BBC агентлагийн Украин дахь сурвалжлагч Олег Чернышын “Заменит ли дрон человека на полях сражений в Украине?” нийтлэлийг орчуулан х.ргэж байна.

Орос-Украины дайн 2022 оны хоёрдугаар хагасаас эхлэн байлдааны талбарт тагнуул, галын довтолгоонд зориулан жижиг квадрокоптеруудыг .рг.н..р ашиглаж, Хар тэнгист цэргийн байлдааны том х.л.г бус харин жолоочг.й жижиг завь шиг усны дронууд зонхилох болсон нь дронуудын хурдацтай х.гжлийн эхлэл байв.

Дайн эхэлснээс хойших гурван жилийн хугацаанд Украины болон Оросын армид дронууд дайсныг устгах .ндсэн арга хэрэгсэл болж хувирав. Хоёр тал б.р цааш ахиж дроныг автоматжуулж, газрын робот дронуудыг ч эрчимтэй х.гж..лж байна. Украинд аль хэдийнэ анхны дроны батальон байгуулагдсан б.г..д газрын дронууд хангамж з..в.рл.х, мин тавих, шархадсан цэрг..дийг дайны талбараас гаргахад идэвхтэй ашиглагдаж байна. Жишээ нь, энэ сард дроны “Хартия” бригадын газрын робот дронууд 34 км-ийн зайд шархадсан цэргийг амжилттай гаргаж чадсан. Энэ оны эхнээс л гэхэд ийм тохиолдол бараг зуу гаруй б.ртгэгджээ. Тэгвэл мэргэжилтн..д ирээд.йн дайнд з.вх.н явган цэрэг болон байлдааны техник т.дийг.й дроны операторуудыг х.ртэл байлдааны талбараас аль болох хол байлгах шаардлагатай болно гэж .зэж байна. Дроныг алсаас удирдах арга аль хэдийнэ хоёр талд идэвхтэй хэрэглэгдэж эхэлсэн.

Украины “Флэш” дуудлагатай цэргийн радио технологийн мэргэжилтэн Сергей Бескрестнов “Дроны ирээд.й гэдэг бол ар талд хаа нэгтээ суугаа туршлагатай операторууд, м.н фронт руу дрон х.ргэж .г.х х.м..с байх болно. Удирдлага интернэтээр хийгдэнэ. Оросууд ..н дээр ажиллаж байгаа, бид ч бас эхний алхмуудаа хийж, туршиж байна. Цаашдаа х.м..сийн оронд газрын роботууд дроныг фронт руу х.ргэдэг болно” гэж хэлэв. Дрон хямд б.г..д олдоцтой урт хугацааны мэргэжлийн сургалт шаардахг.й дайсанд цохилт .г.х гол хэрэгсэл болж байна. М.н дроны х.гжил .д.р .др..р явган цэргийн ..ргийг сулруулж байна. Дроны тоо олширч, ашиглахад амар байдал нь байлдааны талбар дахь явган цэргийн ..ргийг бууруулжээ. Дроны оператор, цэргийн блогер Александр Карпюк BBC-д ярилцлага .г.хд.. “Одоо 20 жилийн .мн.х шиг автомат бариад, гар б.мб.г агсаад дайралтад ордог цаг .нг.рс.н. Х.н .нэтэй, харин дрон хямдхан. Тэгэхээр х.нээ дроны эсрэг илгээх ямар ч утгаг.й з.йл болсон. Ингэх нь б.р “дайны нягтлан бодох, б.ртгэл” талаасаа ч солиотой хэрэг болсон” гэж хэлэв. Гэтэл зарим цэргийн удирдлагууд ..р .зэл бодол байдаг аж. Жишээ нь, бригадын генерал Сергей Собко дроны хэт н.л.. нь цэрг..дийн цэргийн ур чадварын «хатингаршил» ..сгэж байна гэж .здэг байна. “Цэрг..д технологид дэнд.. найдаж, ..рсд.. “ажиллах”-г.й байгаа н.хц.лд тэд байлдаанд .р д.нтэй .йлдэл хийх чадварг.й болж байна. Иймээс дроны болон .нд.р технологийн системээс хэт хараат болж байгаа нь цэргийнхний ур чадварыг сулруулдаг. Агаарын тагнуулд байнга найдаж сурсан офицер, бага дарга нар дрон ашиглах боломжг.й цаг агаар, эсвэл дайсны радио-электроник эсэрг..цэлд .ртс.н .ед цэргээ .р д.нтэй удирдаж чаддагг.й болж байна” гэж тайлбарлав.

.н..гийн дайнд дрон нэгэнт дайсныг довтлох .ндсэн хэрэгсэл болжээ. Украины Батлан хамгаалах яамны мэдээлснээр, дайсны 80 хувийн хохирлыг з.вх.н дрон учруулж байгаа аж. Энэ нь з.вх.н FPV дронууд бус, ш.нийн б.мб.гд.гч дрон ч багтдаг гэнэ. .нг.рс.н оны долдугаар сарын байдлаар Украины армийн Ер.нхий штабын тооцоогоор дрон 23.4 мянган дайсны объектыг устгаснаас таван мянга орчим нь цэргийнхэн байжээ. Гэхдээ энэ явдал хоёр талд яг адилхан .рн.ж байна. .нг.рс.н оны зунаас оросууд “Рубикон” нэртэй дроны нэгжийг байгуулсан б.г..д тэд Украины цэргийн хамгаалалтад ихээхэн х.ндрэл учруулж байгаа аж. Тэд тээвэр, цэрг..дийн байрлалыг дайрч, хангамжийг тасалж, ..рсдийн цэргийн довтолгоонд таатай н.хц.л б.рд..лж байгаа билээ. М.н олон тооны тагнуулын дронуудын ачаар байлдааны талбар “ил тод” болсон. Энэ нь дайсны н.днээс далдуур довтлох б.лэглэл байгуулах боломж бараг .г.й болсон .г. Иймээс Оросын арми 2–3, заримдаа 10 х.ртэл х.нтэй жижиг б.лг..дийг, цаг агаарын н.хц.л, газрын н.м.р, эсвэл дроноос нуух тусгай цув ашиглан аль болох нуугдмал, мэдэгдэхг.й байдлаар Украины арын шугам руу нэвтр..лэх тактик хэрэглэж байна. Украины хамгаалатын шугамын ар талд тэд тоогоо ийнх.. бага багаар нэмэн х.чээ хуримтлуулсны дараа Украины хангамжийг таслах, эсвэл тэдний хамгаалалтын байрлалыг эзлэхийг оролддог. Гэвч ийм тактик ч их эрсдэлтэй. Учир нь Украины хамгаалалтын дронууд тэднийг зорилгодоо х.ртэл амьд байх магадлалыг эрс багасгаж чаддаг.

Хэдийгээр дрон .н..д.р байлдааны гол хэрэгсэл болсон ч х.нийг б.рэн орлох боломжг.й байна. Учир нь стратегийн шийдвэр гаргах, н.хц.л байдалд шуурхай дасан зохицох, технологи ажиллагааг.й болсон .ед ..р арга хэрэглэх зэрэг х.ний чадамжийг дронууд н.х.ж чадахг.й хэвээр байна.

“Украины нисгэгчг.й нисэх т.х..р.мжийн нэгж болох Агаарын тагнуулын т.вийн удирдагч Игорь Луценко BBC-д “Тулааны талбарт цэрэг х.н удаан хугацаанд хэрэгтэй байх болно. Учир нь маш олон .йл ажиллагааг одоогоор дроны шийдлээр н.х.х боломжг.й байна. Украины армид одоогоор х.нийг фронтын шугам дээр б.рэн орлох техникийн шийдэл алга. Иймээс роботод шилж..лж болох зарим ..ргийг х.м..с г.йцэтгэсээр байна. Миний хувийн бодлоор, явган цэрэг байлдааны талбарт хамгийн бага ..рэг г.йцэтгэх ёстой. ..р..р хэлбэл, ямар нэг байрлал эзлэх б.лэг нь явган цэрэг байх б.г..д харин тэдгээрийн аюулг.й байдлыг янз б.рийн дронууд хангах ёстой. Энэ агаарын дронуудаас гадна газрын автоматжсан буудлагын т.х..р.мж б.хий дронуудыг удирдах операторууд хамтарч ажиллана гэсэн .г” гэж тайлбарлав. Дроны оператор, цэргийн блогер Александр Карпюк “Дроноор олон тооны ..рэг, ялангуяа роботжуулсан газрын дронуудыг байрлуулах, холбох, удирдах зэрэг ажлуудыг фронтын шугамын ойролцоо аюултай б.сэд г.йцэтгэх шаардлагатай болдог. М.н агаарын дронууд цаг агаарын н.хц.лд маш мэдрэмтгий, жишээ нь, дайсны довтолгоог манан эсвэл борооны .ед няцаах нь биелэшг.й ажил болж болзошг.й байдаг. Тагнуулын ажлын хувьд ч м.н адил. Гэхдээ х.нийг байлдааны талбарт ашиглах ёстой цорын ганц .е шат бол з.вх.н эцсийн шат байх ёстой. Энэ .ед эдгээр т.х..р.мж..дийн тусламжтайгаар дайсны галын цэг..дийг б.рэн дарах, байрлалыг нь устгах, дайсны дрон, пуужингуудыг устган агаарт хяналтаа б.рэн тогтоосон байх шаардлагатай. ..ний дараа нь эцсийн шат ирж, цэрг..дийг ашиглаж дайсны байрлалыг цэвэрлэж, эзлэгдсэн байрлал дээр тэднийг бэхж..лэх Шаардлагатай” гэж хэлэв.

Байлдааны талбарын “ил тод байдал” нь “.хлийн б.с”-ийг .рг.ж..лж энд амь .рэгдэх явдлыг дээд хэмжээнд х.ргэсэн аж. Эдгээр “.хлийн б.с” нь .рг.н..р.. 10–15 км, заримдаа б.р 20–40 км х.рч болох б.г..д цэрг..дийг байнга хоргодох байранд байхад х.ргэж, дроны бай болохоос сэргийлдэг. Энэ нь тухайн фронтын хэсэгт х.нс, сум хэрэгсэл х.ргэх, шархадсан х.м..сийг тээвэрлэх роботжуулсан цогцолбор ашиглагдаж байсан ч хангамжийн асуудлыг ихээхэн х.ндр..лж байгаа аж.

Украины Зэвсэгт х.чний ер.нхий командлагч Александр Сырский .нг.рс.н 2024 оны наймдугаар сарын 11-нд шархадсан х.м..сийг тээвэрлэхийн тулд газрын дроны ашиглалтыг .рг.ж..лэх тушаал .гс.н. .н..д.р хэд хэдэн нэгж..д эдгээр газрын дронуудыг фронт дээр амжилттай ашиглаж байна. Гэхдээ энэ нь хараахан нийтлэг .зэгдэл болоог.й байна. Учир нь газрын роботуудыг ашиглах анхны х..р.л, сонирхол байсан ч фронтод тэдгээрийг одоо болтол .рг.н хэмжээгээр ашиглаж чадахг.й байна. ..ний нэг гол шалтгаан нь цэрг..д ..рсд.. газрын дроны ..рэг, ач холбогдлыг одоо болтол ойлгохг.й байгаатай холбоотой юм.Учир нь одоо ч цэрг..д газрын дрон авахыг х.сэхг.й, тэдэнтэй ажиллахыг ч х.сэхг.й байгаа аж. Иймээс цэргийн шинжээч “Манай арми газрын роботыг ямар чухал з.йл болохыг ойлгож чадсанг.й” гэж д.гнэн бичжээ. Бас нэг шалтгаан нь Украины арми .нг.рс.н сарын байдлаар хэдэн мянган роботжуулсан газрын дрон худалдан авсан боловч, тэд фронтын шугамд ажиллахад хэтэрхий “т..хий” байгаа явдал аж. Газрын дронууд одоогоор фронт дээр б.рэн ажиллаж чадахг.й байна. Тэдний одоогоор амжилттай хийж чадах цорын ганц з.йл нь хангамж болон бага зэргийн мин тавих ажил юм байна. ..нээс ил..г одоогийн газрын дронуудаас х.лээх хэрэгг.й гэнэ. Газрын дроны нэгэн х.гж..лэгч SkyLab компанийн Евгений Рвачов “Газрын дронууд х.нийг орлодог болохыг ойрын 20 жилд би харж чадахг.й байх. Х.ний оролцоог.йгээр б.рэн хяналттай ажилладаг газрын дронтой болох х.ртэл хол байна. Украины робототехникийн х.гжлийг саатуулж буй хэд хэдэн н.хц.л байдал бий. ..ний эхэнд ашиглаж эхлэх х.ртэл урт хугацаа шаарддаг х.нд суртал болж байгаа одоогийн журам орно. Энэ журмаар бол бидний б.тээсэн дрон эцсийн хэрэглэгчид болох цэрг..дийн гар дээр очих .ед н.г.. дроны техникийн .з..лэлт..д нь аль хэдийнэ хоцорсон байх ёстой болж байна. Гэтэл фронтын н.хц.л маш хурдан ..рчл.гд.ж байна. М.н бид ..рсдийн компаниас х.р.нг..р энэ гурван жилийн дотор з.вх.н нэг хувилбарын роботжуулсан платформын 10-н итераци (шинэчлэлтийн алхам) хийсэн. Энэ нь хэдэн сая ам.доллар шаардсан тоног т.х..р.мжийн ..рчл.лт гэсэн .г. Гэтэл улс танд энэ х.р.нгийн хагасыг ч .г.хг.й, тэд з.вх.н бэлэн б.тээгдэх..нийг л худалдаж авдаг. Хоёр дахь том саад нь хангалттай тооны сайн операторын асуудал. Гурав дахь нь .йлдвэрлэлийг .рг.ж..лэх асуудал. Энэ .йл явцууд санх..жилт, боловсон х.чинд тулж очоод нам зогсдог. Гэтэл цэрг..д газрын дронуудыг 15–50 мянган ам.доллар байгааг .нд.р .нэтэй, м.н фронт дээрх хязгаарлагдмал ..ргийг нь ш..мжилдэг. Жишээ нь, ихэнх т.х..р.мж..дийн даац дээд тал нь 200 кг байгаа нь их хэмжээний сум з..х, эсвэл 1–2 цэрэг тээвэрлэх боломжг.й гэсэн .г. Т..нчлэн эдгээр газрын дронууд дайсанд амархан устгагдаж болохоос гадна “саарал б.с”-д ямар нэг байдлаар гацах, эсвэл з.гээр л холбоогоо алдах эрсдэлтэй байна. Яагаад ийм байгааг би эхэнд нь тайлбарласан. .нд.р .нэтэй гэсэн ш..мжлэлийн хувьд ийм т.х..р.мжийг х.гж..лэгчдийг хайж олох, бэлтгэх, цалинжуулахад маш их зардал гардаг. ..нээс гадна .йлдвэрлэл, чанартай сэлбэг худалдан авахад ч асар их х.р.нг. шаардлагатай. .н..дрийн байдлаар алсаас удирдах т.х..р.мж..дийн боломжийн ерд.. 2–3 хувийг л фронтод ашиглаж байна. Ойрын жил..дэд энэ салбар эрчимтэй .с.х болно. Оросын Украинд хийж буй дайны улмаас газрын дрон ил.. их ач холбогдолтой болсон. Учир нь Украинд цэрг..д ц..рч, дуусч байна. Иймээс яг л FPV, тагнуулын дрон, холын зайн цохилт .гд.г дроны хэрэглээ нэмэгдсэн шиг газрын дроны хэрэглээ ч .с.н нэмэгдэх болно” гэж хэлэв. М.н дроны оператор, блогер Александр Карпюк “Эдгээр газрын дронууд фронтын галын шугамд арайхийн очно. Учир нь хурд нь 5–7 км/цаг. Тэгвэл тэд 20 км туулахад ямар их хугацаа орох вэ? Энэ б.х хугацаанд т..нийг хэн хамгаалах вэ? Хэн удирдлагыг нь алдагдуулах дайсны долгионы зэвсгээс хамгаалах вэ? Хэн т..ний дээрх агаарын орон зайг хянаж, тэднийг хэрхэн хамгаалах вэ? Эд чинь том, удаан х.д.лг..нтэй, харин 400 ам.долларын FPV дрон тэдэнд шууд л т.гсг.л авчирч чадна” гэж хэлэв. Иймээс газрын дроныг .йлдвэрлэх,хэрэглэх асуудлыг цогцоор нь з.в шийдэх ёстой. Тэднийг удирдах х.м..сийг заавал тусгайлан сургах ёстой. Ийм т.рлийн роботыг хэрэглэх нэгдсэн тактикийг Украины цэргийн командлал цаг алдалг.й боловсруулах ёстой юм байна.

 

Г.АМАРСАНАА