­налуудаа уван цуван авсан даа. Засгийн газрын зүгээс “Манай улсын иргэдийн амийг аварсанд баярлалаа” гэж визний тал дээр тусалсан юм. Тухайн үед Солон­госын талаас Хууль зүйн сайд, Монголын талаас тухайн үеийн Ерөнхий­лөгч нар ирсэн байсан.

–Та нарыг ингэж шаг­наж урам­­шуулах гээд баахан эрэл сураг болоход нэг монгол эмэг­тэй холбож өгсөн гэж дуул­сан юм байна. Түүний тухай ярихгүй юу?

-Тийм ээ. Цагаанаа гэдэг монгол эгч бидэнд эх хүний сэтгэлийг гаргасан шүү. Хордлоготой байсан бидэнд дусал хийж, анхны түргэн тусламж үзүүлсэн юм. Цагаанаа эгч Монголд байхдаа эмч байсан юм билээ. Би утаанд хордчихоод нэг талын нүдэнд өвдөг гараад тун хэцүү болсон байв. Тэгээд Цагаа­наа эгч “За миний дүү наркоз гэж юм байхгүй” гээд хатуу юм гаргаж ирснээ хоёр татуулчихдаг юм байна. Тэгээд нөгөө нүдэн дээр гарсан өвдөгний толгойг шахаж өгч байсан сан. Наад захын энэ мэт зүйл дээр тусалсан даа.

–Хүний амь аварч, баатарлаг гавьяа байгуулсан та нарт ямар шагнал урамшуулал өгсөн билээ?

-Солонгосын Гуро дүүргийн хүндэт иргэн. Монгол Улсын хүндэт иргэн. Шударга журам зэрэг хэд хэдэн медаль авсан шүү.

–Бас БНСУ–д оршин суух виз олгосон байх?

-Е7 ангиллын виз олгосон. Тэрийг жилдээ нэг удаа сунгадаг. Сунгуу­лах­гүй бол виз нь хаагддаг юм билээ. Манай Самбуудонь­дийнхыг тэгээд хаачихсан.

–Та Монголдоо иртлээ визээ сунгуулаад л байсан уу?

-Тийм гэхэд болно. Визний давуу тал нь хаана ч ажиллаж болно. Монголдоо ирж, Солонгос руу буцахад хүртэл асуудалгүй, амар. Би Солонгост хоёр жил мэргэжлээрээ сурсан юм. Гал гар­даг барилгыг захиалан бариулж байсан  эзэн нь жудогоор хичээл­лэж байсан юм билээ. Тэр хүн миний хоёр жилийн сургалтын төлбөрийг даасан. Нэг семистр нь зургаан сая төгрөг байсан гэхээр нийтдээ 24 сая төгрөгийн төлбөр төлсөн шүү.

–Нөгөө гурав чинь одоо хаана байгаа вэ. Холбоотой байдаг уу?

-Батдэлгэр ах саяхан бүл нэм­сэн гэсэн. Эхнэр нь төрсөн гэнэ лээ. “Хүүтэй болсон. Бөх болгоно оо” гэж байсан. Бусадтай нь холбоо тасарсан.

–Хожим та нарын буянаар барилгаас амьд гарсан хү­мүүс баярласан талархсанаа илэр­хийлсэн үү?

-Бидний аварсан хүмүүс хоёр сар шахам эмнэлэгт хэвтсэн байх шүү. KBS телевизээс нэвтрүүлэг хийж, тэднийг бидэнтэй уулзуулах юм болсон. Гэтэл уулзаагүй. Телевизээр нүүрээ дарж байгаад ярилцлага өгсөн байсан. “Амь аварсанд баярлалаа” гэж байна лээ. Аягүй бол хэдэн төгрөг нэхнэ гэж бодсон юм байлгүй.

Хаа байсан тэр Солонгост гал гарч байхад дөрвөн монгол хүн тэнд нь байж л байдаг. Тэгээд тэр муужирсан хүмүүсийг аварч л бай­даг. Ингээд бодохоор монгол хүний чанар гэж агуу шүү. Үүгээрээ их бахархдаг юм.

–Та нарыг баатар болсонд Солонгост ажиллаж амьдарч байсан элэг нэгт монголчууд хэрхэн хүлээж авав?

-Өө  баяр хүргэж, тэмдэглэх хүн олон байсан даа. Зарим атаархуу нэг нь яасан од болж хандаггүй юм гэж уурлана. “Та нарын буянаар Солонгост амархан ирлээ шүү” гэх хүмүүстэй ч таарч байсан.

–Та тэгээд сүүлд нь бичиг баримтын зөрчилгүй болчихоод эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлсэн үү?

-Уг нь KBS телевизээс нэвт­рүү­лэг хийж байхад намайг эмнэлэгт хэвтүүлж, люкс өрөө гаргаж өгсөн юм. Доод тал нь сар хэвтэж, эмч­лүүлбэл зүгээр болно гэж эмч хэлж байв. Гэтэл би ердөө гуравхан хоног хэвтсэн дээ. Тэр үед найз эмэгтэйтэй байсан юм. Нөгөөх чинь залгаад “Хаана байгаа юм бэ” гэдэг юм байна. “Эмнэлэгт хэвтэж байна” гэтэл “Яахлаараа эмнэлэгт хэвтдэг юм бэ” гээд уурлахаар нь гараад очтол хувцсаа баглаад явах гээд сууж байдаг байгаа. Тэгээд найз бүсгүйгээсээ ч салж, биеэ эмчлүүл­сэн ч юмгүй болсон доо (инээв).

–Та гэр бүлтэй болсон уу. Ямар ажил хийж байна?

-Одоохондоо ганц бие хэвээрээ л байна. Солонгосын компанид орчуулагч, менежерээр ажилд орохоор зэхэж байгаа. Нэгэнт мэргэжлээрээ ажиллах гээд оройт­сон болохоор ийм л ажил хийе гэж бодож байна даа.

–Ингэхэд та аль нутгийн хүн бэ?

-Би Увс аймгийн Давст суманд төрсөн хүүхэд.

М.МӨНХЦЭЦЭГ