Бүгд найрамдах Фили­ппин Улсаас Монгол Улсад суугаа
Өргөмжит консул Л.Сэлэнгэтэй ярилцлаа.

-Манай улсын ажиллах хүч авч байгаа орны  нэг бол Филиппин. Филиппинээс манайд хэчнээн хүн
ажил­лаж байгаа вэ?

-Монголын эдийн засаг өсч, хөгжиж байгаа энэ үед
гаднаас ажиллах хүч авах шаардлага аяндаа гарч ирж байна. Хамгийн сүүлийн ал­бан
ёсны судалгаагаар 300 гаруй ажиллах хүч Филиппи­нээс ирж ажиллаж бай­гаа. Ихэнх
нь уул уурхайн салбарт ажиллаж байна. Мон­голд ажиллахдаа хууль дүрмийн­хээ дагуу
гэрээ хийсэн тохиол­долд тухайн хүний цалин хөлснөөс эхлээд бусад бүх асуудал хуулийн­хаа
дагуу шийдэгдээд явна.

-Монгол иргэд Филип­пинээс гэрийн үйлчлэгч их
авдаг болсон. Гэтэл сүү­лийн үед цахилгаан зуух ч ажиллуулж чадахгүй хүмүүс их ирж
байна гэсэн гомдол гарч байгаа гэж дуулдсан. Манайхан сайн үйлчлэгч сонгож чадахгүй
байна уу, эсвэл цаанаасаа тийм хүн ирүүлээд байна уу?

-Таны ярьж байгаа асуу­дал хоёр талтай. Нэг талаас
манай зарим иргэд энэ асуу­дал дээр хариуцлагагүй хан­даж байна. Монгол Улс бол
филиппинчүүдэд хөдөл­мө­рийн шинэ зах зээл учраас зайлшгүй мэдэх шаардлага­тай зүйлс
аль аль талдаа бий. Хууль журмын дагуу баримт бичгээ бүрдүүлээд Филлипин улсын албан
ёсны зуучлах агентлагт хандах хэрэгтэй. Тэгээгүйгээс болж хүний эрх зөрчихөөс эхлээд
хоёр улсын харилцааны асуудал ч болох магадлалтай. Тэгэхээр бүх зүйлийг хуулийн
дагуу хийх учиртай. Энд нэг алдаа бол манайхан гэрийн үйлч­лэгч авахдаа их яардаг.
Аль болох хурдан, богино хуга­цаанд үйлчлэгч авах гэдгээс болж аль аль талдаа хохирох
асуудал гардаг. Албан ёсны байгууллагад хандалгүй шууд л хувиараа хүн олж авчрах
тохиолдол байна. Хувиараа гэдэг нь зүгээр л хувь хүнээр дамжуулж буюу интернэтээс
хувь хүнийг олж авахыг хэлж байна. Эдгээр олдсон хүмүүс тодорхой ажлын дадлага туршлагатай
юу, аль эсвэл гудамжнаас олдсон уу гэдгийг ажиллуулах гэж байгаа хүмүүс мэдэхгүй
шүү дээ. Уг нь яаж ч бодсон хүний хамгийн нандин зүйл бол гэр бүл, үр хүүхэд. Тийм
нандин зүйлдээ гудамжнаас ямар ч баталгаагүй, буух эзэн, буцах хаяггүй хүн авчрах
нь тухайн хүнд эрүүл мэндийн болон амь насных нь хувьд эрсдэл авчрах өндөр мага­дал­тай.
Магадгүй тэр хүн сэтгэл мэдрэлийн өвчтэй бай­вал яах вэ гэдэг том асуудал бий. Хүүхдэд
нь өвчин хал­даа­хаас эхлээд эрсдэл үүснэ. Ямар нэг эрсдэлгүйгээр гэрийн үйлчлэгч
авъя гэвэл албан ёсны лицензтэй Фи­лип­­пин улсын зуучлах бай­гуул­­лагад хандах
хэрэгтэй. Манай консулын газар ч ийм бодлогыг барьж ажиллаж байгаа. Албан ёсны агентлаг­тай
гэрээ байгуулаад ажил­лах хүч авах нь олон давуу талтай. Хууль  ёсоор ажиллах хүч авахын тулд  эхлээд албан ёсны эрхтэй газарт нь хандана. Тэгээд
өөрийн зүгээс тавьж байгаа шаард­лагуудаа явуулна. Тухайлбал хоол сайн хийдэг, хоёроос
гурван насны хүүхэд асарч байсан туршлагатай гэх мэт тавих бүх л шаардлагаа явуулна.
Цаад газар нь яг тэр шаардлагад нийцсэн хүн санал болгодог. Гэрээний дагуу ирсэн
хүн таны таалалд нийцэхгүй тохиолдолд дахиж хандаад өөр хүнээр солиулах боломжтой.

-Санал болгосон хүнийх нь материалтай танилцаад
сэтгэлд нь хүрэхгүй бол ирэхээс нь өмнө өөр хүнээр солих боломж байдаг уу?

-Цаад газраас ирүүлсэн танилцуулах материалуу­даас
сонгоно. Дараа  нь сон­го­­сон хүнтэйгээ интерне­тээр
ярилцлага хийнэ. Гадаад төрх нь ямар байна, асуул­танд чинь яаж хариулж бай­гааг
нь хараад таалагдсан бол ажилчнаар авах саналаа хэлнэ. Таалагдаагүй бол дахиад сонголт
хийх боломж нээлттэй.

-Яг одоо манайд албан ёсны гэрээгээр хэчнээн гэрийн
үйлчлэгч ажиллаж байгаа вэ?

-Өнөөдрийн байдлаар 40-50 гэрийн үйлчлэгч албан
ёсны гэрээтэй ирээд аль аль талдаа сэтгэл хангалуун ажиллаж байна.

-Монголчуудын хувьд гудамжнаас хүн авчраад байдаг
нь мэдээлэл дутма­гаас болдог юм болов уу?

-Мэдээллийг интернет рүү ороод харахад л авчихаж
болно. Гадаад руу ажиллах хүч илгээх асуудлыг эрхэлдэг Филиппиний Засгийн газрын
агентлаг гэж байдаг (Philip­pine Overseas Employment Administration буюу POEA www.poea.gov.ph.)
Энэ вэб хуудас дээр тодорхой мэдээл­­­­лүүд байгаа, мэргэж­лийн ажилтан авахаас
эхлээд гэрийн үйлчлэгч зуучилдаг агентлагийн жагсаалт ч бай­гаа. Миний бодлоор зарим
нь мэдэхгүй байхад зарим нь хүсэхгүйдээ л байгаа байх. Энэ бол аль болох хурдан
хугацаанд ажиллах хүч авах хүслээс л үүддэг болов уу.

-Гэрийн үйлчлэгч авах хүсэлтэй байгаа ч хэнд хандахаа
мэдэхгүй хүмүүс байж мэдэх юм. Энэ хүмүүс хаашаа хандах ёстой вэ?

-Тодруулах зүйл байвал манай консулын газрын philconmongolia@gmail.com хаяг руу мэйл бичиж болно.

-Гэрээгээр гэрийн үйлч­лэгч авч байгаа хүний нуу­цыг
хадгалах үүргийг цаад байгууллага нь хүлээдэг үү. Манайхан энэ талын хувийн мэдээллээ
нууцлах сонирхолтой байдаг шүү дээ?

-Гэрийн үйлчлэгч авна гэдэг их нарийн процесс.
Агентлагаар дамжуулсан тохиолдолд нууц хадгалах гэрээ хийгддэг. Нөгөө талаа­саа
гэрийн үйлчлэгчээр ажиллаж байгаа хүмүүсийн эрүүл мэнд болон нийгмийн даатгалын
асуудлыг ч ший­дээд өгдөг. Филиппин улс 90 гаруй сая хүн амтай, тэдгээ­рийн 10 хувь
болох ажиллах хүчийг дэлхийн таван  тивд гаргадаг
туршлагатай орон. Тэр утгаараа эрх зүйн тогтол­цоо нь маш ойлгомжтой. Монголд ажиллах
хүч дөнгөж нийлүүлж эхэлж байгаа боло­хоор хууль бус асуудлууд бас гарч байна.

-Хууль бусаар ажилла­даг хүмүүс хэр байгаа бол.
Хууль бусаар ажиллуулж байгаа хүнийхээ цалинг өгдөггүй, бичиг баримтыг нь хураагаад
авчихдаг гээд асуудал гардаг гэсэн. Энэ тал дээр гомдол санал ирж байгаа юу?

-Хууль бусаар цөөн тооны хүмүүс ажиллаж байгаа.
Энэ тал дээр бид Монголын хууль хяналтын байгууллагуудтай хамтран ажиллаж байна.
Гэрийн үйлчлэгчээр ямар нэг улсын иргэнийг 
авчирчихаад боолчлох, эрхийг нь бооми­лох, биед нь халдаж  доромж­лох, хүний ёсонд байхгүй үйлдлээр харьцаж
болохгүй л дээ. Энэ тохиолдолд хоёр улсын иргэний эрхийн асуу­дал яригдана. Бид
Гадаадын иргэн харьяатын асуудал эрхлэх газартай хамтарч нэг сарын бүртгэлийн аян
зарла­лаа. Хууль бусаар ажиллаж буй гэрийн үйлчлэгч, хүүхэд асрагч байвал ил гарч
бүрт­гүүл­нэ үү гэсэн агуулгаар зарласан аян л даа. Аян зарласны хүчинд нэлээд хүн
ирж бүртгүүллээ. Ажил олгогч нар нь тодорхой хэмжээний торгууль төлөөд хуулийн дагуу
хариуцлага хүлээсэн. Ингэснээр бүх зүйлийг тодор­хой болгочихоор цаашдаа хуулийн
дагуу ажиллахад аль аль талдаа боломжтой бол­чи­хож байгаа юм. Эрх зөр­чиг­дөх асуудал
ч тэр хэрээр багасна. Хууль бусаар гэрийн үйлчлэгч оруулж ирсэн хүмүү­сийн талаар
хууль сахиулах байгууллагууд мэдээлэлтэй байдаг юм байна лээ. 

-Гэрийн үйлчлэгч, уул уурхайн салбараас гадна
өөр ямар чиглэлээр филип­пинчүүд манайд ажиллаж байгаа вэ?

-Статистик мэдээг харахад хамгийн олноороо ажиллаж
байгаа нь уул уурхай, тэгээд англи хэлний багш нар ордог. Филиппинчүүд бараг бүгд
багаасаа англиар ярьдаг боло­хоор тэр л дээ. Үйлчил­гээний салбарт ч нэлээд хүн
ажиллаж байгаа. Филиппи­ний эмнэлгийн сувилагч, асрагч нарын үйлчилгээ дэл­хийд
алдартай. Энэ чиглэ­лээр бас хэд хэдэн хүн ажилладаг.

-Филиппин, Монгол хоёрын харилцаа ямархуу түвшинд
байгаа гэж та боддог вэ?

-Энэ жил хоёр улсын дипломат харилцаа тогтоос­ны
40 жилийн ой тохиож байгаа. Манай улсад Филип­пи­нээс 300-гаад хүн албан ёсоор ажиллаж
байна гэдэг бол хоёр улсын харилцаа ямар түвшинд очсоны том нотолгоо гэж бодож байна.
Хоёр улсын харилцаа хөгжиж байгаагийн бас нэгэн шалт­гаан нь хоёр үндэстэн ойрол­цоо
сэтгэдэгтээ байгаадаа болов уу. Филиппин, монгол­чууд ойролцоо соёлтой гэж харагддаг.
Монголчууд  гэр бүлийнхнээ гэдэг, гэр бүлсэг
хүмүүс. Филиппинчүүд ч ялгаа­гүй. Их гэр бүлсэг улс. Монголчуудыг дуулж хуурдах
дуртай, дуулдаггүй хүн байх­гүй гэдэг, Филлипинчүүд бас тийм. Дуулж хуурдах дуртай
ард түмэн. Маш үнэнч, хүний итгэл даах чадвартай, мөн хийж буй ажилдаа чин сэтгэ­лээсээ
ханддагаараа онцгой.

-Ажиллах хүчнээс өөр ямар чиглэлээр хоёр улсын
харилцаа хөгжих боломж­той бол?

-Сүүлийн үед монголчууд гадагшаа их аялж байгаа.
Аялахад хамгийн тохиромж­той газрын нэг бол Филиппин улс. Далайтай, үзэх юм ихтэй,
хоол сайтай газар. Соёл урлаг нь нэлээд хөгжиж бай­гаа. Цаашлаад яривал ажил­лах
хүч солилцохоос гадна соёл, урлаг, нийгэм, боловс­ролын чиглэлд хамтран ажил­­­лах
бүрэн боломжтой. Филиппиний их, дээд сургуу­лиуд олон улсын стандар­таар сургалтаа
явуулдаг учраас манайхаас Филиппин рүү сургуульд суралцах  оюут­­­ны тоо сүүлийн үед өсч байгаа.

-Манайхан Филиппин рүү визгүй зорчих эрхтэй байх
аа?

-Манай хоёр улс харил­цан тохиролцсоны дагуу
21 хоногийн хооронд визгүй зорчих эрхтэй. Энэ хугацааг Филиппин Улс саяхан нэмж
30 хоног болгосон.

-Филиппинд Монгол иргэд ажилладаг уу?

-Ажиллалгүй 
яахав. Олон улсын байгууллагын хэд хэдэн төв Филиппинд байдаг.  Жишээ нь Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага, Азийн
хөгжлийн банк зэрэг байгуул­лагын төв нь Манилад бий. Миний мэдэхийн тэнд монгол
хүмүүс ажилладаг. Мөн Филиппин улсын иргэдтэй гэр бүл болсон Монголын иргэд ч бий.
Энд ч монгол хүнтэй гэр бүл болсон филиппинчүүд бас байгаа.

Ц.БААСАНСҮРЭН
С.АРИУНЖАРГАЛ