Монголын шинжлэх ухааны ололт нэвтрүүлэх төв “Байгууллага ба найруулга” сэдэвт сургалтыг маргаашнаас эхлэн зохион байгуулах гэж байна. Өвөрмөц хэлбэрээр явагдах уг сургалтын талаар Монголын шинжлэх ухааны ололт нэвтрүүлэх төвийн тэргүүн Л.Дуурсахтай ярилцлаа.

-“Байгууллага ба найруулга” сургалт өмнө Монголд болж байгаагүй тийм шинэлэг байдлаар явагдана гэж сонслоо. Чухам яагаад ийм сургалт зохион байгуулахаар болов?

-Удирдлагын түвшиний энэхүү сургалт тавдугаар сарын 20-26-ны хооронд зургаахан хоног үргэлжилнэ. Өдөрт дөрвөн цаг буюу 17-21 цагийн хооронд болох юм. Хүмүүс нийгмийн харилцаанд амьдардаг. Тэгэхээр хүнийг хөгжүүлэх, нийгмийн өөрчлөлтийн эсрэг нийгмийн харилцааг зөв чиг хандлагатай болгох нь улс орны хөгжлийн хамгийн анхдагч нь. Энэ бол харилцаа. Монгол Улс сүүлийн 25 жилд нийгмийн харилцаандаа маш их алдаж ирсэн. Хувь хүн, гэр бүл, албан байгууллага иргэд, төрийн түшээд, олон намууд хоорондоо үл ойлголцож,харилцаж чаддаггүй, доголдолтой байдаг. Энэ бол нийгмийн хөгжлийн татаас болсон эмгэнэлтэй явдал. Нийгмийн харилцааг жинхэнэ шинжлэх ухааны үндэслэлтэй, зөв гольдролд оруулах, цааш нь зөв авч явахын тулд Монголын шинжлэх ухааны ололт төв үндэсний хэмжээний хөтөлбөр санаачлахаар МУБИС-тай хамтарч ажиллаж байгаа. Монголын нийгмийн харилцаанд өөрчлөлт шинэчлэлтийг авчирахын тулд “Байгууллага ба найруулга” сургалтыгзохион байгуулах гэж байна. Удирдах түвшиний бүх албан тушаалтнууд, гэр бүлийн удирдагч болсон өрхийн тэргүүнүүд ч энэ сургалтад хамрагдах боломжтой. Монголын нийгэмд цоо шинэ, гэрэл гэгээтэй, харилцааны ур чадвар эзэмшүүлэхээр энэхүү сургалтыг санаачилсан.

-Сургалт ямар хэлбэрээр явагдах вэ?

-Гэр бүлийн өрхийн тэргүүн нь найруулагч. Бусад гишүүд нь гол дүр байдаг. Жишээлбэл, гэр бүлийн харилцааг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй, урлагийн сонгодог аргачлалыг хослуулсан өвөрмөц хэлбэрээр явуулна.Хамгийн гол нь хичээлийг эрдэмтэн доктор гэхээс илүүтэйгээр урлагийн хүмүүс, тэр дундаа жүжигчид, найруулагчид, улс төрд ард түмэндээ танигдсан, тэдний итгэлийг даасан хүмүүс заах юм. Тодруулбал, шинжлэх ухаан, урлаг, улс төр гэсэн нийгмийн гурван том салбарыг хослуулан өвөрмөц сургалт болно. Энэ нь амьдралд ойрхон, хөрсөн дээр буух болохоор сургалтын үр дүн гайхалтай байна.

-Энэ сургалтыг Монголд анх удаа зохион байгуулж байна гэлээ. Тэгэхээр амжилттай хэрэгжүүлэхийн тулд өөр улс орнуудаас туршлага судалсан уу?

-Дэлхийд хөгжлөөрөө тэргүүлдэг их арван улсын туршлагыг авч үзлээ л дээ. Дэлхийд хөгжлөөрөө тэргүүлэгч арван улс байгаа. Манай эрдэмтэн судлаачид эдгээр улсуудыг судлахдаа эдийн засаг, улс төр гээд байхаас биш хөгжлийнх нь гол үндэслэлийг хайхардаггүй. Харин хэрэглээнд суурилсан хувьсалд хамрагдаад яваад байгаа юм. Хөгжил гэдэг бол өөр зүйл. Хүнээ хөгжүүлснээр улс орны хөгжлийг томьёолдог. Энэ бол харилцааны амин сүнс болсон асуудал. Хүн эхээс төрөөд боловсрол эзэмшдэггүй. Хэл яриа сурчихаад дараа нь гэр бүлийнхээ хүрээнд аав, ээжтэйгээ ярилцаж харилцаанд ордог. Хувь хүнээс бие хүн болж хөгжиж төлөвшиж хүмүүжинэ гэдэг бол цэвэр харилцааны ур чадвар. Харилцаан дээр суурилж хүнээ, улс орноо хөгжүүлнэ гэдэг бол шинжлэх ухааны үндэслэлтэй зөв зүйтэй зүйл. Тэгэхээр дэлхийд хөгжлөөрөө тэргүүлэх арван улс хүмүүсийнхээ харилцаанд анхаарсан. Харилцааг нь хөгжүүлж, чадвар эзэмшүүлчихээд үүн дээр дөрөөлөөд хүмүүсийнхээ сэтгэл зүйг сайжруулж, идэвхжүүлсэн. Улмаар итгэл үнэмшлийг төрүүлэх, баялаг бүтээдэг эрмэлзэлтэй болгох гэсэн сэтгэлгээний тэр чадамжуудыг харилцаан дээр тулгуурлаж, хөгжүүлж бий болгож өгдөг. Үүгээрээ өндөр хөгжилтэй улс орнууд баялаг бүтээгчдийг бий болгодог. Баялаг бүтээх итгэл үнэмшилтэй харилцааны ур чадвар эзэмшсэн олон хүн нийлээд гадаадын хөрөнгө оруулалтаас илүү хүчирхэг бүтээн байгуулалт, хөгжил дэвшлийг улс орондоо авчирдаг. Тэгэхээр манай энэ сургалт тэр хүмүүсийн харилцааны доголдлын аргачлалыг зааж өгнө. Тодруулбал, харилцааны ур чадварыг эзэмшүүлэх аргачлалыг зургаан хоногт ухамсарлуулаад ойлгуулаад өгчихнө.

-Хүний насан туршдаа хэрэгжүүлж, хэв маяг нь болсон зүйлийгбогино хугацаанд яаж өөрчилж чадах юм бэ?

-Шинжлэх ухааны үүднээс тайлбарлахад, хүний эзэмшсэн буруу дадал зуршлыг өөрчлөх гэж цаг хугацаа шаарддаггүй. Манай улс сэтгэл зүйн дадал зуршил социологийн судалгаан дээр анхаарлаа хандуулахгүй орхисноос болоод хүн алдаад байгаа юм. Тэр алдааг нь засах гээд хөөцөлдөхөөр хүн хүлээж авдаггүй. Тэгэхээр муу зуршлыг нь хэрэгтэй сайн зуршилтай болгохын тулд харилцааг ашиглах ёстой. Харилцааны ур чадварыг ашиглавал хурдан засарна. Мэдэхгүй байгаа зүйлийг нь цоо шинэ сувгаар тэр хүний үндсэн мэдээлэл дээр суулгаж өгнө гэсэн үг. Тэгэхээр хүний тархинд шинэ үг ороод ирэхээр маш хурдан татагддаг. Кино жүжигчин чинь амьд тоглолт хийж, өөр хэлбэрээр мэдээлэл өгөхөөр хүлээж авна. Бүх хүн кино үзээд ойлгодог шиг жүжигчид тэр хүнд харилцааны талаарх зөв ойлголтыг жүжигчилсэн хэлбэрээр ойлгуулна. Хүний оюун санаанд гаднаас шинэ мэдлэг ороод ирэхэд өөрийнхөө муу зуршлыг тэрэнд цохиулаад хаядаг. Тийм аргачлалаар хандах гээд байна.

-Тэгвэл энэ сургалт өөр арга барилаар болох юм байна. Хамгийн гол нь үр дүнг нь хэрхэн хүлээж байгаа юм бол?

-Хүн бол гадаад өнгө үзэмж, бие бялдраараа хөгждөггүй юм байна. Харин бие биетэйгээ харилцаж байж том зүйлийг бүтээж чаддаг нь харилцаан дээр суурилсан ур чадвар. Монгол Улс автоматаар хөгждөггүй гол суурь нь энэ л дээ. Энэ сургалтаараа монголчууд хаана ч баялаг бүтээх итгэл үнэмшил, сэтгэл зүйн идэвхжил гэдэг зүйлийг нийгэмд сэрээж, гаргаж ирэх гээд байна. Монголчууд одоогоор агуу түүхээ мартаад унтаа байдалд ороод байна. Үүнийг сэргээх хэрэгтэй. Хүний сэтгэл зүй, сэтгэлгээ хоёрыг зөв сэрээж чадах юм болхүний ухамсар дагаад зөв болдог. Ингээд сэтгэл зүй, сэтгэлгээ, ухамсар гурав нийлэхээрээ хүн амжилт бүтээх итгэл үнэмшил төрдөг. Энэ гурвыг бий болгох нь зүгээр харилцааны урлаг буюу ур чадварыг эзэмшүүлэхявдал юм. Тэгэхээр сургалтын үр дүн гайхалтай байх болно гэдэгт итгэж байна. Ерөөсөө харилцаан дээр суурилж эв нэгдэл байх ёстой. Ямар нэгэн компанийн ааш муутай удирдагч байлаа гэхэд тэр хүн байгууллагынхаа найруулагч нь. Гэтэл буруу удирдаад байвал ажилтнууд нь бүгдээрээ эв нэгдэлгүй тараад явчихна. Зөв удирдаад ирвэл бүх хүн түүнд татагдана. Бүгд чин сэтгэлээрээ ажиллахыг хүснэ. Энэхүү дулаан орон зайг тэр харилцаа бий болгож байдаг юм. Ер нь компанийн удирдагч нарсургалтад сууснаар байгууллагын уур амьсгал өдөр шөнө шиг болж, захирлыгаа итгэж хүндэлдэг болно. Улс орон, компани, аж ахуйд байх хамгийн үнэтэй капитал нь харилцааны халуун дулаан уур амьсгал, итгэл байдаг. Дэлхийн хамгийн үнэтэй баялаг ньхарилцаан дээр суурилсан сэтгэлгээний тэр орон зай юм.

-Энэ удаад удирдлагын түвшинд зохион байгуулах сургалтаа өөр түвшинд юм уу, эцэг, эхчүүд явуулах уу?

-Шинжлэх ухаан дээр суурилсан судалгаа хийж байж сургалтын арга хэлбэрээ гаргадаг. Манай төрийн бус байгууллага “Монголын нийгмийн сэтгэл зүй, өөрчлөлт ба харилцаа” сэдвээр судалгаа хийдэг. Тэгэхээр манай байгууллага хүн болгон нийгмийн түвшинд хүрч сургалт явуулна гэвэл хүний нөөц хүрэлцэхгүй. Тэгэхээр МУБИС-ийнсалбар салбарын эрдэмтэн судлаачидтай хамтраад харилцаан дээр тулгуурласан сэтгэл зүйг нээж өгөх “Харилцаа ба гэр бүлийн менежмент” гэсэн сургалтыг эцэг эхчүүдэд явуулна. Хүнээ зөв хөгжүүлбэл улс орон хамгийн жаргалтай байна. Хүнд байдаг хамгийн нандин зүйл бол харилцаа юм. Үүнийг манай ТББ Монголд нутагшуулахыг зорьж байна. Ингэж чадвал Монгол Улс нүд ирмэхийн зуур хөгжинө.

-Танд баярлалаа.

Н.БАТ