Монголчууд “Мэнд нь хойноо, мэдэл нь зүүн талдаа” гэж ярих нь бий. Гэтэл энэ нь зүгээр ч нэг эрх мэдэл булаалдсан төдий биш аж. Цаад утгаараа инж буюу одоогийнхоор эд хөрөнгөтэй холбоотой шийдвэр гаргахдаа нэг гэрийн эр, эм хоёр зөвшилцөхийг хэлж байсан бололтой. Нүүдэлчдийн ахуй соёлд эхнэрийн инжинд эр нөхөр, хадмын талынхан дур мэдэн хүрдэггүй байжээ. Инж гэдэг нь эцэг эх нь охиноо айлд очиход өгдөг өмч хөрөнгө, эд хогшил, мал юм. Нутаг нутгийн заншил өөр боловч ерөнхий утга агуулга нь бараг ижилхэн. Феодалын нийгмийн үед ихэс дээдсийн охидод инж болгон дагалдуулж гарын шивэгчинг нь хамт илгээдэг байсан тухай түүхэн сурвалжид тэмдэглэгдэн үлдсэн нь ч бий. Харин сүй гэдэг нь хүргэний  талаас худ ураг болохдоо өгч буй бэлэг юм. Сүй бэлэг нэртэй ч үнэндээ энэ нь тухайн хосын гэрлэлтийн баталгаа аж. Сүй бэлгийг монголчууд ихэвчлэн тав, долоо, ес гэхчлэн сондгой тоо толгойтой малаар хүргэдэг байжээ. Үүн дээрээ лангаар мөнгө, эсгий зэргийг төхөөрч хуримдаа бэлтгэдэг байна. Бэлгэдэл ёсоор эвийг нийлүүлэгч цавуу, өө сэвийг дарагч хуурай, галаа бадраах хэт цахиур зэргийг охины эцэгт барьдаг уламжлал ч байжээ. Зөвхөн монголчууд төдийгүй хүн төрөлхтөн тэр чигээрээ л өмчийн харилцаа, хандлага дээр л суурилан гэр бүлээ босгодог бололтой. Одоогоос 10 гаруй жилийн өмнө шиг санагдана. Энэтхэгт сүйт бүсгүйгээ инжгүй байж хуримласных нь төлөө шатаасан хэрэг гарсан тухай мэдээлэл гарч байсан. Уг нь аль өнгөрсөн зууны 60-аад онд л эрт дээр үеэс уламжлагдаж ирсэн энэхүү заншлыг буюу сүйт бүсгүйн гэр бүлээс инж нэрээр хөрөнгө цуглуулахыг албан ёсоор хориглосон юм билээ. Гэтэл техник технологи хөгжсөн XXI зуунд мөнөөх олон мянган жилийн настай ёс уламжлал, үзэл санаа нь хэвээрээ байж байдаг шүү. Харин Хятадад үл хөдлөх хөрөнгөгүй буюу байр, мөнгөгүй залуутай хүүхнүүд нь тоож гэрлэдэггүй. Ийм тохиолдол гарлаа гэхэд төрсөн хүүхэд нь албан ёсны харьяалал, бүртгэлгүй бойжиж балардаг гэсэн. “Бидний үед чемодантайгаа л нийлдэг байлаа” гэсэн нэгэн танил эгчийн ярианаас сэдэвлэн судлаад үзэхэд үүх түүх, ёс уламжлал, зарим орны өнөөгийн дүр зураг нь ийм байна.

 

Г.ГАНЧИМЭГ