Өнөөдөр монголын ний­гэм дээр дороо орохоо шахаж, ард түм­ний амьдрал өдөр бол­гон доошоо уруудаж бай­гаагаас шалтгаалан ард түмний бухимдал дээд цэгтээ хүртэл дэвэрч буй нь өнөө үеийн хамгийн эмэгнэлтэй үйл явц бо­лоод байна.

Нийгэмийн энэ хурц үйл явдлуудыг сүүлийн үед киноны залуу уран бүтээлчид уран бүтээлдээ сор­гогоор тусган үзүүлэх болсон нь нэг талаас тэд нар нийгэмийнхээ хүнд байдлыг мэдрээд зогсохгүй энэ гацаанаас хэрхэн гарах арга замыг эрэлхийлдэг болсныг ха­руулахын хамтбүтээл туурвилынхаа үндсэн арга барилыг олж эхлэж буйг мэдрүүлэх ажаам.

Саяхан нийтийн хүр­тээл болсон “Амьдрал нулимсанд дургүй”киног бү­тээ­сэн залуу найруулагч Ц.Энх­цогт мөн өнөөгийн нийгэмд хүн өөрийн зам мөрийг олохын төлөө хэр­хэн тэмцэж буйг тодорхой харуулсан нь уг бүтээлийн ололттой тал хэмээн хэлж болно.

Найруулагч “Тэнгис” кино театрт хүргүүлсэн товч танилцуулгандаа ” Энэ кинонд гоё биш, гоо байхыг хүссэн, сайхан бас саруул байхыг хичээсэн, өөртөө биш бусдын төлөө санаагаа чилээж, өнгөнд бус үнэнд ойр амьдарч яваа эгэл нэгэн бүсгүйн тухай өгүүлнэ. Хайрынхаа тө­лөө амьдралыг аргадан, сэтгэлээрээ бусдыг нар шиг ээж яваа бүсгүй хүнд хувь тавилан нь со­рил­туудыг харамгүй бэлэглэнэ.

Амьдралд маргааш юу хүлээж байгааг бид мэдэхгүй. Хүсэл хясал зэрэгцэнбайдаг энэ орчлонд бүсгүй хүн хайр энхрийлэл хүсэвч, хүйтэн жавар л хамгийн түрүүнд хацарт хүрнэ.” хэмээн өгүүлжээ.

Үнэхээр гол баатар бүсгүйЮмжир \ А.Туяа\хүний ёсоор ханийн ивээлд түшин, эвтэй найртай амьдрахыг хүсэх боловч нөхөр Ангараг \Б.Батзаяа\ нь түүний чин үнэн, шудрага сайхан сэтгэлийг үл ойлгоно. Үйл явдлын өрнөлийн явцад нөхрийнх нь тэр хандлагад бүсгүйн хадам ээж Загир | Ж.Оюундарь\гол “хорыг” найруулан хутгаж байсныг үзэгчид мэдэж авна.

Киноны дүрслэлийн хэл нилээд сонирхолтой болсон нь найруулагч, зураглаач Ц. Энхцогтын өсч ундарч буй ур чад­вартай холбоотой.Энэ кинонд утгачилсан шигт­гээнүүд, гэрлийн өвөрмөц шийдлүүд олонтаа орсон нь уг бүтээлийнхээ утга санааг тодруулахад бага­гүй үүрэг гүйцэтгэжээ.Жишээ нь: нөхөр нь гэр­тээ шал согтуу гуйвсаар оржирэхэд үүдний харанхуй өрөөний ханан дээр гэрэл, сүүдэр хосол­сон хоёр зурвас гэрэл тусч буй нь тэдний сэтгэл санаа хоёрдож буйг илт­гэсэн уран дүрслэл болсон байдаг. Гол дүрийн бүсгүй нөхрөө шархдуулсан асуудалд орж цагдаагийн газар очоод байцаагдан сууж ахуйд түүний гавлагдсан цустай гарны шигтгээ \деталь\ дүрслэл харагдах нь түүний амьдрал эмэг­нэлт байдалд орсныг илтгэсэн дүрслэл болжээ. Ийм дүрслэл шигтгээнүүд олон гарч байна. Оновчтой шигт­гээнүүд киноны дүрс­лэлд ихээхэн хүч оруул­дагийг энэ киноноос харж болно.

Найруулагч Ц.Энхцогт энэ киноныхоо төрөл зүй­лийг уянгын драм хэ­мээн тодорхойлжээ. Гэ­тэл үнэндээ эл кино нь эмэгнэлт драм болсон харагдана. Ийнхүү хэлс­ний учир бол тэр бүсгүйн амьдралд гэрэл гэгээтэй зүйл бага байгаагийн дээр уг киноны гэрлийн үндсэн өнгө гол төлөв хар бараан байгаатай холбоотой юм.

“Амьдрал нулимсанд дургүй” киноны зохиолыг Д.Энхжин бичиж, ерөн­хий найруулагчаар Ц.Энх­цогт ажиллаж, ерөн­хий зураачаар О.Ням­даваа, хөгжмийн зо­хиолчоор Б.Одбаяр нар ажиллажээ.

Гол ба туслах дү­рүү­дийг жүжигчин А.Туяа, Б.Батзаяа, МУГЖ Ж.Оюун­­дарь, жүжигчин Ц.Төмөрхуяг, Р.Баттогтох, Т.Карма, Т.Саранзаяа нар бүтээжээ.

Жүжигчин А.Туяа дү­рийнхээ дотоод сэтгэлийг нээж харуулахын тулд багагүй хөдөлмөрлөжээ. Тиймээс түүний бүтээсэн дүр үнэмшилтэй болсноор барахгүй үзэгчдийн талар­халыг зүй ёсоор хүртэж байна.

Жүжигчин Ж.Оюундарь ха­дам эхийн хорон санаа, хүнлэг бус зан чанарыг урнаар тодруулан ха­рууллаа.

Энэ киноны нэг ололт нь хөгжмийн зохиолч Б.Одбаяртай холбоотой. Тэрээр киноныхоо нилээд өрнөлтэй хэсгүүдэд тө­гөлдөр хуурын хөг аялгуу голлосон арга билгийн зохиролоор эгшиглүүлсэн урандүрслэл бүхий хөг­жим тууривсан нь оножээ.

Уг кинонддүрслэл хэллэг, утга санаа, хөг­жим, найруулга, зураг авалтын зэрэг ололттой зүйл багагүйхарагдаж буй боловч алдаж эндсэн зүйлс ч бас байна. Жишээ нь: уг кино эхлээд нилээд эрчимтэй, хэмнэл сайтай явж байснаа дундаасаа цааш тэр хэмнэл нь ал­даг­даж, илүү дутуу үйл явдлууд нилээд орж ир­сэнээр хэмнэлийн эрчим ньсуларсан тал үзэгдэнэ. Тэрчлэн зарим хэсгүүдэд хөгжмийн ая хөг нь хэтэрхий чанга бичигдсэнээс гол баатруудын үг яриа нь давхцан муу сонсогдож байна.

Хэдийвээр ийм алдаа харагдаж буй боловч “Амьдрал нулимсанд дур­гүй” кино нь өнөөгийн монголын нийгэмийн хүнд байд­лыг уран сайхны хэ­лээр тодорхой дүрслэн үзүүлж, хүнлэг сэтгэл хэ­зээд ялж дийлэх хувь ерөөлтэй байдгийг бат­лан харуулснаараа мон­голын кино урлагт нэг шинэ өнгө гэрэл, нэг шинэ өвөрмөц арга барилыг авчирснаараа ач холбогдолтой юм.

ДҮ.МЯГМАРСҮРЭН