Хүүхэд насны хамгийн сайхан дурсамжийн нэг нь үзэж өссөн хүүхэлдэйн кино байдаг. Багачууд бүхэн тэрхүү үлгэрийн баатраар өөрийгөө төсөөлж, даган дуурайж, тухайн киноноос болох болохгүйн тухай сургамж авч өсдөг. Гэтэл сүүлийн жилүүдэд  манай дэлгэцнээ гарч буй хүүхэлдэйн кинонууд ёс бус хэллэгтэй болж, хүүхдэд буруу үлгэр жишээ үзүүлж, хүмүүжилд нь сөргөөр нөлөөлж байгаад эцэг эхчүүд санаа зовж байна.

2-7 НАСАНД СУУСАН ДАДАЛ НАСАН ТУРШИЙН ХҮМҮҮЖИЛ БОЛДОГ

Манай орны хувьд хүүхэлдэйн киноны түүх нэлээд хожуу эхэлсэн байдаг. 1975 онд анх Ц.Зандраа, Б.Жадамба, Т.Отгонбаяр, Д.Балданпүрэв нар Т.Галсангийн зохиолоор “Өндөг” нэртэй нэг бүлэг зурмал хүүхэлдэйн киног бүтээжээ. Үүнээс хойш “Эрх цагаан ишиг”, “Арслан өвгөн хоёр”, “Шаазан заан”, “Болдоггүй бор өвгөн”, “Цуутын цагаагч гүү” гээд богино хэмжээний хэдхэн кино хийсэн түүхтэй. Ингээд  үндсэндээ 1990-ээд оны шилжилтийн үед энэ салбар уналтад орсон гэж мэргэжилтнүүд үздэг. Харин яг энэ үед барууны хүүхэлдэйн кинонууд орж ирсэн нь бүтэлгүй муурыг чаддаг бяцхан хулганы түүх “Том Жерри”, ууртай чоныг хашраадаг сэргэлэн туулай “Ну погоди”. Монгол хүүхдүүд эдгээр киног шимтэн үзэж, сахилгагүй “Том” шиг муу зүйл хийж болохгүй, сэргэлэн туулай шиг хүн бүхэнд  туслах нь зөв гэдгийг харж, үлгэрлэж өссөн. Харин энэ цаг үед бидний хүүхдүүд хүүхэлдэйн киноны олон сонголттой болсон. Үүнийг дагаад хүүхдийн үзэх сонирхол, сониуч зангаар бизнес хийгчид л олширч байгаа нь тоогүй. Учир нь хэтэрхий задгай дүрслэл, ёс бус үг хэллэгтэй кинонууд шил, шилээ даран гарч, бидний хүүхдийн хүмүүжилд сөргөөр нөлөөлөх болсоор удлаа. Хүүхэлдэйн кино ямар үүрэгтэй тухай хүүхдийн зохиолч Ч.Гандуламаас асуухад “Хүүхдүүд 2-7 насандаа юмыг сониучирхаж, сурах хүсэл нь давамгайлж байдаг. Яг энэ үед нь гэр бүлийн үнэ цэн, найз нөхдийн нөхөрлөлийн тухай үлгэр уншиж өгч, энэ сэдэв давамгайлсан хүүхэлдэйн киног үзүүлэх нь зөв. Үүнийг харсан хүүхдүүд яг л түүнийг бодит мэт хүлээж аваад аав, ээжийгээ хайрлах, найзуудаа гомдоохгүй байх ёстой гэсэн ухамсрыг олж авдаг. Энэ насанд суусан дадал насан туршийн хүмүүжил болох нь бий. Ялангуяа гаж үг хэллэггүй, сургасан, заасан, хайрласан агуулгатай үг хэллэгтэй кино үзүүлбэл зохистой” гэсэн юм. Бид кино урлаг хөгжиж байна, дэлхийд гарах гарц ойрхон байна, киногоор хүмүүжүүлье, хөгжүүлье гээд яриад, бичээд л байдаг. Гэтэл балчир наснаас нь үзэж өсөх үндэсний бүтээлээ мартаад уджээ. Зөвхөн 12-оос дээш насныханд зориулсан уран сайхны кино руу л хошуураад байдаг. Үнэндээ кино үзэх соёл, ойлголтыг балчир насанд нь суулгаж байж тэд кино урлагийг жинхэнэ утгаар нь ойлгож мэдрэх юм.

ОЛОН УЛСАД ХОРИГЛОСОН ХҮҮХЭЛДЭЙН КИНОНУУД МОНГОЛД ГАРСААР БАЙХ УУ

Сошиал орчинд нэгэн ээж хүүхэдтэйгээ хамт хүүхэлдэйн кино үзсэн тухайгаа нийтлэжээ. Тэрээр “Амралтын өдрөөр хүүхдүүдтэйгээ хамт хүүхэлдэйн кино үзээд гайхширлаа. Дөнгөж 3-5 настай хүүхдэд зориулсан хүүхэлдэйн киноны баатрууд хоорондоо “Яадаг муу гөлөг вэ” гэж харилцах юм. Үүнийг үзэж суугаа хүүхэд хэрхэн хүүхэлдэйн киноноос зөв хүмүүжил олж авах вэ. Эдгээр зүй бус үг хэллэгтэй хүүхэлдэйн кинонд хяналт тавьдаг газар байна уу” гэжээ. Хүүхэд гэдэг аливаа зүйлийн толь байдаг. Үнэхээр гөлөг гэдэг үгтэй хүүхэлдэйн кино үзэж байгаа хүүхэд энэ үгийг хэлж болох юм байна, гоё үг гэсэн сэтгэхгүйгээр хүлээж авна. Үүнээс гадна олон улсад жил өнгөрөх тусам хүүхэлдэйн кино хүүхдийн хүмүүжилд чухал нөлөөтэй гэдгийг ухамсарлаж, эдгээр бүтээлд өндөр шалгуур тавих болжээ. Тиймээс ч хүүхдийн хүмүүжилд буруу үлгэр дуурайлал үзүүлэх, ёс бус үг хэллэгтэй хүүхэлдэйн киног гаргахыг хориглох болсон байна. Гэтэл тэдгээр кино манай телевизүүдээр ямар ч хяналтгүй цацагдаж байгаа нь харамсалтай. Жишээлбэл, “Sponge bob”. Энэ кино бидний хүүхдийн өдөр тутамдаа үздэг “Univision”-ийн хүүхэлдэйн киноны багцад байж л байдаг. Гэтэл хэдийнэ АНУ, Орос, Австрали гээд дэлхийн 100 гаруй оронд гаргахыг хориглосон байдаг юм байна. Шалтгаан нь бүдүүлэг үг хэллэгтэй. Тайлбар нь “Хүүхэлдэйн кино нь зан чанарын хувьд эерэг, эелдэг шинж чанарыг агуулах ёстой гэж үздэг. Харин энэхүү киноны бикини өмссөн дүрүүд болгон өөрийн гэсэн сөрөг шинж чанар агуулсан байдаг. Ихэнх орнууд ирээдүйн үеүүддээ ийм зан авир түгээхийг хүсдэггүй учраас хориглосон” гэжээ. Таны хүүхэд аварга ногоон мангасын хайр сэтгэлийн тухай өгүүлдэг “Шрек” хүүхэлдэйн кинонд дуртай юу. Тэгвэл энэхүү киноны хоёрдугаар ангийг Израйль улсад гаргахыг хоригложээ. Шалтгаан нь ёс бус хэллэг, олон нийтийн зүтгэлтнүүдийг доромжилсон гэж үзсэн байна.  Тиймээс тус хүүхэлдэйн киног Израйлийн бүх кино театруудад хориглосон байв. Энэхүү киноны  дуулиант үзэгдлийн нэг болох баатрууд нь “to bobbit” гэж хэлэх нь дүрийн биологийн эрхтнүүдийг таслахыг хүсч буйг илэрхийлсэн үг ажээ. Энэ үйл үг Жон Боббитын гэх гэр бүлд тохиолдсон ослоос үүдэлтэй бөгөөд Жонын эхнэр нь түүний эрхтнийг тасалсны дараа бий болжээ. Мөн энэхүү хүүхэлдэйнд Израилийн алдарт дуучныг шоглож байгаа хэсэг гардаг юм байна. Тиймээс энэ дууг дуулсан дуучин Дэвид Д’Ор энэхүү хошигнолд дургүйцлээ илэрхийлж, хүүхэлдэйн киноны зохиогчдыг шүүхэд өгсөн байдаг. Гэтэл манай хүүхдүүд “Шрек” хүүхэлдэйн кинонд ямар дуртай билээ. Дөрвөн настай хүүгийн ээж Б.Энх-саруулаас “Танай хүүхэд Шрек хүүхэлдэйн киног үздэг үү” гэж асуухад “Манай хүүгийн хамгийн дуртай киноны нэг. Зөвхөн хүү ч гэлтгүй бид гэр бүлээрээ үзэх дуртай” гэж хариулсан юм.

ЁС БУС ҮГ ХЭЛЛЭГТЭЙ “PEPPA PIG”

Дээр дурдсан хүүхэлдэйн киноноос гадна “Том Жерри”, “Peppa pig”, “Доналд нугас”, “Gravity Falls”, “Looney Tunes”, “The Simpsons”, “Маша баавгай” гээд олон киног гаргахыг хориглосон байна. Шалтгаан нь бүгд ёс бус үг хэллэгтэй, хүүхдийн хүмүүжилд сөргөөр нөлөөлөх агуулгатай гэж дүгнэсэн байдаг ажээ. Хятадын үзэл суртал  чанга. Үүнийг баталсан нэгэн үйл явдал болсон нь  “Peppa Pig” буюу “Пеппа тоорой” хүүхэлдэйн киног тус улсын “Douyin” буюу “YouTube”-тэй адилхан сайтаас устгасан явдал юм. Хятадын Засгийн газар энэхүү хүүхэлдэйг хүүхдийн хөгжил, хүмүүжилд муугаар нөлөөлж байна гэж үзсэн гэнэ. Хэрэв хэн нэгэн “Peppa Pig” гэж бичээд хайвал ямар ч илэрц гарч ирэхээргүй болгосон ажээ. Хэдийгээр энэхүү киног бага насны хүүхдүүдэд зориулан хийсэн ч гол дүрийн баатар болох гахай нь хүүхдэд төдийгүй, насанд хүрэгчдэд хүртэл таалагддаг байжээ. Харин Хятадын Засгийн газар уг хүүхэлдэйн кинонд садар самуунд уруу татсан үзэгдлүүд бий хэмээн үзсэн байна. Гэтэл эдгээр бүх кино манай телевизүүдээр өдөр бүр цацагдаж, түүнийг нь хүүхдүүд үзэж, даган дуурайж байгаа нь харамсалтай. Тэгвэл манай улсад гарч буй хүүхэлдэйн кинонд хэн хяналт тавьдаг вэ. БШУЯ, ССАЖЗЯ уу. Эсвэл өнөөдөр монгол Улсын хэмжээнд үйл ажиллагаагаа явуулж буй өргөн нэвтрүүлгийн сувгууд уу. Албаны эх сурвалжийн хэлж буйгаар телевизүүдийн хувьд үзүүлэх нэвтрүүлэг, контентуудын төлөвлөгөөг урт хугацаагаар гаргадаг ажээ. Үүнд хүүхэлдэйн кинонууд ч багтдаг бөгөөд тэдгээр киног сонгохдоо ямар нэгэн шалгуур, цензур байдаггүй гэсэн юм. Үүнээс харахад Монголын хүүхдүүдийн төлөвшил, хүмүүжилд хамгийн их нөлөөлдөг хүүхэлдэйн киноны ёс бус үг хэллэг, агуулгад хяналт тавьдаг газар алга.

 

Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин