Аливаа бүтээлийн түүхийг мөшгөөд үзэхээр заавал ч үгүй нэг сэдэл, амин гогцоо үзэгддэг. Тэр нь тухайн уран бүтээлчийн сэтгэл зүрхний сэжимтэй холбогдох нь бий. Өдгөө ардын дуу шиг болтлоо дуулагдсан олон бүтээлийн цаана бүсгүй хүний гоо үзэсгэлэн, нандин ариун сэтгэл мэдрэгддэг юм. “Дэлбэн дэлбэн ганханаа хө дэнжийн ногооны навч юм аа хө, дэргэд минь юм шиг санагдана даа хө дэндүү хайртайнх тэр юм аа хө” хэмээх дууг тэртээ 1950-иад онд төрийн шагналт Ч.Чимид анхны хань Ёндонринчендээ зориулан бичсэн байдаг.

“Туулайн гүйдэл шиг салхинд

Туулын шугуй найгана

Уулын согоо шиг хүүхэнд

Хайрын сэтгэл дасна” гэх буюу “Мөнгөн аяга шиг гараас чинь Туулын уснаас амсах юмсан мөнхийн усыг уусан юм шиг танхил чамтай амьдрах юмсан” алдарт шүлгээ “Сэрэлт” кинонд тоглосон Янжинжавт зориулснаа Явуухулан найрагч хэлсэн түүхтэй.

“Алтан гургалдай” Аюушийн Загдсүрэн гуайг хамгийн олон дууны эзэн гэгддэг. Түүнд Гүндсамбын Санжжав “Шивнэн шивнэн ярьсан найз чинийхээ үгийг чагнан чагнан суусан намрын оройг санаж байна уу” хэмээх “Дурлал хайрыг минь дамжуулаасай” дуугаа зориулсан бол урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Н.Мэндбаяр “Дуучин чамдаа” дуугаа зориулжээ. Харин Жамцын Бадраа гуай “Гоёхон чимэг”-ээ зориулсныг Ш.Сүрэнжав найрагч

“Соёглонхон жороолсон

Согоо чихтэй үүлэн хээр

Солонгоронхон туяарсан

Сонин хээтэй үйтэн хуар

Гоолиг түүнд минь

Гойд чамин таараа юу даа

Гол шиг сайхан гоц хөөрхөний нь

Гоёхон чимэг юм уу даа гэж Загдсүрэн дуулах агшнаа Бадраа гуайн царайд дүүрэн мишээл тодорч, нүдээ ирмэсхийн гарыг минь байн байн чанга атгаж байлаа” гэж өгүүлсэн. Мөн “Дунд голын ногоо” дууг Чойжин ламын өргөмөл охин Залуу жанжин Лхагвасүрэнгийн гэргий Дашцэдэн гуайд зориулсан гэдэг. Дуу бүхэнд ийм л домог шиг түүх яригддаг.