Улсын Их хурлын гишүүн, “Үндэсний эвсэл”-ийн төлөөлөл Д.Пүрэвдаваагаас D-Parliament, нийтийн өргөдөл, гомдлын үр дүнгийн талаар тодрууллаа.

---

-Иргэд D-Parliament сайтад санал гаргаж, түүнийг нь 33 мянган хүн дэмжсэн тохиолдолд УИХ-ын бүтэц байгууллага авч хэлэлцдэг, 100 мянга хүрвэл чуулганаар асуудлыг оруулдаг болсон. Харамсалтай нь нүдэнд харагдахаар үр дүн гарахгүй байна гэсэн шүүмжлэлийг хэлж байна. Та энэ тал дээр ямар байр суурьтай байна вэ?

-Нэгдүгээрт, хувь иргэнийхээ хувиар ч тэр, УИХ-ын гишүүний хувиар ч D-Parliament гэсэн энэ платформыг зөв гэж хардаг. Учир нь мэдээллийн ил тод байдал, нийгэмд нээлттэй байна гэдэг маань өөрөө зөв зүйл байхгүй юу. Харин тэр нь 33 мянга, 100 мянган хүн дэмждэг байх уу гэсэн тоо бол дараагийн асуудал. Тоог нь бууруулж, эсвэл өсгөж болно. Ямар нэгэн асуудлаар D-Parliament дээр санал гаргаад иргэд саналаа өгч байгаа нь л хамгийн чухал. Гэхдээ гол нь үр дүн гээд байна. Жишээлбэл, гол асуудал болоод байгаа автомашин болон тээврийн хэрэгслээс авч байгаа татварын хэмжээг гурав дахин нэмсэн асуудал байна. Үүн дээр 33 мянган иргэн санал өгөөд ажлын хэсэг байгуулагдсан. Миний бие тэр ажлын хэсэгт нь байгаа. Гэвч үүн дээр хоёр зүйл болж байгаа юм.

-Тэдгээр нь юу вэ?

-Одоо байгаа хуулийнхаа хүрээнд Нутгийн өөрөө удирдах байгууллага буюу тухайн аймаг, нийслэл ИТХ-аараа шийдвэрээ гаргана. Харин хуульд дээд хязгаарыг нь л заагаад өгчихсөн. Тийм болохоор дээд хязгаарт нь тулгаад хуульд заасан эрх, хэмжээнийхээ хүрээнд татварыг нэмэх шийдвэрийг нийслэлийн ИТХ гаргачихсан. Энэ нь хууль зөрчөөгүй юу гэвэл тийм. Нөгөө талдаа 33 мянган иргэн санал өгч дэмжсэн учраас ажлын хэсэг байгуулагдаад энэ юу болчихсон юм бэ гээд явах нь УИХ-ын ажил. Үүнийгээ ч хийж байна. Харин энэ хоёрын гол шийдэл нь ямар үр дүнгээр илрэх вэ.

-Харин олигтой үр дүн гэхээр зүйл гарахгүй. Хуулийн боломжгүй гэсэн тайлбарыг өгч байсан л даа?

-Автомашины татвар буюу нийгэм рүү чиглэсэн, олон нийт дагаж мөрдөх хэм хэмжээ гэдэг асуудал байна. Энэ шийдвэр таалагдахгүй байна гээд 33 мянган хүн байр сууриа илэрхийлчихсэн. Уг нь Нутгийн өөрөө удирдах байгууллага буюу нийслэлийн ИТХ хурал маань сонсох ажиллагаа, санал асуулга явуулах, ил тодоор мэдээллэх байтал үүнийгээ хангалтгүй хийсэн юм байна л гэж ойлгосон. Гэхдээ яг процессын алдаа гарч уу, үгүй юу гэдгийг дараа нь албан ёсоор дүгнэж гаргах байх.

-Татвар нэмэх гэж байгаагаа иргэдээсээ асуугаагүй гэсэн үг үү?

-Асуусан байгаа юм, уг нь. Гэхдээ зөвхөн сайт дээр л тавьсан болоод л өнгөрсөн. Тэр үед нь ердөө хоёрхон хүнээс санал ирсэн байгаа юм. Ингэхээр нөхдүүд сайн сурталчилгаа хийгээгүй хэрэг. Зарим тохиолдолд хотын дарга Х.Нямбаатар бол асуудлуудыг өөрөө лайв хийж хүртэл олон нийтийн анхааралд оруулдаг. Гэтэл яг татвар нэмэх асуудал дээр тэгээгүй. Дээрээс нь тухайн үе нь шинэ жилийн өмнөхөн таарсан. Олон нийтийн анхаарал сарнисан, давхардсан үе таарч, нийгэм рүү чиглэсэн ажлаа хийгээгүй юм байна л гэж би ойлгосон.

-Ингэж сурталчилж таниулаагүй нь нууцаар хийж байгаа хэлбэр мөн үү?

-Нууц гэж хэлэх нь ч хаашаа юм. Тэгэхээр одоо ямар сонголт байна вэ. УИХ шууд орон нутгийн хэм хэмжээг зогсоож чадахгүй. Харин тэр татварын хэмжээний дээд хязгаарыг нь буулгаж болно. Гэвч Их хурлаар хэлэлцэгдээд нэлээд хугацааны дараа хуульд өөрчлөлт оруулж, татварын дээд хязгаарыг буулгалаа гэж бодъё. Нэг үгээр бол жишээ татахад 33 төгрөг авч байсныг 99 төгрөг болгочихсон. Үүнийг нь буцаагаад 33, эсвэл 44 болголоо. Ингэлээ гэж бодоход хууль хэрэгжиж байсан үеийн үр дүнг яах юм. Энэ татвараар чинь орлого орж ирнэ гэж төлөвлөөд төсвөө баталчихсан, бүх зүйл нь яваад эхэлчихсэн байгаа. Тийм болохоор УИХ одоо яах ёстой вэ гэхээр иргэдийн энэ санал дээр яаралтайгаар холбогдох хуулиудын хэрэгжилтийг түр зогсоох нь л хамгийн үр дүнтэй арга болчихоод байгаа юм. Ажлын хэсгээс одоо ИТХ, олон нийтэд танилцуулаад явах ёстой. Тийм болохоор хамгийн эхэнд асуусанд тань хариулахад D-Parliament байгуулагдсан. Иргэд саналаа өгч байна. Ажлын хэсэг байгуулагдсан гээд тодорхой хэмжээний үр дүнгүүд гарч байна.

-Үр дүнг нь илүү сайжруулж, богино хугацаанд шийдвэрт хүрдэг, санал гаргасан иргэдийнхээ талд шийдвэр нь гардаг болгохын тулд цаашид юун дээр анхаарах ёстой вэ?

-Нутгийн өөрөө удирдах байгууллагууд нийгэм рүү чиглэсэн, хэм хэмжээг тогтоосон, ялангуяа татвар нэмэх, төсөв зэрэг асуудлуудаар олон нийтээс санал авдаг. Үүнийгээ олон нийтэд сайтар таниулж сурталчилдаг болгох ажлыг УИХ хийх ёстой гэж би ойлгоод байгаа. Ер нь УИХ бол ямар ч байсан үүд хаалга нь нээгдэж байна. Үүнтэй адил аймаг, нийслэл, орон нутагт үүн шиг л болох хэрэгтэй. Нэг нь үүдээ нээчихээд байхад нөгөөдүүл нь хаалттай байгаад байж болохгүй шүү дээ. Тэгэхээр чинь л уялдаа холбоогүй болчихоод байгаа юм. D-Parliament шиг үйл ажиллагаа аймаг, орон нутагт хуульчилж өгөх ёстой юм байна. Ингэхдээ хугацаа, тоо хэмжээ, процессыг нь маш нарийвчилж зааж өгөх ёстой.

-Улсын орлого багассан, инфляц нэмэгдсэн, ам.долларын ханш өссөн ийм үед татвар нэмсэн нь, нэмэх нь ер нь зөв юм уу?

-Татвар болгон өөрийн зорилготой. Автомашины татвар бол Замын санд ордог тусдаа хуультай. Гэвч татварыг нэмэхгүй гэж хүмүүсээс саналыг нь авчихаад нэмчихнэ гэдэг чинь Эрүүгийн хуулиар бол хууран мэхлэх, залилах гэмт хэрэг шүү дээ. Ингэж үзвэл МАН хуурах мэхлэх замаар сонгуульд ялсан байна гэж хэлж болохоор болчихоод байгаа юм. Энэ нь тэгвэл юугаар нотлогдож байгаа юм. Тэд урьдчилан төсөөлж чадах байсан уу, байсан. Учир нь тэд эрх барьж байсан. Дарга нарт төсвийн, хүний нөөций, тусгай зөвшөөрлийн гэсэн гурван эрх мэдэл байдаг. Эрх мэдлээ дээшлүүлэхийн тулд төсвөө нэмчихэж байна. Үүнийг нь дагаад татвар нэмэгдэнэ. Ингээд төрийн албаа улам данхар болгоод хүний нөөцөө нэмчихэж байна. Хэдхэн жилийн өмнө 10, 20 агентлагтай байсан бол одоо 70, 80 агентлаг, 400 гаруй үйлдвэрийн газартай болчихлоо. Сонгуульд маш их хүн ажиллуулж, тэдгээрийгээ цалинжуулах арга зам нь энэ болчихоод байна. Үүний сүүдэр л татвар хэлбэрээр ард түмний нуруун дээр буугаад байгаа юм.

Эх сурвалж: “Өдрийн сонин”

Т.Дарханхөвсгөл