УИХ-ын гишүүн, Хүний эрхийн дэд хорооны дарга С.Эрдэнэболдтой цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

---

-Автомашины татвар нэмэгдсэн. Үүнийг болиулж, татварыг буцаагаад буулгах хуулийн төсөл яригдаж байна. Энэхүү хуулийн төслийг та дэмжиж байгаа юу?

-Ер нь татварын шинэчлэлд иж бүрнээр хандаж, нухацтай өөрчлөлт хийх шаардлагатай. Янз бүрийн татвар, төлбөрийг хэсэгчилсэн байдлаар нэмээд байх нь тийм ч зохимжтой биш. Автомашины татварыг нэмэгдүүлснээр уг татварын дарамт нь хэний нуруунд тусах. Хотын агаарын бохирдол, замын түгжрэл зэрэг тулгамдсан асуудлыг шийдэхэд эдийн засгийн хөшүүрэг болж чадах уу гэх мэт асуудлын үүднээс нарийн судалгаа хийж байж нэмэх байсан. Тийм учраас автомашины татварын хувь хэмжээг бууруулах асуудлыг удахгүй УИХ-аар хэлэлцэгдэх гэж буй Татварын багц хуулийн хүрээнд нэгдмэл зарчим баримтлан эргэн авч үзэх шаардлагатай гэж харж байна. Нийслэл хот дахь төлбөрийн чадвартай чинээлэг, баян иргэдийн өмчлөн эзэмшиж буй автомашины тоо болон дунд, доогуур амьжиргаатай иргэдийн машины тооны харьцааг судлан авч үзэх нь чухал.

-Тэгэхээр автомашины татварыг буулгах хэрэгтэй гэж харж байна уу?

-Миний бодлоор хоёр дахь бүлгийн иргэдийн автомашины тоо давамгай тул нэмэгдсэн татварын дарамт нь тэдэнд л тусна. Нөгөө талаар Улаанбаатар хотын агаарын бохирдол, замын түгжрэлийг бууруулах бодлогын хүрээнд хуучин бөгөөд их утаа ялгаруулдаг машины импортыг хязгаарлах, замын даацад нийцүүлэн машины тоог зохистой түвшинд барихад чиглэгдсэн ялгавартай татвар нь эдийн засгийн бодитой хөшүүрэг болж байх ёстой.

-Хэрэв автомашины татварыг буцаагаад буулгах тухай хуулийн төсөл дэмжигдээд батлагдвал нэмэгдсэн дүнгээр татвараа төлсөн иргэдийн төлбөрийн зөрүүг яаж шийдэх боломжтой вэ?

-Татварын шинэчлэлд цогцоор хандах талаар би дээр хэлсэн. Хэрэв өөрийн чинь яриад байгаа дээрх хууль өөрчлөгдөж, татвар буурах шийдвэр гарвал уг асуудлыг хэд хэдэн хувилбараар шийдэх боломжтой.

Нэгдүгээрт, нэмж төлсөн дүнг дараа жилийн татвараас суутган тооцож болно. Энэ нь төсвийн урсгал зардалд онцын нөлөө үзүүлэхгүй. Иргэдийн хувьд ч хүлээн зөвшөөрөгдөх боломжтой болов уу. хоёрдугаарт, татварын буцаалтыг үе шаттай, тодорхой хуваарийн дагуу буцаан олгож болох юм. Цаашид татварын бодлогын өөрчлөлтийг илүү урт хугацааны төлөвлөлттэй, нарийн судалгаатай, иж бүрэн хандаж хийж баймаар байна. Үүнд иргэдийн амьжиргаанд үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг урьдчилан тооцож, олон нийтийн санал бодлыг сонсож, хэлэлцүүлэг өрнүүлж байж шийдэх нь зүйд нийцнэ. Түүнчлэн татварын орлого, зарцуулалтыг иргэдэд аль болох ил тод тайлагнаж байх нь ач холбогдолтой.

-Нэр бүхий УИХ-ын гишүүд Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуульд өөрчлөлт оруулахаар ажиллаж байна. Та гишүүнийхээ хувьд уг асуудлыг дэмжих үү?

-Нэгдэж, хамтран санаачилна.

-Та УИХ-ын Хүний эрхийн дэд хороог ахалдаг. Энэ утгаараа Монгол Улсад хүний эрх яг ямар байдалтай байгаа вэ?

-Хүний эрх өөрөө философи буюу гүн ухааны түвшнээс эхлээд цахим шилжилттэй холбогдоод ирэхээрээ өргөн хүрээний ойлголт. Нэрт сэтгэгчид, философичдын үзэж байгаагаар хүний хамгийн нэн тэргүүний эрхүүдийг хэлье. Нэгдүгээрт, хүн амьд явах эрхтэй. эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрх. Өнөөдөр манай улсад өдөрт 14 хүн хорт хавдраар нас барж байна. Жилд 3-4 мянган хүн хорт хавдар тусаж байна гэдэг нь өвчин тусаад үхэж, үрэгдээд байгаа асуудал биш. Анхдагч эрх нь хангагдахгүйгээсээ болоод тухайн хүний өвдөх нөхцөл бий болж байна. үүнээс болоод амь насаа хүртэл алдаж байгаа. Нөгөөтэйгүүр хүний эрх хаана огтлолцдог вэ гэхээр өмч дээр ирээд уулздаг. Би өөрийнхөө эзэн нь үү, эзвэл бусдын боол болж явах уу гэдэг нь явж явж өмч дээр ирээд хүний эрхийн асуудал нийлдэг. Монголчууд хэлдэг дээ, бусдын эрхэнд жаргахаар өөрийнхөө эрхээр зов гэж. үүнээс харвал бид эртнээсээ хүний эрхийг хамгаалсан, хүний эрхийг шүтсэн үзэлтэй байсан.

-Манай улсад хүний эрх зөрчигдөх асуудал их байдаг. Сошиалаар сэтгэгдлээ илэрхийлж байгаа иргэдийн ихэнх нь ямар нэгэн байдлаар эрхээ хамгаалуулж чадахгүй байна гэдэг зүйлийг ярьдаг шүү дээ…?

-Том зургаараа Монгол Улсад хүний эрх хангагдахгүй байгаа хоёрхон шалтгаан байна. Тэр нь авлига, шударга бус байдал. Нүүрстэй холбоотой алдагдсан боломж гэхээр 17 их наяд төгрөгийн асуудлыг ярьдаг. Нүүрстэй холбоотой хулгайг 30, 40 их наяд төгрөгөөр ярьж байна. Нийгмийн шударга бус байдал буюу хууль гууль болчихсон ийм нөхцөлд хүний эрх уланд гишгэгдээд байна гэдэг зүйлийг ярихаас өөр аргагүй. Тэгэхээр хүний эрх гэдэг асуудлыг тусад нь авч үзэж байгаад сайжруулах гээд зүтгэх нь буруу. хуулийн засаглалыг хэлбэртэлгүй хэрэгжүүлэх, эдийн засаг буюу бизнесийнхээ орон зайг чөлөөтэй болгох гэх зэргээр салбар, бодлогын бүх түвшинд хүний эрхийг хангах, сайжруулах, баталгаажуулах асуудлыг авч үздэг байх хэрэгтэй.

Э.МӨНХТҮВШИН