Өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд хэд хэдэн улсад парламентын сонгууль болж өндөрлөв. Гүржийн Сонгуулийн ерөнхий хороо “Санал хураах хэсгийн 99-ээс дээш хувийг тоолоход Оросыг дэмжигч, одоогийн эрх баригч “Гүржийн мөрөөдөл” нам 53.9 хувийн санал авч, Засгийн газар байгуулах боломжтой боллоо” гэж зарлав. Ийнхүү “Гүржийн мөрөөдөл” нам дөрөв дэх удаагаа эрх барьж, парламентад олонхын суудал авсан гэсэн дүн зарлагдав. Энэ сонгуулиар “Гүржийн мөрөөдөл”-өөс гадна сөрөг хүчний дөрвөн хүчин болох “Өөрчлөлтийн төлөөх эвсэл”, “Эв нэгдэл -Үндэсний хөдөлгөөн”, “Хүчтэй Гүрж” холбоод, Ерөнхий сайд асан Георгий Гахариагийн “Гүржийн төлөө” нам таван хувийн босго давж парламентад албан ёсоор орж ирж байгаа аж. Эрх баригч нам хөдөө орон нутагт бүрэн ялсан бол хотуудад сөрөг хүчин бүрэн ялалт байгуулжээ. Үлдсэн 13 нам парламентад суудал авахад шаардагдах босгыг давж чадаагүй байна.Тэгвэл сонгуулийн дүнг зарласны дараа Гүржийн ерөнхийлөгч Саломе Зурабишвили “Би энэ сонгуулийн үр дүнг хүлээн зөвшөөрөх боломжгүй. Хэрэв энэ сонгуулийг хүлээн зөвшөөрвөл Оросыг энд ирж, Гүрж Орост захирагдахыг хүлээн зөвшөөрч байгаатай адил зүйл болно. Энэ явдлыг манай ард түмэн манай улсын эсрэг явуулж буй эрлийз дайны шинэ хэлбэрүүдийн нэг болох Оросын тусгай ажиллагааны гэрч, хохирогч болчихоод байна гэж хэлж болно” гэж мэдэгдэв. Сөрөг хүчний “Эв нэгдэл-Үндэсний хөдөлгөөн” эвслийн тэргүүн Тинатин Бокучава “Бид энэ сонгуулийн үр дүнг хүлээн зөвшөөрөхгүй, манай намын сонгогдсон гишүүд парламентад орох бодолгүй байна. Санал хураалтын “Гүржийн мөрөөдөл” намын зохион байгуулсан бүрэн луйвар болсон. Олигарх Иванишвили Гүржийн ард түмний ялалтыг хулгайлж, улмаар бидний Европын улс болох ирээдүйг хулгайлсан гэдгийг нотолсон үр дүн гарлаа” гэж мэдэгдээд ирэх даваа гаригийн орой болох жагсаалд иргэдийг идэвхтэй оролцохыг уриалав. Мөн “Өөрчлөлтийн төлөөх эвсэл”-ийн удирдагч Ника Гварамиа “Манай гишүүд ч парламентад орохгүй” гэж мэдэгдээд “Бид хэсгийн хороодод гарсан зөрчлийн талаар 200 гаруй гомдол гаргасан ч Сонгуулийн ерөнхий хороо ямар ч арга хэмжээ аваагүй” гэж онцолжээ.

Гүржийн сонгуулийн дараа “Transparency In­ternational Georgia”-ийн төлөөлөгч Георгий Ониани “Гүржийн ард иргэд ялангуяа хөдөө орон нутгийнхан ядуу байгаа нь эрх баригчдын тавьсан элдэв авлигын арганд амархан автаж сонгуульд нөлөөлөх нэг гол хүчин зүйл болж байна” гэж анхааруулж, холбогдох баримтуудыг дурдсан бол Олон улсын ажиглагчид хэвлэлийн бага хурал хийж, Гүржийн сонгуулийн олон зөрчлийн жишээг дурдав. Тэгвэл Европын Холбооны Европын Гадаад харилцааны албанаас албан мэдэгдэл гаргаж “Бид Гүржийн Сонгуулийн төв хороо болон бусад холбогдох байгууллагуудыг сонгуулийн зөрчил, гомдлыг нэн даруй, ил тод, хараат бусаар шалгаж, шийдвэрлэх үүргээ биелүүлэхийг уриалж байна. Сонгуулийн үйл явцад итгэх итгэлийг сэргээхийн тулд сонгуулийн явцад гарсан зөрчлийг тодруулж, засах ёстой. Гүржийн ард түмэн сүүлийн саруудад ардчиллын үнэт зүйлс болон улс орноо Европын Холбоонд хүрэх замыг тууштай дэмжиж байгааг харуулсан. Европын Аюулгүй байдал, Хамтын Ажиллагааны Байгууллагын Ардчилсан институци, хүний эрхийн албаны гүржийн сонгуулийн талаар гаргах эцсийн тайлан, зөвлөмжийг аль болох хурдан хэрэгжүүлэхийг бид тэсэн ядан хүлээж байна” гэж Брюссель онцолжээ. Үүний зэрэгцээ Европын Зөвлөлийн ерөнхийлөгч Чарльз Мишель Гүржийн асуудлыг ирэх сарын эхээр Будапешт хотод болох Европын Зөвлөлийн албан бус дээд хэмжээний уулзалтын хэлэлцэх асуудалд оруулах болно” гэж мэдэгдэв.

Өнгөрсөн ням гаригт болсон Литвийн парламентын сонгуулийн хоёр дахь шатанд сөрөг хүчин болох Литвийн социал демократ нам(LSDP) тус улсын парламент болох Сеймд олонхын суудал авчээ. Бараг бүх саналыг тоолсны дараа LSDP нам парламентын 141 суудлын 52-ыг авах нь тодорхой болсон байна. Иймээс тус намын удирдлага “Бидний төлөө идэвхтэй санал өгсөн Литвийн иргэдэд маш их талархаж байна. Сонгуулийн үр дүн Литвийн иргэд өөрчлөлт хүсч, тэдэнд огт өөр засгийн газар хэрэгтэй байна гэдгийг харууллаа. Хэрэв Москва Украины эсрэг дайнд ялбал Оросын түрэмгийллийн дараагийн бай нь бид болох болно. Тиймээс Литвийн бүх томоохон намууд Киевт цаашид тусламж үзүүлэх, мөн батлан хамгаалах зардлаа нэмэгдүүлэхийг тууштай дэмжинэ гэдэгт итгэж байна” гэж мэдэгдэв. НАТО-гийн тооцоогоор Литва улс 2024 онд ДНБ-ийхээ гурав орчим хувийг цэргийн салбарт зарцуулахаар төлөвлөж байгаа билээ.

Мөн ням гаригт болсон Болгарын парламентын сонгуулийн дүнгээр баруун төвийн “Болгарын Европын хөгжлийн төлөөх иргэд” нам 26.4 хувийн саналаар ялж Европын төлөө, авлигын эсрэг “Үргэлжилсэн өөрчлөлт-Ардчилсан Болгар” эвсэл 14.9, үндсэрхэг үзэлтэй, Оросыг дэмжигч “Сэргэн мандалт” нам 12.9 хувийн санал авч гуравдугаар байрт орж буй нь тодорхой болжээ.

Японд болж өнгөрсөн сонгууьд тус улсын ерөнхий сайд Шигеру Ишибойн “Комэйто” нам тэргүүлдэг “Лебирал-Ардчилсан эвсэл” олонхын саналаа алдаж парламентад өмнө байсан 279 суудлын оронд 209 суудал авчээ. Харин Японы сөрөг хүчин болох “Үндсэн хуульт ардчилсан нам” парламент дахь төлөөлөгчдийнхөө тоог 98-аас 143 болгож нэмэгдүүлсэн байна. Японы парламентын танхимд үнэмлэхүй олонхыг бүрдүүлэхийн тулд 233 мандат шаардлагатай. Гэхдээ эрх баригч нам олонх болоогүй нь Засгийн газар солигдоно гэсэн үг биш юм. Ройтерс агентлаг “Японы эрх баригч эвсэл сонгуульд ялагдсан нь ерөнхий сайдыг намын бодлогоо хэрэгжүүлэхэд саад болж, дэлхийн гурав дахь том эдийн засагтай улсын засгийн газрын эрх мэдлийн дахин хуваарилалтын дундах тодорхойгүй байдал нь иен болон хөрөнгийн зах зээлийг сулруулах магадлалтай байна” гэж онцолжээ.

Эдгээр бүх сонгууль “Оросын нөлөө” мөн “авлига” гэсэн хоёр зүйлээр адил байна. Литвийн хувьд төр засаг нь улсаа Оросоос шууд тусгаарлах бодлого явуулж, эдийн засгаа хөгжүүлэн хамгийн гол нь татвар төлөгчдийн мөнгө болох улсын төсвийн зарцуулалтын “шилэн данс”-ыг ном ёсоор нь хөтөлж, авлигачдыг хулгай хийх боломжгүй болгосон нь сайн зүйл мөн боловч Оросын шууд аюул оршсоор байгаа нь муу зүйл юм. Харин Японд эрх баригч эвслийг толгойлдог нам нь “хандив” гэх авлигад автсан нь нэр хүндийг нь унагаж, сонгуулийн дүнд эсрэгээр нөлөөлсөн бол “газар нутгийн маргаан” гэх Оросын аюул хэвээр байна. Ер нь ардчилсан улсуудын хувьд “Өөрсдийгөө санхүүжүүлж чадахгүй байгаа нам яаж улсынхаа санхүүг авч явах болж байна” гэдэг асуудлыг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй зөв шийдэх явдал тулчихаад байгаа юм. Учир нь “социал демократ” үзэл нь тухайн үедээ тохируулан шийдвэр гаргана гэсэн үг бол баруун, зүүн, төвийн үзэл нь философи шиг шинжлэх ухаан бус зүгээр л үзэл буюу объектив бус субьектив зүйл гэсэн үг билээ. Харин Гүрж, Болгар улсуудын хувьд иргэдийг нь авлигалаар ядууруулан, үүгээрээ дамжуулан Орос улс дотоод хэрэгт нь шууд нөлөөлж байгаа нь тодорхой болов. Болгарт бүр авлигалын эсрэг эвсэл нь парламентын сонгуульд аман хүзүүдээд байна.

 

Г.АМАРСАНАА