Цахим контент үйлдвэрлэдэг “Ноорог.мн” гэх сайтын хэдэн хүүхдийн тухай сүүлийн 10 шахам хоног улс гүрнээрээ ярилцаж шуугиан шаагиан болж байна. Эхлээд тус сайтын залуу “Кибер гэмт хэрэгтэй тэмцэх газраас бидний утас, техник хэрэгслийг хураасан. Биднийг Эрүүгийн хуулийн 19.9.1 буюу Үндэсний эв нэгдлийг бусниулсан гэдэг шалтгаанаар шалгаж байна” гэж хэвлэл мэдээллийг цуглуулаад сүр дуулиантай мэдэгдэл хийсэн. Залгуулаад ЦЕГ-аас “Тус цахим хуудасны хэвлэн нийтлэх үйл ажиллагаа, контенттой холбоотой мөрдөн шалгах болон гүйцэтгэх ажиллагаа явуулаагүй” гэж мэдэгдсэн. Их Британид төрийн айлчлал хийхээр мордсон УИХ-ын дарга яаран мэдэгдэл гаргаж, мөн прокуророос хуульд заасан баривчлах үндэслэл тогтоогдоогүй учир баривчлахаас татгалзсан хэмээх албан ёсны шийдвэрийг танилцуулсан.

Ингээд зогсохгүй Засгийн газар, Хууль зүйн сайд нь хүртэл “Прокурорын зөвшөөрөлгүй баривчилсан зүйл байхгүй. Техник хэрэгсэлд нь үзлэг хийсэн түүнийг баримтжуулсан үйл ажиллагаанууд явагдсан байна. Бидний авсан мэдээллээр 9.3 тэрбум төгрөгийн цахим мөрийтэй тоглоомын хэрэг байна. Мөн бусдыг амиа хорлоход хүргэсэн гэх зүйл заалтаар шалгагдаж байгаа хүн эдгээр иргэдийн дунд байгаа юм билээ” гэх мэдээллийг өгсөн. Ингэж Монгол Улс цахим сайтын хүүхдүүдийн асуудлаар арваад хоног тасралтгүй шуугилаа. Өчигдөр гэхэд мөн л цагдаагаас, Хүний эрхийн комиссоос “Ноорог”-той холбоотой мэдээллийг бас хийж байх юм.

Одоо боль оо. Арай хэтэрлээ. Цахим ертөнц гэдэг яг жинхэнэдээ Монголын нийгмийн хувьд айлд гар утсанд донтсон нэг хүүхэд байдаг шиг тийм л зүйл. Чухал юм огт биш. Тиймээс нийгмийг хамарч, улс гүрнээрээ ингэж хөдлөөд сүйд болоод байх зүйл байхгүй. Ганц хоёр өдөр биш, арваад хоног тасралтгүй ийм шуугиан зориуд үүсгэж байгаа нь олон нийтийн анхаарлыг бусниулах, өөр зүгт хандуулах гэсэн танил технологи, уламжлалт башир арга нь байх вий гэж хардахад хүргэж байна. Эрх баригчид энэ бүхний цаана юу хийгээд, юу нуугаад ийм тавилттай жүжиг нийгэмд үзүүлээд байна вэ гэж өөрийн эрхгүй сэрэмжлэхэд хүргэж байна. Өрнөж буй үйл явцаас харахад энэ бүхнийг төр засгаас явуулж байгаа нь хэнд ч илэрхий. Засаг юу хийчихээд, юу нуучихаад “Ноорог”-ийн хэдэн залууг нийгэмд сэвээд байна вэ?

Ард түмнээ, улс орноо гэх төр засаг үнэхээр байдаг юм бол яг энэ цаг үед юун “Ноорог”-ийн залуучууд, Еврозийн эдийн засгийн худалдааны түр хэлэлцээрийн тухай ярьж, улс орны цаашдын хувь заяатай холбоотой асуудлыг авч үзэх байлаа.

Монгол Улс, Еврозийн эдийн засгийн холбоотой чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээрийг өнгөрсөн онд байгуулахаар төлөвлөж үүнд, 375 нэр төрлийн барааны гаалийн татварыг хөнгөлнө, 15-50 хувийн импортын татварыг бууруулна, мөн архи, гурил, өндөг, малын тэжээлийн импортод квот тогтоох саналыг дэвшүүлсэн. Гэвч үндэсний үйлдвэрлэгчид зах зээлээ алдана, ялангуяа хүнсний бүтээгдэхүүний хувьд импортын хараат болох эрсдэлтэй гэж хувийн хэвшлийнхэн эсэргүүцсэн.Худалдаа аж үйлдвэрийн тэнхим дээр “Түмэн шувуут”-ын Л.Эрхэмбаяраас аваад бүгд эсэргүүцсэн.

Ингэж түр хугацаагаар хойшлуулаад байсан хэлэлцээрийг саяхан батлахаар болсон. Еврозийн эдийн засгийн комиссын Худалдааны сайдтай Тэргүүн шадар сайд Лу.Гантөмөр уулзсан. Энэ тухай Засгийн газар хүнс үйлдвэрлэгчид бизнес эрхлэгчидтэйгээ хэлэлцэж эдийн засгийн түр хэлэлцээрийн сайн муу талыг ярьж байх байлаа. Дээрээс нь бидний амин зуулга болсон нүүрсний үнэ унаж байна. Татварын дарамтад ард түмэн сөхөрч байна. Айл бүхний, хүн бүрийн хувь заяатай холбоотой эдийн засгийн ийм чухал асуудлуудыг ярих байтал хэнд ч хэрэггүй цахим ертөнцийн юмыг шуугиан болгоод, амин чухал асуудал болгоод байгаа нь ямар учиртай юм бэ.

Уран, Эрдэнэбүрэн, газрын ховор элемент гээд эдийн засгийн энэ том төслүүдийн дэргэд цахимын наад асуудал тийм чухал гэж үү. Гар утас, техник хэрэгслийн хүчин чадал дийлдэхээргүй болсон. Компьютер, интернэт, программыг залуу үе бага балчраасаа айхтар эзэмших болсон энэ үед цахим хуудас гэдэг бол захын хүүхэд гар утсаараа хийдэг ажиллагаа. Орчин үеийн хэвлэл мэдээлэл цахим тоглуулж байгаа, контент ч үйлдвэрлэж байгаа. Энэ бүхэн байдаг л зүйл. Гэр оронд гар утсанд донтсон хүүхдийг ажил хийхгүй байна, үгэнд орохгүй байна гээд утсыг нь хураагаад л асуудал шийдэгдчихдэг. Утсаа хураалгасан хүүхэд донтох юмгүй учир ажлаа хийгээд хэвийн харилцаанд ороод явдаг. Гэтэл улс гүрнээрээ гар утсанд донтсон хүүхэд шиг болчихсон нь эмгэнэлтэй, хөөрхийлөлтэй харагдаж байна.

Засгийн газар, Хууль зүй дотоод хэргийн яам, цагдаагийн газар олон нийтийн сэтгэл зүйгээр инженерчлэл хийж тоглохоо одоо боль оо. “Ноорог” гэдэг жүжгээ одоо дуусга, хангалттай. Хаврын сар дундаа орлоо. Барилга байгууламжийн ажил ид өрнөж баймаар юм. Барилгын гол нөөц цемент ямар байгааг мэдэх хүн байна уу. Хөтөлийн цементийн үйлдвэрийн маргаан дууссан. Улс төрийн явцуу маргаанаас болж тэр том үйлдвэр зогсоход хүрсэн, одоо ажиллаж байна уу.

Тариалангийн ажил удахгүй эхэлнэ. Уламжлал ёсоор 40-өөд мянган тонн улаанбуудайн үрийг 360-370 мянган га талбайд тарина. Гэвч үрийн чанар муу, түрүү жилийн ургац хураалтын өмнөх халуунаас үүдэж үрийн жин муудсан гэдгийг газар тариалангийн эрдэмтэд, агрономичид хэлж байна.

Маргааш тариаланчдын улсын зөвлөгөөн Дархан-Уул аймагт болох гэж байна. Энэ тухай анхаарч байгаа хүн байна уу. Мөн улс даяар мал төллөлт ид явагдаж байна. Хэчнээн төл авахаар байна, хорогдол ямар байна. Хаваржилт ямар байна вэ. Ноолуур өмнөх жилүүдээс маш бага үнэтэй гарч байна. Яагаад тэр вэ. Малчдын жилдээ ганц таван төгрөг олдог юм чинь ноолуур биз дээ. Энэ бүгдийг одоо ярих хэрэгтэй байна. Ард түмний ахуй амьжиргааны гол юмнуудаа ярихгүй зөвхөн “Ноорог” гэдэг “жүжиг”-т улс гүрнээрээ утсанд донтсон хүүхэд шиг хэдэн өдөр шуурлаа, одоо зогсъё.