АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгууль саяхан болж өндөрлөв. Тус улсын 47 дахь ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон Дональд Трамп сонгогдсоныхоо маргаашнаас амлалтаа биелүүлж эхэллээ. Тэрбээр тангараг өргөөд ердөө гурав хонож байгаа хэрнээ 200-гаад тушаал шийдвэр гаргалаа гээд дэлхийгээр нэг шуугьж байна. Тэрээр сонгуулийн амлалтаа биелүүлэхийн тулд ийнхүү ажиллаж эхлэв. Капитолын үймээнээс үүдэлтэй үүсгэгдсэн 1600 шахам хэргийг хаачихлаа. Тэр өдрийн хэрэгт шийтгүүлсэн 1270 шахам хүнд өршөөл үзүүлж, 300 орчим хэргийг хэрэгсэхгүй болгоно гэж хариуцлагатайгаар зарлав.

Улс төрийн зүтгэлтнүүдэд сэтгэл байвал амласнаа ингээд шууд биелүүлж эхэлдэг юм байна. Манай улстөрчид Д.Трампаас үлгэрлэж, сонгуулиар амласан амлалтуудаа түүн шиг хэрэгжүүлдэг байх хэрэгтэй. Уг нь манайхан үзэгний үзүүрээр шийдчихээр юм зөндөө амладаг. Гэвч тэдэнд зөвхөн сэтгэл дутаад байна. Ард түмнээ огтхон ч боддоггүй. Төрд гарч, түнтийж хагартлаа баяжиж л байвал бусад нь сонин биш. Хэрэгжүүлж байгаа бодлогууд нь хүртэл дандаа амлалтынх нь эсрэг байдаг. Жишээлбэл, татвартай холбоотой асуудлууд байна. Сонгууль болгоноор улс төрийн намуудын урдаа барьдаг лоозон нь татвар бууруулах амлалт. Саяны сонгуулиар хүртэл бүх намууд татвар бууруулна гэж сүрхий гэгч нь амлаж байгаад гарч ирсэн дээ. Яагаав, “Ард түмний амьжиргаанд том дарамт болж буй татваруудыг бууруулах ёстой. Манай нам ялах юм бол хамгийн түрүүнд энэ, энэ татварыг бууруулна” гээд л нам, эвслүүд сонгуулийн пиарынхаа гол сэдэв болгож байсныг санаж байна уу. Гэвч энэ бүх амлалт нь ард түмний дэмжлэгийг авах гэсэн хий хоосон уриа лоозон байжээ гэдгийг одоо хэдүүлээ харж байна. Учир нь УИХ тангаргаа өргөснийхөө маргаашнаас нь л энэ татварын асуудлыг барьж авах ёстой байсан юм. Хэлэлцэх асуудлуудынхаа хамгийн эхэнд эрэмбэлээд явуулах хэрэгтэй байлаа. Үнэхээр сэтгэл байвал татварын хуулийг хэлэлцэх нь үзэгний үзүүрээр л хийгдэх ажил. Харамсалтай нь хагас жилийн хойно буюу одоо л татварыг бууруулах тухай ярьж эхэлж байх шиг.

Анхны 126 гишүүнтэй парламентын эхний чуулган өнөөдөр хаагдана. Энэ намрын чуулганд амжаагүй татварын асуудлыг ирэх хаврын чуулганаар оруулж ирэх байх. Гэвч гэрлийн хурдаар батлах нь юу л бол. Үе, үеийн УИХ-ын жишгээс харахад ингэж шуурхайлж байсан түүх байхгүй. Харин улстөрчид өөрсдийнх нь эрх ашигт нийцсэн асуудлыг хэлэлцсэн нэр зүүгээд л батлаад явчихдаг биз дээ. Тэгвэл татвар дээр тэр “дүрэм” үйлчлэхгүй. Хаврын чуулганаар хэлэлцэж эхэллээ гэхэд зунтай золгоно. Эргэж, буцаж заваарсаар байтал хаврын чуулган ч өндөрлөчихнө. Тэр үед намрын чуулган руу шилжүүллээ гээд алх цохиж таарна. Харин намрын чуулган эхэлмэгц хамгийн түрүүнд татвараа барьж аваад бууруулна гэж бодож байна уу. Тэрэн шиг үлгэр байхгүй. Намрын чуулган эхэллээ бол дараа жилийнхээ төсөвтэй зууралдсаар байгаад хаагдана. Ингээд хаврын чуулгантай залгана. Яг л өнөөдрийн дүр зураг ирэх жил ч давтагдана. Ард түмэн “Татвараа бууруулчихгүй юм байх даа, амласнаа хэзээ биелүүлэх улс вэ” гэсэн горьдлого, хүлээлт тээсээр суусан хэвээр байна. Ийм л циклиэр үргэлжилнэ. Явж, явж сонгуулийн өмнөх жил НӨАТ, НДШ бууруулах хуультай болж магадгүй л юм. Тэрийгээ сонгуульдаа зориулаад бүтэн жил сурталчилж өгөх байх даа. “Бид та нарын татварыг буулгасан шүү. Одоо биднийг л сонгоод өгөөрэй” гэцгээх биз.

Сонгуулиас сонгуулийн хоорондох жилүүдэд ард түмэн тэдний амлалтад хууртаж явахдаа ямар их татвар төлж байгаа билээ дээ. Татварын дарамт дөнгөж эхэлж байгаа бизнесүүдэд хөл дээрээ тогтох боломж олгодоггүй. Овоо гайгүй учраа олсон хувийн хэвшлүүд нь томорч, хөгжиж чаддаггүй. Татвараас болж үүд хаалгаа барьсан аж ахуйн нэгжүүд ч өчнөөн бий. Амьдралд ойр жишээ гэвэл, өдөр бүр авч иддэг талхны үнэ өдрөөс өдөрт нэмэгдэж байгаа шалтгаан өнөөх л татвар шүү дээ. Гэтэл энэ болгоныг улстөрчид огт боддоггүй. Харин дараагийн сонгуульд яаж аргалж гарч ирэх вэ гэдгээ л бодоцгооно. Маргаашийн сонгуулиар гарч ирэхийн тулд өчигдрийн амлалтаа хойшлуулсаар ирсэн. Тэр хооронд ард түмнээ бодсон юу ч хийдэггүй. Монголын улстөрчдийн үнэн гэм энэ.

Сонгуулийн хамгийн чухал амлалт бол “Ард түмний амьдралыг сайжруулна” гэсэн дөрөвхөн үг. Тэгвэл орчин цагт улстөрчид, намууд сонгогдсоныхоо маргааш нь л энэ амлалтаа биелүүлэх хэрэгтэй болсон байна. Хүмүүс хуучин шигээ та нарыг хүлээгээд суугаад байдаг үе өнгөрчээ. Тэгээд ч амлалтаа хойшлуулах нь үнэхээр ард түмнийг дээрэлхсэн, дорд үзсэн маягтай харагдуулж байна. Мэдээж сонгуулийн оноо авчих гээд ийм зальжин зан гаргадаг байх. Гэхдээ энэ явуургүй арга чинь цаашид амжилт олохгүй шүү.

Ер нь дэлхийн улс төрийг харахад сонгогдсоныхоо маргаашнаас нь л амлалтаа биелүүлдэг болсон байна. Гэтэл манайхны хийсэн хууль нь өөрсдийг нь даргаас буусан хойно нь хэрэгждэг. Байгаа үедээ ард түмнээс татвар авч баян тарган байхыг л илүү хүсдэг. Үнэн хэрэгтээ татварын хуулийг хэлэлцэж, татвараа бууруулж байж ард түмний амьдрал сайжирна. Д.Трамп ард түмнээсээ татвар авахгүй, харин гадаадынхнаас авна гээд мэдэгдэж байгаа биз дээ. Иргэдээ боддог, сэтгэл зүрхтэй улстөрчийн шийдвэр ийм л байдаг юм байна. Тэгвэл бидэнд татвар өгөөд Монголын эдийн засгийг бүрдүүлээд байх гадаадынхан ямар олдох биш. Тийм болохоор манайх татвараа бууруулаад уул уурхайгаас олж байгаа мөнгөө ард түмнийхээ өмнөөс зардалдаа хэрэглэдэг болмоор байна. Ингэсэн байхад хэдэн жилдээ ард түмний нуруу тэнэгэр явна даа.

М.МӨНХЦЭЦЭГ