УИХ-ын гишүүн Даваагийн Цогтбаатарыг Хөгжлийн банкны хэргээр ял шийтгэсэн анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг оны өмнө Улсын Дээд шүүх хэвээр үлдээсэн. Ингэснээр түүний бүрэн эрхийн асуудал хөндөгдөж эхэлсэн. Гэвч шүүхийн шийдвэр албажиж ирээгүй учраас УИХ-аар энэ асуудлыг өнөөдрийг хүртэл хэлэлцээгүй байгаа юм. Тиймээс энэ асуудлаар хуульч П.Эрхэмбаяраас тодрууллаа.

---

-Даваагийн Цогтбаатар гишүүнийг дээд шүүхээс буруутай гэж үзсэн нь одоо яах билээ гэсэн эргэлзээтэй байдал үүсгээд байна. Тэгэхээр энэ асуудлыг хуульд хэрхэн яаж тусгасан байдаг талаар тайлбар өгөхгүй юу?

-Энэ харилцааг зохицуулж байгаа эхний хууль нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 3 дахь хэсэг. Дараагийн хууль нь Улсын Их хурлын тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.4 дүгээр заалтаар тус тус зохицуулсан байна. Энд УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийн хугацаа буюу дөрвөн жилийн хугацаанаас өмнө дуусгавар болгох зургаан үндэслэлийг заасан байдаг.

Ерөнхийлөгчөөр сонгогд сон, хүндэтгэн үзэх шалт гаанаар чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өгсөн, өвчтэйн улмаас ажлаа үргэлжлүүлэх боломжгүй болсон, Үндсэн хуулийн цэц гишүүнийг эргүүлэн татах үндэслэлтэй байна гэж дүгнэлт гаргасан, гэмт хэрэг үйлдсэн болох нь хүчин төгөлдөр шүүхийн шийдвэрээр тогтоогдсон, нас барсан гэсэн үндэслэлүүдээр бүрэн эрх нь дуусахаас өмнө эргүүлэн татаж болно. Тэгэхээр Даваагийн Цогтбаатар гишүүнтэй холбоотой асуудал бол гэмт хэрэг үйлдсэн болох нь хүчин төгөлдөр шүүхийн шийдвэрээр тогтоогдсон гэдэгт хамаарна. УДШ-ийн эцсийн шийдвэрийг УИХ хүлээн авч, тогтоол гаргах учиртай. УИХ руу орохын тулд мэдээж Ёс зүй, дэгийн болон Төрийн байгуулалтын байнгын хороодоор хэлэлцэх ёстой. Гэвч үүн дээр нэг эргэлзээтэй асуудал гарч ирнэ.

-Тэр нь юу вэ?

-УИХ-ын гишүүнийг бүрэн эрхийн хугацаа нь дуусгавар болохоос өмнө гэсэн заалт ажиллаад байна. Өөрөөр хэлбэл, УИХ-ын гишүүн байх үедээ гэмт хэрэг үйлдээд, тэр нь шүүхийн шийдвэрээр тогтоогдсон юм шиг уншигдаад байдаг. Гэтэл Даваагийн Цогтбаатар гишүүн чинь Хөгжлийн банкны хэлтсийн захирлаар ажиллаж байхдаа энэ асуудалд холбогдсон байгаад байдаг. Тэгэхээр үүний зааг ялгааг тайлбарлаж ярихын тулд Үндсэн хууль дээрээ эргэж очиж таарна. Үндсэн хуульд 2019 оны арваннэгдүгээр сарын 14-ний өдөр өөрчлөлт орсон байдаг. Энэ өөрчлөлтөөр УИХ-ын гишүүн бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэхдээ өргөсөн тангаргаасаа няцаж, Үндсэн хууль зөрчсөн бол түүнийг Их хурлын гишүүнээс эргүүлэн татна гээд нэмэлт оруулчихсан. Үүнээс өмнө шүүхээс гэмт хэрэг үйлдсэнийг тогтоосон бол эргүүлж татна гэсэн зохицуулалт байсан юм.

-Тэгэхээр Даваагийн Цогтбаатар гэдэг хүнийг шүүхийн асуудалтай байхад нь сонгуульд өрсөлдүүлсэн нь эргээд ийм эргэлзээтэй байдал үүсгэчихээд байна гэх хүмүүс байгаа. Үүн дээр юу хэлэх вэ?

-Даваагийн Цогтбаатар гэж хүнийг шүүхийн эцсийн шийдвэр гараагүй байхад хэнийг ч гэм буруутайд үл тооцно гэдэг агуулгынхаа хүрээнд УИХ-ын сонгуульд өрсөлдсөнийг буруутгах үндэслэл байхгүй гэж харж байна.

-УДШ-ийн шийдвэр албажаад ирсний дараа энэ асуудлыг УИХ хэлэлцэж таарна. Хэрэв чөлөөлсөн тохиолдолд нөхөн сонгууль болох уу?

-УИХ-ын гишүүний бүрэн эрхийн хугацааг дуусгавар болголоо гэхэд тухайн суудал дээр дараагийн арга хэмжээ авагдах байх. Яг өнөөгийн үүссэн нөхцөл байдал дээр Их хурлын тогтоолыг л хүлээхээс өөр аргагүй. Гэхдээ миний дурдсан Үндсэн хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 3 дахь заалт дээр очиж маргаан өрнөх болов уу гэж харж байна. Өөрөөр хэлбэл, 2019 оноос өмнө шүүхийн хүчин төгөлдөр тогтоол гараад ирэх юм бол эргүүлж татах үндэслэл байсан юм байна. Гэтэл нэмэлт, өөрчлөлтөөр Их хурлын гишүүн болчихоод, энэ хугацаандаа гэмт хэрэг үйлдсэн байх юм бол эргүүлж татна гэсэн байдлаар тайлбарлаад маргаан үүсээд явахыг үгүйсгэхгүй. УИХ-аас ямар тогтоол гарах нь уу. Түүнийг нь Үндсэн хууль зөрчсөн гэж үзэх үү, үгүй юу гээд цаг хугацаа нэлээд орох болов уу л гэж бодож байна.

Т.Дарханхөвсгөл