Улсын Их хурлын гишүүн, Эрчим хүчний салбарын шинэтгэлийн хүрээнд Эрчим хүчний тухай, Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай, Эрчим хүч хэмнэлтийн тухай хууль болон холбогдох хууль тогтоомжийг шинэчлэн боловсруулах үүрэг бүхий УИХ-ын ажлын хэсгийн ахлагч М.Энхцэцэгтэй ярилцлаа.

---

-Өөрийн олон жил ажилласан эрчим хүчний салбартаа реформ хийх гээд УИХ-аас гаргасан ажлын хэсгийг нь даргалаад явж байгаа хүний хувьд энэ ажлыг хэр явна гэж дүгнэх вэ?

-Ноднин жил 126 гишүүнтэй шинэ парламент бүрдсэн. Ингээд Монгол Улсаа иж бүрэн зохицуулалттай, хүний эрхийг дээдэлсэн, цаг үетэйгээ нийцсэн хууль эрх зүйтэй болгоё, хуулийн том реформ хийе гэсэн стратегийн зорилт тавьсан.

Тийм ч болохоор ноднингийн 9 дүгээр сард УИХ-ын дарга захирамж гаргаж, 60 гаруй ажлын хэсэг байгуулж, чиглэл чиглэлээр нь ажиллуулж байна. Энэхүү эр чим хүчний реформын хүрээнд тус салбарын хуулиудыг шинэчлэх ажлын хэсэг байгуулж, надаар ахлуулсан. Маш том салбар, дулаан, цахилгаан хангамж гэсэн хоёр асуудлыг хариуцдаг. Тэгэхээр энэ хуулийн шинэчлэлд нэгдүгээрт, салбарын байгууллагуудын оролцоог хангах нь маш чухал. Оролцож байж л бид шинэчлэлийг хийнэ гэж үзсэн. Хоёрдугаарт, хуулийн шинэчлэлийн ажлыг үр дүнтэй, амжилттай хийе гэж үзсэн. Тийм болохоор УИХ дэргэдээ салбарын байгууллагууд, дулааны болон цахилгааны инженерүүд, хуульчдыг оруулсан гүйцэтгэх баг гэдгийг байгуулсан. Тэгээд өнгөрсөн оны аравдугаар сарын 15-наас хойш одоог хүртэл гүйцэтгэх баг маань 6 сарын хугацаанд ажиллаж, гурван бүлэг ажлыг хийлээ. Нэгдүгээрт, Монголын эрчим хүчний өнөөгийн байдал буюу яагаад хөрөнгө оруулагчдыг татахгүй, салбарынхан хүндрэл бэрхшээлтэй тулгараад, хэрэглэгчид гомдолтой байна гэдэг дээр хариулт өгөх үнэлгээний ажлыг хийсэн. Хоёрдугаарт, манайхтай ижил төстэй улс орнууд хэрэгцээгээ яаж болгоод байна, сайн туршлага нь юу юм. Сайн туршлагыг сайн судалъя гэсэн зарчим барьж ажиллалаа. Энэ хоёрыг хийчихээр томоохон дүгнэлтүүд гарч эхэлсэн. Тухайлбал, манай Эрчим хүчний тухай хууль маш товчхон, ерөнхий байна. Төрийн байгууллагын эрх үүрэг, тусгай зөвшөөрөл, үнэ тариф гэсэн зургаан бүлэг, 18-хан хуудастай. Үүнээс болоод бодит амьдрал дээр дулаан, цахилгаан гэсэн хоёр том зүйл маань оролцогч талуудынхаа харилцааг 800 гаруй журмаар зохицуулж байна. Гэтэл хуулиар зохицуулах, журмаар шийдэх хоёр чинь тэс ондоо. Тэгэхээр энэ салбар маань маш тогтвортой бус зохицуулалттай байна. Энэ нь өнөөгийн байгаа байдлын олон шалтгааны нэг нь байж болно. Бусад улс орнууд энэ салбаруудаа голцуу хуулиар зохицуулж байна. Ингэснээр илүү тогтвортой болдог, ингэж байж хүмүүс хөрөнгө оруулалт хийдэг юм байна. Тиймээс манай улс бие даасан дулаан болон цахилгаан хангамжийн тухай хуультай байх нь зүйтэй гэсэн шийдвэрийг гаргасан. Тийм ч болохоор Дулаан хангамжийн тухай хуулийн төслийн эхийг боловсруулаад байна. Салбарынхан их сэтгэл өндөр хүлээж авсан. Харин дараагийн удаад хийж байгаа нэг зүйл нь Цахилгаан хангамжийн тухай хуулийн төслийг бэлтгэн болгохын тулд ажиллаж байгаа юм.

-Дулаан хангамжийн тухай хуулийн төсөлд ямар, ямар гол зүйл заалтууд туссан бэ?

-Энэ хуулийг баталснаараа Дулаан хангамжийн салбарын бодлогыг хэн боловсруулах юм. Түүнийгээ хэрхэн хийх вэ. Үүнд төр, орон нутаг, төрийн бус байгууллагуудын оролцоо хэр байх вэ гэдгийг тодорхой оруулж өгч байгаа. Хоёрдугаарт, энэ салбарт зохицуулалтгүй өнгөрсөн бүх харилцаа маш тодорхой болсон. Цаашдаа дулааныг тоолуураар хэмждэг болъё гэж байгаа. Хэмжиж чадахгүй учраас бид хэмнэж, хянаж, удирдаж чадахгүй байгаа юм. Тэр тоолуурынх нь үнэ ханшийг зах зээлд тогтвортой байлгах тал дээр анхаарал хандуулах ёстой нь харагдаж байна. Дээрээс нь том, том шугам бариад, цааш нь дамлан зараад сууж байдаг асуудлыг байхгүй болгосон. Мөн дулаанд холбох техникийн нөхцөл өгөх гэдэг дээр маш олон асуудал байдаг. Энэ холболтын зарчим, ил тод болгох зохицуулалтуудыг хийж өгсөн. Одоо ч дулаанаар хангаж чадахгүй байгаа маш олон хэрэглэгч байгаа. Гэвч энэ бүхнийг бүгдийг нь улс шийдэх үү гэдэг нь хэцүү асуудал. Тиймээс энэ салбарт хувийн хөрөнгө оруулалтыг татах эрх зүйн орчныг бий болгож өгч байгаа. Харамсалтай нь бидний одоо төсөлдөө оруулаад шийдэх гээд байгаа зүйлс олон улсад бол аль хэдийнэ шийдэгдчихсэн, эмх цэгцэндээ орчихсон байгаа юм. Цаашдаа төвлөрсөн буюу дулаан, цахилгааныг хослон үйлдвэрлэж буй тохиолдолд үнэ, өртөг хамгийн хямд байдаг юм байна. Харин дангаараа дулаан үйлдвэрлэж байгаа нь нэгж өртөг нь өндөр байдаг юм байна. Тиймээс аль болох л хосолмол байдлаар шийдэх тухай ярьж байна. Мөн төрийн оролцоог аль болох бууруулж, хувийн хэвшлийн оролцоог нэмэгдүүлэх нь зүйтэй гэсэн үзэлтэй байгаа.

-Дулаан хангамжийн тухай хууль тань ер нь анхдагч хууль уу?

-Анх удаа Дулаан хангамжийн тухай хуулийн төслийг бэлтгээд байгаагаараа онцлог. Энэ УИХ “Иж бүрэн стартеги” гэсэн маш том зорилт тавьсан. Бусад улс орнууд ч ийм зорилттой байдаг юм билээ. Тиймээс гишүүд маань ч их чухал процессын хууль орж ирж байгаа гэдэг дээр нь анхаарч өгөөсэй гэж хүсч байна.

-Сэргээгдэх эрчим хүчний тал дээр ямар бодлого барих вэ?

-Сэргээгдэх эрчим хүчний тухай хууль гэж 2007 онд батлагдсан байдаг. Энэ бол одоогоор түүхэн үүргээ гүйцэтгэсэн хууль гэж харж байгаа. Учир нь энэ хуулийн ачаар төвийн эрчим хүчний 18.7 хувийг нар, салхины станц эзэлж байна. Одоо харин цаг үетэй нь тааруулан дараагийн шатанд гаргаж, энэ хуулийг шинэчлэх зайлшгүй шаардлага бий болсон. Өнөөдөр бид цахилгаан болон дулаан хангамжийн асуудлыг сэргээгдэх эрчим хүчээр шийдэж байна. Шинэ, шинэ техник технологиуд ч гэсэн хүчтэй нэвтэрч байгаа. Тиймээс сэргээгдэх эрчим хүч бол дээр хэлсэн хуулиудын нэг бүлэг орж ирж байгаа юм.

Ингэснээрээ хоорондын уялдаа холбоо илүү сайжирна. Дулаан хангамж бол зохицуулалттай явдаг ганц салбар. Тийм ч учраас төрийн оролцоо тэр хэрээрээ шаардлагатай гэж харж байгаа. Төлөвлөлтийн шатанд нь ч бид үүнийг илүү хангаж, оруулж өгсөн. Дээрээс нь манайд нэгдсэн мэдээллийн сан гэж огт алга. Олон улсад бол байдаг юм билээ. Үүнийг ч орхигдуулаагүй.

Эх сурвалж: “Өдрийн сонин”

Т.Дарханхөвсгөл