-“МАК” ХХК-ИЙН ЗҮГЭЭС ОРОН НУТГИЙН ХӨГЖЛИЙН САН БАЙГУУЛЖ, 400 САЯ ТӨГРӨГИЙГ БАЙРШУУЛЖЭЭ-

“Монголын алт” компани (МАК)-ийн Нарийн сухайтын бүлэг ордтой танилцахаар Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумыг өнгөрсөн амралтын өдөр зорив. Дундговь аймагт зуншлага бага зэрэг тааруу, өвс ногоо гандуу байсан бол өмнийн говийн зуншлага таатай сайхан байна.

“МАК” ХХК-ийн Нарийн сухайтын бүлэг орд нь 2008 оноос үйл ажиллагаагаа эхэлсэн 11 жилийн түүхтэй орд. Энэ бүлэг ордод 37 лиценз олгогдсон бөгөөд үүний 35 нь ашиглалтынх аж.Олонх нь Нарийн сухайтын бүлэг ордод байрладаг. Алтны нэг, баргил чулууны нэг орд, давсны уурхай, чуу мана гэх улаан өнгөтэй чулууны хоёр уурхай үйл ажиллагаа явуулж байна.Эдгээр компани дотроос нутгийн удирдлагууд, ард иргэдэд нийгмийн хариуцлагын өмнө хүлээсэн үүргээрээ “МАК” ХХК ялгардагюм байна. Гурвантэс сум бусад сумыг бодвол тохижилт, амьжиргаа сайтай юм байна.Сумын Засаг дарга О.Баттогтох “Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сум нутаг дэвсгэрийнхээ хэмжээгээр Монгол Улсад нэгдүгээрт ордог. Нийт нутаг дэвсгэрийн 68 хувь нь улсын тусгай хамгаалалтад орсон.Сүүлд Тост, Тосон бумбын нуруу багтсан.Нутаг дэвсгэрийн 8.3 хувьд нь уул уурхайн лицензтэй.Нарийн сухайтын бүлэг ордод уул уурхайн таван компани нүүрс олборлох, экспортлох, худалдаалах үйл ажиллагаа явуулж байна.Уул уурхайн чиглэлээр томоохон бүтээн байгуулалт өрнүүлж байгаа МАК ХХК Гурвантэс сумын нийгэм эдийн засаг, орон нутгийн хөгжил, Шивээхүрэн боомт зэрэг Өмнөговь аймгийн баруун бүсийн хөгжилд томоохон хувь нэмэр оруулж байгааг онцлох ёстой. Тус компанийн Гурвантэс суманд хийсэн бүтээн байгуулалтуудаас дурдвал 320 хүүхдийн суудалтай сургуулийн барилга, 120 хүүхдийн ортой дотуур байрыг 2011-2012 онд барьж ашиглалтад оруулсан. Жил бүр сумын ахмад настнуудыг хөгжүүлэх, дэмжих ажилд тодорхой хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийдэг.Тэмээний амьдын өртгийг нэмэгдүүлэх, говь нутгийн чимэг болсон амьтныг өсгөн үржүүлэх, хайрлан хамгаалах чиглэлд ихээхэн анхаардаг.Жил бүр тэмээний төл өссөн тоогоор “Ботгон бонус”-ыг айл өрх бүрт олгодог.“Ботгон бонус” хөтөлбөр хэрэгжсэнээр Гурвантэс сумын тэмээний тоо толгой сүүлийн 5-6 жилд тогтмол өсч байгаа.МАК ХХК болон бусад олборлолт ашиглалтын компаниуд манай суманд үйл ажиллагаа явуулдаг учир орон нутгийн залууст ажил олдохгүй гэх асуудал байдаггүй” гэв.

“МАК” ХХК Гурвантэс сумын 100 гаруй иргэдийг ажлын байраар хангадаг байна. Уул уурхайн чиглэлээр олон компани үйл ажиллагаа явуулдаг ч сумын төсөвт ямар нэгэн татвар өгдөггүй.Бүгд аймаг, улсын төсөвт ордог гэнэ.Харин “МАК” ХХК-ийн зүгээс Орон нутгийн хөгжлийн сан байгуулж, 400 сая төгрөгийг байршуулжээ. Сумынхан сангаараа дамжуулан орон нутагт хэрэгтэй жижиг дунд өрхийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд дэмжлэг тусламж үзүүлэн ажилладаг байна. Мөн сумын захиргааны зүгээс “МАК” ХХК-тай Хамтран ажиллах гэрээг шинэчлэн Нарийнсухайтын бүлэг ордоос Гурвантэс сум руу сайжруулсан хатуу хучилттай зам тавих, Даланзадгад хотын нэг гудамжийг тохижуулах, их дээд сургуулиудад амжилттай сурч буй таван оюутны сургалтын төлбөрийг даах зэрэг заалтуудыг тусгаж өгчээ.

Гурвантэс сум нь 1954 онд анх Тост нэртэйгээр Улаан толгой гэдэг газар 281 өрх, 943 хүн амтай, 63,2 мянган малтай байгуулагдсан юм байна. 1959 ондорон даяар нэгдэлжих хөдөлгөөн өрнөснөөр 1960 онд БНМАУ-ын АИХ-ын Тэргүүлэгчдийн зарлигаар Гурвантэс хэмээн нэрлэж одоогийн байрлаж байгааУртын дэнжид төвлөрчээ. Тус сум ньзасаг захиргааны анхан шатны нэгж болох дөрвөн багтай, сумын эдийн засгийн голлох салбар нь мал аж ахуй. Сумаас 55 километрт орших Дундголын давсны уурхайгаас“Говь гурван сайхан” ХХК, “Асралт” ХХК, “Сондог нөхөрлөл” жилдээ 220 орчим тонн давс олборлож борлуулдаг. Сумаас 25 киломерт орших“Чин-Хуа” МАК, МАК, “Нарийнсухайт” ХХК нь жилдээ 1722,8 мянган тонн нүүрс олборлон БНХАУ-д экспортолдог байна.

Уурхай дагасан бүтээн байгуулалтын үр шимийг энэ сумынхан хүртэж байгааг энд дурдах учиртай.Удахгүй энд Эрдэнэт хот шиг том хот сүндэрлэн босоход ойрхон байна.Боловсролын цогцолбороос авахуулаад айлын орон сууцны барилга хүртэл баригдаж байна.Орон нутагт өрнөж буй бүтээн байгуулалтын талаар Гурвантэс сумын иргэн Х.Баярсайханы сэтгэгдлийг сонсоход “Манай сум байгалийн үзэсгэлэнт цогцолбор газар ихтэй аялал жуучлалын бүс нутаг болгоход таатай газар нутаг. Сумын нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа уул уурхайн компаниуд энэ тал дээр дэмжлэг тусламж өгч, санаачлан ажиллавал жуулчдыг татахад хялбар болох байх.“МАК” ХХК манай суманд олон бүтээн байгуулалт хийсэн. Үүний нэг нь боловсролын цогцолбор барилга.Цаашид сум орон нутгийнхаа хөгжилд хувь нэмэр оруулж байгаасай.Эдгээр компаниудыг түшиглээд иргэд бид ч ажил орлоготой амьдарч байна.Орон сууцны барилгууд баригдаж байгаа.Уурхай дагасан хот болох боломж бүрдсэн” гэв.

Гурвантэс сумын төвөөс цааш бид Шивээхүрэнгийн боомтыг зорилоо.Тус боомт сумын төвөөс 56 километрийн зайтай.Нүүрсний тээвэр хийх том оврын машин явах зориулалтын хатуу хучилттай зам тавьжээ.Нүүрс ачсан том оврын тэргүүд 18 километр урт үргэлжилж байна. Жолооч нар машинаа хоёр хоёроор зэрэгцүүлж хилээр нэвтрэх ээлжээ хүлээн зогсож буй нь энэ аж. Эвдэрсэн машинаа засах, машиныхаа сүүдэрт суух жолооч нар олон байв. Энэ боомтод “МАК”ХХКэкспортын бүрдүүлэлтийг шуурхай болгох, боомтын хил, гаалийн ажилчдын ажиллах нөхцөлийг сайжруулах зорилгоор галарей байгууламжийг барьж ашиглалтанд оруулжээ. Мөн шилэн кабелийн интернэт сүлжээ, гаалийн болон хяналтын ажилтнуудад зориулсан оффис, хяналт шалгалтын байгууламж, тоног төхөөрөмжөөр бүрэн тоноглож ашиглалтад оруулаад байгаа юм байна.

Харин “Нарийнсухайт”-ын чулуун нүүрсний орд нь Улаанбаатар хотоос 850 км Өмнөговь аймгийн Гурвантэс сумын нутагт оршдог. “Нарийнсухайт”-ын ордод “МАК” ХХК өөрийн 100 хувь хөрөнгө оруулалттай чулуун нүүрсний уурхайг 2007 онд нээсэн байдаг. 2008 оны тавдугаар сарын 30-нд анхны нүүрсээ экспортолсон гэж байна.Нарийнсухайтын уурхайд нийт 903 ажилчин ажиллаж байгаагаас Өмнөговь аймгийн 147 иргэн байна. 2002-2006 онд“МАК” ХХК нь “Нарийн сухайт”-ын ордод өөрийн хүч хөрөнгөөр хайгуулын ажил гүйцэтгэж, 229 сая тонн нүүрсний нөөцийг тогтоожээ. Энэ уурхай жилдээ 10 сая тонн нүүрс олборлох хүчин чадалтай.Уурхайн олборлолтын машин барьдаг Гурвантэс сумын иргэн Г.Батбаатар “Гэр бүлдээ ойрхон ажил хийх нь хамгийн том давуу тал. Нутаг орондоо байгаа учир нааш цааш олон явахгүй, эдийн засгийн хувьд ч хэмнэлттэй байна.Би МАК ХХК-д ажилд ороод гурван жил болж байна. Дугуйт бульдозер барьдаг.Манай компани хангамж сайтай, ажилчдынхаа ая тухыг сайн хангадаг” гэв.

Уурхайн олборлолтын талбайгаас хөдлөн баяжуулах үйлдвэртэй танилцлаа.Баяжуулах үйлдвэр нэг ээлжиндээ 72 ажилчин ажилладаг.Нүүрсийг угааж, баяжуулан эцсийн бүтээгдэхүүн болгон экспортолдог байна.Засварын цех нь энд ажиллаж байгаа бүх техник хэрэгслийн бүрэн бүтэн байдлыг анхааран ажилладаг.Мөн гэрээтэй бүх байгууллагынхаа машиныг засдаг байна.Дугуй засварын хэсэгт нүүрс тээврийн том дугуйг засаж байхад нь бид орлоо.Аварга том дугуйг техникийн хүчээр өргөн, засдаг аж.Тус өргөдөг техникээ монгол ажилчид өөрсдөө зохион бүтээж хийжээ.Ингэснээр зардал багассан гэж дугуй засварын цехийн ахлах хэлэв.

Засварын үйлдвэртэй танилцаад Хилийн цэргийн 166 дугаар ангийг зорьсон юм.Хилийн цэргийн анги байгууллагад МАК ХХК 12 айлын цэвэр бохирт холбосон байрыг барьж ашиглалтад оруулж өгчээ.Орон нутгийн төрийн байгууллагуудтай уул уурхайн салбар хамтран ажиллаж дэмжлэг үзүүлдэг гэдгийг Хилийн цэргийн 166 дугаар ангийн Хэвлэлийн төлөөлөгч, захирагчийн орлогч Б.Баярбаатар хэлж байсан юм.

Уурхай дагасан бүтээн байгуулалт Гурвантэс суманд өрнөж, нэгэн хот сүндэрлэн босох эхлэлээ тавьжээ.