Зүрх судас, дотрын эмч Д.Эрдэнэтуяатай цус өтгөрөлт болон зүрх судасны өвчлөлийн талаар ярилцлаа.

---

-Цус өтгөрөлт болон судасны хатуурал, бөглөрөл зэрэг өвчлөлийн талаар дэлгэрэнгүй ярихгүй юу. Эдгээр нь даамжирвал ямар эрсдэл үүсэх вэ?

-Хүний биед судасгүй эрхтэн гэж байхгүй. Гол судаснаас эхлээд нарийн хялгасан судас хүртлээ эд эрхтэнд тархаж, бие махбодыг хүчилтөрөгч, эрдэс тэжээлийн бодисоор ханган хэвийн ажиллах нөхцөлийг бүрдүүлдэг. Тиймээс хамгийн чухал эрхтэн бол судас. Ийм учраас залуу, эрүүл байя гэвэл судсаа уян хатан байлгах нь чухал. Артерийн судасны хатуурал гэдэг нь судасны дотор хананд товруу үүсээд цус бүлэгнэж, бөглөрөхийг хэлдэг. Тухайлбал, судасны дотор хананд өөх тос, уураг, цусны дүрст элементүүд хуримтлагдаж, хатуурал үүссэний улмаас судасны хөндий нарийсан, цусны урсгалыг саатуулж, амин чухал эрхтэн болох зүрх, тархи, бөөрөнд цусан хангамжийн дутагдал үүснэ. Ингэснээр тухайн гэмтсэн эрхтэнд цусны эргэлтийн хомсдолын шинж тэмдэг илэрдэг. Энэ нь даамжрах явцдаа үүсэх эмгэгийг судас хатуурах өвчин гэж нэрлэдэг. Судас хатуурснаас эрхтэнүүд хямарч, цусан хангамж дутагдаж, цаашилбал цус бөглөрч, амь насанд аюултай хүндрэлийг үүсгэдэг. Ямар эрхтэний судас хатуурснаас болоод тухайн эрхтэний шинж тэмдэг өөр, өөрөөр илэрдэг. Жишээ нь, тархины судас хатуурвал уймраа, мартамхай болж, толгой өвдөх шинжүүд илэрнэ. Зүрхний судас нарийссанаас болоод зүрхний ишеми өвчин үүсдэг. Хэрэв тархины судас бөглөрвөл цус харвалт үүснэ. Зүрхний титэм судас бөглөрвөл зүрхний булчингийн үхжил буюу зүрхний шигдээс болно. Мөн үе мөчний цусан хангамж нарийсаж, бөглөрснөөс үүдээд хөл гаранд шинж тэмдэг илэрч эхэлдэг. Хөл чинэрч өвдөх, бадайрах, даарах, байнга хүйтэн оргих, янгинах зэрэг шинж нь судас нарийссанаас үүддэг гэсэн үг. Цаашдаа энэ нь даамжирсаар судас бөглөрвөл тухайн эрхтэний үйл ажиллагаа хямарч, бодисын солилцоо явагдахгүй. Хэрэв хөлийн судас бөглөрвөл хөл тайрах хүртэл арга хэмжээ авдаг.

-Сүүлийн үед цус харвалт залуужиж байна гэж яригдах боллоо. Энэ нь юунаас хамаарч байна вэ?

-Цус харвалт залуужиж байгаа нь амьдралын хэв маягтай холбоотой. Амьдралын хэв маягийг алдагдуулснаас болоод судас нарийсахаас гадна цус өтгөрдөг. Цусанд өөх тос, сахарын хэмжээ ихэссэнээс болоод өтгөрнө. Цус өтгөрснөөс үүдэн залуучууд зүрхний шигдээсээр өвчлөх нь нэмэгдэж байна. Энэ нь судас хатуурах буюу судасны дотор хана өөхөлж байгаа гэсэн үг. Энэ нь даамжирсаар судас хатуурч, гэнэтийн үхлийн шалтгаан болдог. Судас бөглөрөх болон судас хатуурах олон шалтгаан бий. Ер нь орчин үед хүмүүсийн амьдралын хэв маяг өөрчлөгдсөнтэй холбоотой өвчлөл ихсэж байгаа. Ялангуяа зүрх судас болон халдварт бус өвчин нэмэгдэж байна. Хотжилттой холбоотой хөдөлгөөний дутагдал, таргалалт, архи тамхийг хэтрүүлэн хэрэглэх, хоол тэжээлийн өөрчлөлт нь үүнд нөлөөлж байна. Мөн дотоод шүүрлийн эмгэгийн нэг болох чихрийн шижин нь цус өтгөрөх гол шалтгаан болдог. Судас нарийсахад удамшил мөн нөлөөлнө. Хүйсийн хувьд эрэгтэйчүүд эмэгтэйчүүдээс илүү өвчилдөг. Даралт ихсэх нь судас хатуурахад нөлөөлнө. Цусан дахь холестерины хэмжээ ихэссэнтэй холбоотой судас нарийсдаг. Стресс бухимдал болон бие махбодын архаг үрэвслүүд мөн нөлөөлж байна.

-Эдгээр өвчлөлөөс эм хэрэглэхгүйгээр хэрхэн урьдчилан сэргийлэх вэ?

-Юуны өмнө цусыг өтгөрүүлж, судсыг нарийсгаж, цус бөглөрөхөд нөлөөлж байгаа амьдралын хэв маягаа өөрчлөх хэрэгтэй. Тухайлбал, дасгал хөдөлгөөн тогтмол хийх, хоол хүнсэндээ анхаарах нь юу юунаас чухал. Ядаж л хоол хүнсэндээ амьтны гаралтай өөх тос хэрэглэхээс татгалзах, цөсөө өтгөрүүлэхгүй байх хэрэгтэй. Цөс өтгөрсөнөөс болоод цус их өтгөрдөг. Тэгэхээр алхах, биеийн жингээ хэвийн байлгах, тамхи татахгүй байх, аль болох сэтгэл санаагаа тайван байлгаж, артерийн даралтаа хянаж, даралтаа хэвийн хэмжээнд байлгах хэрэгтэй. Хэрэв даралт ихэсдэг оноштой бол цус шингэлэх эмийг заавал ууж байх хэрэгтэй. Яагаад гэвэл нарийн судсаар явах цусны урсгал тэр хэмжээгээр багасдаг учраас цусаа шингэлэх хэрэгтэй. Цус шингэлнэ гэдэг бол судасны бөглөрлөөс сэргийлж байна гэсэн үг. Ер нь даралт ихэсдэг, архаг өвчтэй, зүрхний өвчтэй биш л бол амьдралын хэв маягаа өөрчлөх нь чухал. Мөн хэдий хэмжээнд цус өтгөн байна түүндээ зохицсон эмүүдээ эмчийн заавраар ууж байх хэрэгтэй. Хүний биеийн судасны хана хэдий уян хатан, цус шингэн байх тусмаа аливаа эрхтэний үйл ажиллагаа тэр хэмжээгээр сайн байдаг.

-Монголчууд “Нас залуу, цус шингэн” гэж ярьдаг. Цус шингэн байх тусмаа эрүүл, залуу байх нь ээ?

-Тэгэлгүй яахав. Цус шингэн байвал судасны уян хатан чанар сайн байна. Судасны уян хатан чанар сайн байвал эд эрхтэний үйл ажиллагаа сайн байж, төдий хэмжээгээр залуу, сайхан байна. Цусны эргэлт хэдий хэмжээнд сайн байна төдий хэмжээнд бие эрүүл, өвдөхгүй байна гэсэн үг.

-Хүмүүс цусаа шингэлэхийн тулд дур мэдэн дусал, тариа болон аспирин хэрэглэдэг. Энэ нь хэр зөв бэ?

-Манай монголчууд дур мэдэн янз бүрийн эм, тариа хэрэглэдэг. Хүмүүсийн ам дамжсан ярианд итгэж сайн гэсэн болгоныг хэрэглэх тал байдаг. Ер нь ямар ч эм, тариаг эмчийн заавар, зөвлөгөөгөөр л хэрэглэх ёстой. Дур мэдэн элдэв янзын эм, тариа хэрэглэх нь олон сөрөг нөлөөтэй. Витаминыг хүртэл хэтрүүлбэл хор хөнөөлтэй байдаг шүү дээ. Аспирины хувьд тромбоцит гэдэг цус бүлэгнэлтэд оролцдог эсүүдийн наалдцаас сэргийлдэг. Энэ нь зөвхөн бүлэгнэлийн тогтолцоонд нөлөөлөхөөс гадна үрэвслийн эсрэг үйлдэлтэй байдаг. Харин дусал тариаг судсаар эргэлдэж буй цусны хэмжээ багассан тохиолдолд өндөр заалтаар эмчийн хяналттай хэрэглэх ёстой. Хүн биедээ дутагдаж байгаа витаминыг эм тариагаар бус хоол хүнсээрээ 100 хувь нөхөж болно. Тиймээс аль болох шим тэжээлтэй хоол хүнс хэрэглэх нь зүйтэй. Гэрийн нөхцөлд аливаа эм тариаг дур мэдэн хэрэглэх нь эргээд тухайн хүнд сөрөг нөлөө үүсгэж болно.

-Зүрх судасны өвчлөлд удамшил нөлөөлдөг үү?

-Цус өтгөн, судас нарийхан байхад удамшил тодорхой хэмжээнд нөлөөлдөг. Аав, ээж нь зүрхний өвчтэй, цус өтгөн байх нь нөлөөлж болно.

Ер нь хүмүүс бага зэргийн шинж тэмдгийг анзаарахгүй явсаар байгаад хүндрүүлчихдэг. Ялангуяа даралт ихсэлтийг чимээгүй тахал гэж үздэг. Даралт ихсэлтээс болоод гэнэт цус харваж, зүрхний шигдээс үүсэж болно. Цус өтгөн байсан, эсвэл судас нь нарийн явсаар байгаад бөглөрч, гэнэтийн үхэл тохиолдоод байгаа нь үүнтэй холбоотой. Даралтыг 25 наснаас хойш тогтмол үзэж байхад гэмгүй. Даралт ихсэлтийг хүмүүс тоохгүй яваад байдаг. Гэвч энэ нь янз бүрийн өвчний хүндрэл болох аюултай байдаг.

Залуучуудад зүрх дэлсэж байгаа зовиур илрээд байгаа. Зүрх дэлсэж байгаа нь ялгаагүй цус өтгөрч байгаа нэг шинж тэмдэг. Судас нарийсах, цус өтгөрөх нь аажимдаа даамжрах явцтай байдаг. Тийм учраас хамгийн чухал нь залуу байхаасаа судсаа хамгаалж, амьдралын хэв маягтаа анхаарч, эмчид үзүүлж, урьдчилан сэргийлэх үзлэгт тогтмол хамрагдвал бүх төрлийн өвчнөөс сэргийлэх бүрэн боломж бий.

Нүүрийг бэлтгэсэн Г.БАЛГАРМАА