Гадны банк Монголд орж ирэх нь ямар давуу болон сөрөг талтай талаар “Мандах” Их сургуулийн Эдийн засаг, бизнесийн тэнхимийн багш, доктор Л.Дансранбавуутай ярилцлаа.

---

-Монголд гадны банк оруулж ирэх асуудал тодорхой цаг үеүдэд хөндөгдсөөр ирсэн. Судлаачийн хувьд энэ тал дээр ямар байр суурьтай байна вэ?

-Бүхий л бодлогууд өөрөө эерэг болон сөрөг талуудтай. Эерэг нь давамгайлж байна уу, сөрөг нь давамгайлж байна уу гэдгээр шийдэгддэг. Гадны банкуудын эх үүсвэртэй харьцуулахад манай банкууд хэчнээн том байсан ч тэдгээрийн хажууд зүйрлэвэл нэг ТҮЦ-ний хэмжээтэй юм л даа. ТҮЦ-нүүд НОМИН-той өрсөлдөж байгаа мэт болно гэсэн үг. Тэгэхээр том загас нь жижгээ иддэг зах зээлийн зарчим явагдана. Ингээд ирэхээр Монголын банкууд дампуурах магадлалтай. Хэрэв ингээд эхэлбэл бага хүүтэй зээл авах гэхээсээ илүү улс орны тусгаар тогтнол, мал сүрэг гээд бүх зүйлтэйгээ л барьцаалагдана гэсэн үг. Хятадын “Bank of China”-г бол манайх оруулж ирэхгүй байх тал руу зөвшөөрлийг нь өгөхгүй байгаа байх. Гол нь Оросын банк орж ирнэ гэдэг нь төлбөр тооцоо, гүйлгээний асуудал, хориг саадаас зайлсхийх зүйл яригдаж байгаа байх л даа. Тэгэхээр зөвхөн гүйлгээний тал руугаа оруулаад бусад зээл олгох асуудлаа хязгаарлаад эхэлбэл байж болохгүй зүйл үгүй шүү дээ.

-Зээлийн хүү буурах уу. Гадны банк орж ирвэл хэрэглэгчдэд ямар давуу тал бий болох вэ?

-Хэрэглэгчдэд хямд зээл орж ирэх магадлалтай. Юмны үнэ буурах байх. Яагаад гэвэл импортын барааг зээлээр л оруулж ирж байгаа. Тэгэхээр зээлийн хүү буурна. Харин зээлийн хүүг хямдруулахын тулд дотоодын банкууд өөрсдөө 5-10 хувиа ихэсгээд, сонгодог зах зээлийн эдийн засаг руугаа оруулаад 50-иас илүү хувь болгох хэрэгтэй. Ингээд хөрөнгө оруулалтаа татах талуудад шахалт үзүүлэх, эсвэл дүрэм журмыг нь өөрчлөх гэх мэт тал руу шийдвэл илүү дээр байх.

-Гадны орнууд өөр улсаас банк оруулж ирэх тал дээр яаж ханддаг юм бол?

-Монгол Улсын нөхцөл байдлыг бусад улстай харьцуулах боломжгүй. Том эдийн засагтай улсууд гадны банк орж ирсэн ч нийт эдийн засаг дотроо эзлэх хувь нь өчүүхэн жижиг учраас асуудалгүй байдаг. Харин манай улс зах зээл жижиг, цөөн хүн амтай, дээр нь нийт эдийн засаг маань өчүүхэн учраас гадны банкууд орж ирэх тал дээр болгоомжтой хандах хэрэгтэй. Зээлийн хүү өндөр байна гэдэг бол жижиг дунд бизнес эрхлэгч болон иргэдэд хүндээр тусаж байгаа.

Гэхдээ бид тусгаар улс учраас ямар нэг хэмжээний төлбөрийг төлөх л ёстой байх. Гэвч бүх зүйл болохоо байсан зүйлгүй. Өмнө ярьсанчлан арилжааны банкууд хувьцаа гаргах, түүнийгээ нийтийн болгох, тэр хувийг нь нэмэгдүүлэх, эх үүсвэр татах байдлаар илүү олон хүнийг оролцуулах хэрэгтэй. Иргэдэд их бага хэмжээгээр хадгаламжууд байгаа. Хамгийн гол нь банкууд маань 10-хан хувийн хүүтэй. Маш бага хувийг гаргасан учраас хэзээ ч “ХХК” болох боломжтой. Тийм болохоор хүмүүс мөнгөө оруулахгүй байгаа. Арилжааны банкууд идэвхтэй болоод ирвэл хүмүүсийн оролцох хандлага нь нэмэгдэх байх гэж бодож байна.

Оросууд их хэмжээгээр мөнгө оруулахгүй бол дүрмийн санг нь хязгаарлаад, Монголын банкуудын хэмжээнд дүрмийн сангийн дээд хэмжээнд хязгаар тогтоогоод оруулж ирвэл болох байх. Харин дээд хэмжээ тогтоох хязгаар байхгүй, зөвхөн доод хэмжээ байвал асуудалтай. Гэхдээ ямар ч улсын банк Монголын банкуудын хажууд их хэмжээний мөнгө оруулаад ирэх боломжтой. Гэхдээ миний бодлоор гадны банкуудыг оруулж ирэхээсээ илүү дотоодын банкуудын өрсөлдөх чадвар болон дүрмийн санг нэмэгдүүлэх, иргэдийг татан оролцуулах, ААН-үүдийн сул чөлөөтэй хөрөнгийг оруулах, мөн хувьцаат компани, хөрөнгийн зах зээл тал руугаа явбал дээр байх гэж бодож байна.

-Тэгвэл дотоодын банкууд яаж анхаарах ёстой вэ?

-Банкууд бол олон хүний орсон хадгаламжийн мөнгийг томоохон төсөл рүү оруулаад, тэрнээсээ хүүгийн зөрүү олоод ашиг олж байгаа газрууд шүү дээ. Энэ газрууд өөрсдөө “эрх мэдлээ ард түмэнд өгье, өөрсдийн эзэмшиж байгаа хувиа багасгая” гэж хэлэхгүй.

Ер нь энэ дүрэм журамд зайлшгүй төрийн оролцоо хэрэгтэй. Тэгэхээр зөв дүрэм журам гаргаад иргэдийн оролцоог өндөр хэмжээнд оролцуулаад явах ёстой. Харин хувьцаа гаргасан үед тэрийг нь гадны компаниуд худалдаж аваад оролцох, хөрөнгийн зах зээл рүү оруулах зэргээр хандвал илүү дээр байх болов уу гэж бодож байна.

Г.БАЛГАРМАА