Энэ үгийг өмнө нь олон л сонсож байсан. Гэхдээ саяхан ажлын ах энэ тухай ярихад нь нээрээ л тийм шүү дээ хэмээн толгой дохиж суулаа. Ажлын ахын хар багын найз нь нэлээд томоохон албан тушаал хашдаг нэгэн аж. Нэгнээ дарга, цэрэг гэлгүйгээр харьцаад сурчихсан, чи би дээрээ тулдаг хоёр гэсэн үг л дээ.
Харин нэг үйл ажиллагаан дээр хоёр нөхөр тааралдчихаад ажлын ах нөгөө найзаа нэрээр нь дуудаадхаж. Гэтэл хажууд нь зогсож байсан Монголдоо гайгүйд тооцогддог, эрдэм номын мөр хөөсөн нэг нөхөр “Чи чинь яасан сонин юм бэ. Энэ том даргыг нэрээр нь дуудаад” гээд хэлж. Тэгэхэд хоёр найз учраа хэлээд инээлдээд өнгөрсөн ч ажлын ах нээрээ юу билээ гэж бодсон гэж байгаа. Тэгвэл дарга найзад нь үүнээс ч илүү зүйл бодогдсон байж болох юм.
Ер нь бид алдар нэрд хүрсэн, албан тушаал томорсон хүмүүсийг дарга аа, гавьяат аа хэмээн сүжиглэж, ил цагаанаар долоох дөхдөг. Нэг ийм дээшээ долигонуур зан хэзээнээс суучихсан юм, бүү мэд. Хүндлэл мэдээж байлгүй яахав. Гэхдээ л бид ямар ч байсан энэ мэт нэгнээ эвдэж, бусдаас тусгаарлаж, аугаа ихийн дон суулгачихдаг. Эргээд өнөөх нь хорвоогийн үнэнд гүйцэгдэж буугаад ирэхэд нь нэмж түлхэх, үгийн муугаар энэ тэнд ярих нь бий.
Тэгэхээр нэг нэгнээ аль болох эвдэхгүйгээр, харилцааны хэм хэмжээг санаж явах хэрэгтэй мэт санагддаг даа.

Хүн л хүнээ эвддэг

ШУА-ийн Философийн хүрээлэнгийн эрдэмтэн нарийн бичгийн дарга, доктор М.Анаратай үндэстнээ хайрлах нь яагаад чухал талаар ярилцлаа.
<hr />
-Үндэстнээ хайрлах, хүндэтгэх гэж юу вэ. Яагаад энэ ойлголт аливаа улс оронд хамгийн чухал байдаг юм бэ?
-Энэ нь бусдыгаа хайрлаж, хүндэтгэх гэсэн ойлголт. Монголчууд нэгнээ хайрлах, Солонгос, Япон, Хятадууд бие биеэ хайрлахыг хэлж байгаа юм. Яагаад гэвэл “Би монгол хүн шүү дээ” гэсэн нэг ойлголт бий. Солонгос, Япон, Англи гээд дэлхийн бүхий л улс оронд өөрийн үндэстнээрээ бахархах, омогших, бусдаас илүүд тавих оюун санааны нэгдмэл байдал оршдог. Өөрөөр хэлбэл, өөрийнхөө үндэстнийг бусдаас илүү хайрлаж, хамгаалж, хүндэтгэхийг илэрхийлж буй нэг хэлбэр юм. Хэн ч өөрийн эх орон, элгэн саднаа бусдад муухай харагдуулж, муулахыг хүсдэггүй шүү дээ. Харин нөгөө талд хүн бол угаасаа нийгмийн амьтан. Нийгэмд бид бүгд хамтарч амьдардаг. Нэгдүгээрт, бид тухайн нийгмийнхээ гишүүний хувьд бусдыгаа хайрлаж, хүндэтгэх бол зүй ёсны асуудал. Хүн төрсөн цагаасаа эхлээд, хүүхэд насандаа хамгийн түрүүнд аав, ээжийгээ хайрлаж эхэлдэг. Энэ нь хамгийн эхний бусдыг хайрлаж буй нэг илэрхийлэл юм. Үүнээс цаашаа сургууль, цэцэрлэгт ороод хүмүүстэй харилцдаг. Ингээд бусадтайгаа хамтарч амьдрахын тулд хайрлах, хүндэтгэх хэрэгцээ зайлшгүй байх ёстой. Нөгөө талаас хүн нийгмийн, бүлгийн гишүүн болоод ирэхээрээ хувь хүний сэтгэл зүй өөрчлөгддөг. Иймд хүн хүнээ, эх орноо хайрлахад нийгмийн гишүүн бүр суралцдаг. Эхээс төрөөд л шууд хайрлаад явна гэж байхгүй. Мэдээж, байгаль эхээс заяасан зөн совин бүхий “Хайр” гэх өгөгдөл хүн, амьтан гээд аль алинд нь бий. Гэхдээ үүнийг нийгмийн гишүүн болох үед илүү ухамсартайгаар хөгжүүлж, хайрлаж, энэрэхэд сургах хэрэгтэй. Хэрэв нас биед хүрсэн ч бусдыгаа хайрлаж, хүндэтгэж чадахгүй байгаа бол тухайн хүн, үндэстний хөгжил доогуур байна гэж харж болно. Үүгээрээ би Монгол Улс оюун санаа, ухамсрын түвшинд илүү хөгжих, дэвших шаардлагатай байна гэсэн санааг хэлэх гэсэн юм.
-Хэрэв аливаа үндэстэн нэгнээ хайрлахгүй бол юунд хүрэх вэ. Жишээ нь, монголчууд биеэ, биеэ хайрлахгүй бол?
-Аливаа үндэстэн нэгнээ хайрлаж, хүндэлсэн цагт л эв нэгдэлтэй, бат бөх, байдаг. Нөгөө талд бидний бусад үндэстнээс ялгарах хамгийн том давуу тал болдог. Тиймдээ ч энэ нь аливаа үндэстний амин чухал асуудал юм. Монголчууд бид цаашдаа илүү хөгжихийн тулд биеэ биеэ хайрлаж, оюун санааны хувьд нэгдмэл байх ёстой. Хэрэв бид биеэ үзэн ядаж, нэгнээ харлуулж, өрсөлдөж, сайн яваа нэгэндээ атаархаж, муу хэлж, харааж зүхвэл Монгол үндэстэн бат бөх байж чадах уу. Цаашид бидэнд явах зам бий юу гээд олон асуудал хөндөгдөнө. Манай үндэстэн нэгнээ хайрлахгүй байвал маш хурдан тарж, бутрахад л хүрнэ. Зарим гэр бүл маш хурдан салдаг шиг л явдал байхгүй юу. Хайр, хүндлэл байхгүй болсон цагт ямар ч гэр бүл нуран унадаг. Яг л үүнтэй адил монгол улс, монгол үндэстэн гэдэг чинь өөрөө нэг гэр бүл гэсэн үг. Тиймээс монгол гэх үндэстэн дэлхийд байх уу, үгүй юу гэдэг нь өөрөө бидний бие биеэ хайрлах, хүндлэх, нэгэндээ итгэх итгэл дээр тогтоно.
-Тэгвэл монголчууд бид нэгнээ хайрлаж чадаж байна уу?
-Нийт үндэстний тухай асуудал учраас судалгаа, шинжилгээ хэрэгтэй. Хүн хүний ам дамжсан яриагаар дүгнэж болохгүй. Бидний амин чухал асуудал шүү дээ. Монголчууд бид гэр бүлсэг хүмүүс. Энэ утгаараа бидэнд бие биеэ хайрлах, хүндэтгэх ойлголт бий. Өөрөөр хэлбэл, бидний соёл, уламжлал дотор оршин байдаг. Гэхдээ үүнийг бид нийгмийнхээ хөгжилтэй уялдуулах ёстой. Учир нь энэ бүхэн эргээд улс орны хөгжилтэй шууд холбогддог.
Том зургаар нь харвал улс орон хөгжиж байж хүмүүс нь хөгжинө. Өнөөдөр монголчууд бие биеэ хайрлаж чадаж байгаа юу гэвэл тодорхой хэмжээнд чадаж байна. Монгол үндэстэн бол үеийн үед хүчирхэг, оюун санааны хувьд нэгдмэл байсан учраас энэ том үндэстэнг бүтээж чадсан. Хэдий цөөн хүн амтай ч энэ том үндэстэнг авч үлдэхэд бидний эв нэгдэл, бие биеэ гэсэн сэтгэл оршин байсаар ирсэн. Цаашид ч оршин байх ёстой л юм.
А.Даваадулам

М.Анара: Аливаа үндэстэн нэгнээ хайрлаж, хүндэлсэн цагт л эв нэгдэлтэй, бат бөх байдаг

Нийтийн тээврийн бодлогын газраас Д:14 &#8220;Нүхт-Хангарьд-Ирээдүй хотхон” чиглэлийг шинээр нээж, Х:11, Ч:42 чиглэлд өөрчлөлт оруулав.
Хан-Уул дүүргийн 3, 8 дугаар хорооны иргэдийн нийтийн тээврийн хэрэгслээр зорчих эрэлтийг хангах, хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Д:14 &#8220;Нүхт-Хангарьд-Ирээдүй хотхон” чиглэлийг шинээр нээжээ.
<img decoding="async" src="https://mgl.gogo.mn/newsn/images/ck/2025/12/19/zurag1-174650-1020194297.png" alt="" />Нийтийн тээврийн үйлчилгээний хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, автобусны зогсоол хоорондын зайг ойртуулж иргэдийн эрэлт хэрэгцээг хангах үүднээс Нийтийн тээврийн үйлчилгээний Х:11 “Давааны Зөрлөг-5 шар&#8221; чиглэлийн замналд &#8220;Монгол наадам цогцолбор” (урд), (хойд) зогсоолыг нэмсэн байна.
<img decoding="async" src="https://mgl.gogo.mn/newsn/images/ck/2025/12/19/zurag2-174705-1373103656.png" alt="" />Хан-Уул дүүргийн 11 дүгээр хорооны иргэдийн нийтийн тээврийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Ч:42 &#8220;Сүлжмэл-Нарны гүүр-Зайсан&#8221; чиглэлийн замналд өөрчлөлт оруулж Ч:42 &#8220;Сүлжмэл-Нарны гүүр-Танктай хөшөө-Зайсан&#8221; чиглэл болгон өөрчилжээ.
<img decoding="async" src="https://mgl.gogo.mn/newsn/images/ck/2025/12/19/zurag3-174723-630137856.png" alt="" />Эдгээр чиглэлийн өөрчлөлтийг 2025 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдрөөс эхлэн мөрдөх юм. Иймд иргэд та бүхэн доорх зураглалын дагуу зорчино уу. Чиглэлийн үйлчилгээтэй холбоотой санал хүсэлтийг 70044040 дугаарын утсанд хүлээн авч шуурхай шийдвэрлэнэ.
Эх сурвалж: Нийтийн тээврийн бодлогын газар

Нүхт рүү шинэ чиглэл нээж, Х:11, Ч:42 чиглэлд өөрчлөлт оруулжээ

Нийслэлийн прокурорын газраас төр, нийтийн ашиг сонирхлыг хамгаалах чиглэлээр 2025 оны 12 дугаар сарын байдлаар Байгаль орчин, уур амьсгалын өөрчлөлтийн яам, Богдхан уулын дархан цаазат газрын хамгаалалтын захиргаа, Татварын ерөнхий газар, Үндэсний аудитын газар, Нийслэлийн өмчийн харилцааны газар, Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар, Цагдаагийн ерөнхий газар зэрэг төрийн байгууллагуудтай хамтран ажилласны үр дүнд нийтийн эрх ашигт учирсан хохирол нөхөн төлбөрийг шийдвэрлүүллээ.
<img decoding="async" src="https://prosecutor.mn/uploads/users/1286/images/%D0%97%D0%A3%D0%A0%D0%90%D0%93.jpg" alt="" />
Төр, нийтийн ашиг сонирхлыг хамгаалах чиглэлээр хийж хэрэгжүүлсэн зарим арга хэмжээнүүдээс дурдвал:
-Төрийн өмчийн барилга байгууламжийн хууль бус эзэмшлийг зогсоох зорилгоор “Мэдээлэл технологийн үндэсний парк” ТӨААТҮГ-тай хамтран шүүхэд нэхэмжлэл гаргасны үр дүнд төрийн өмчийг эзэмшиж, ашиглах боломжийг бүрдүүлэв.
-Нийслэлийн өмчийн харилцааны газрын хүсэлтээр иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд оролцон, төрийн өмчийг бусдын хууль бус эзэмшлээс чөлөөлүүлж, нийслэлийн төсөвт 1.944.295.276 төгрөгийн орлогыг төвлөрүүлэхэд хамтран ажилласан.
-Нийслэлийн прокурорын газраас санаачлан Эрүүл мэндийн даатгалын санд учирсан хохирлыг нөхөн төлүүлэх зорилгоор эрүүгийн хэрэгт иргэний нэхэмжлэгч тогтоох, нэхэмжлэл гаргуулах ажиллагааг цахимжуулах ажлыг Цагдаагийн ерөнхий газар, Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газартай хамтран зохион байгуулав.   Үүний үр дүнд мөрдөн шалгах ажиллагаа түргэн шуурхай явагдах боломжийг бүрдүүлж, нийслэлийн 6 дүүргийн хэмжээнд эрүүгийн хэрэгт хохирлыг хамтатган гаргуулснаар 2025 оны 12 дугаар сарын 01-ний өдрийн байдлаар Эрүүл мэндийн даатгалын санд гэм буруутай хүнээс 3.498.285.525 төгрөгийг буцаан төвлөрүүлсэн.
-Гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол, хор уршгийг арилгуулах зорилгоор хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан үндэслэлээр хэрэг бүртгэлтийн хэргийг хаасан, эрүүгийн хэргийг хэрэгсэхгүй болгосон хэрэгт хууль бусаар газар эзэмшүүлсэн шийдвэрүүдийг хүчингүй болгуулахаар дүүрэг, Нийслэлийн Засаг даргад Нийслэлийн прокурорын газраас албан бичгээр хандсанаар төрийн захиргааны байгууллагаас урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагаа явуулсан. Тодруулбал, иргэдийн шударгаар газар эзэмших, ашиглах эрх зөрчигдсөн гэж үзэн урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагаагаар 15 иргэн, 1 хуулийн этгээдэд хууль бусаар  газар эзэмшүүлсэн шийдвэрийг хүчингүй болгуулж, явган хүний зам дээр барилга барьсныг албадан чөлөөлүүлсэн.
-Иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг хангуулах зорилгоор Шатахуун түгээх станцын зөрчлийг илрүүлж, холбогдох арга хэмжээг авахуулахаар зөрчил шалган шийдвэрлэх эрх бүхий байгууллагад шилжүүлсний үндсэн дээр улсын комисст хүлээлгэж өгөлгүйгээр хууль зөрчиж үйл ажиллагаа явуулж байсан шатахуун түгээх станцад шийтгэл оногдуулж, зөрчлийг арилгуулах арга хэмжээг авч ажилласан.
-Авлигын эсрэг гэмт хэргийн улмаас улсын төсөвт учирсан нийт 3.070.048.220 төгрөгийн хохирол бүхий 2 хэрэгт прокуророос нэхэмжлэл гаргасны дагуу шүүхэд иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явагдаж байна.
Богдхан уулын дархан цаазат газрын Жаргалантын аманд газар ашиглагч иргэн нь байгаль орчинд ээлгүй төмөр хашаа хайс барьсны улмаас 2025 оны 07 дугаар сард “Халиун буга” гэдсээрээ хашаанд хүүлэгдэж үхсэн хэрэгт Хүрээлэн буй орчинд учирсан хохирол, хор уршгийг арилгуулахаар зорилгоор Монгол Улсын ховор амьтны жагсаалтад багтах Халиун буганы хохиролд 25 сая төгрөгийг нөхөн төлүүлэхээр шүүхэд нэхэмжлэл гаргасны дагуу шүүхэд иргэний хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаа явагдаж байна.

Төр, нийтийн ашиг сонирхлыг хамгаалах чиглэлээр нийслэлийн төсөвт 1.9 тэрбум төгрөгийг нөхөн төлүүллээ

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар ОХУ-ын Байгалийн нөөц, экологийн сайд, Орос, Монголын Засгийн газар хоорондын комиссын Оросын хэсгийн дарга А.А.Козловыг хүлээн авч уулзан /2025.12.19/, хоёр талын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагааны асуудлаар санал солилцлоо.
Уулзалтын эхэнд Ерөнхий сайд өнөөдөр Улаанбаатар хотноо болсон Худалдаа, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, техникийн хамтын ажиллагааны Монгол, Оросын ЗГХК-ын ээлжит 27 дугаар хуралдааныг богино хугацаанд амжилттай зохион байгуулсанд хоёр талын Үндэсний хэсгийн дарга нар Шадар сайд Х.Ганхуяг болон Байгалийн нөөц, экологийн сайд А.А.Козлов нарт баяр хүргэв.
Ерөнхий сайд Г.Занданшатар Монгол Улс, Евразийн эдийн засгийн холбоо хоорондын Чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээрийг 2025 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдөр Улсын Их Хурал соёрхон баталсныг мэдээлж, Оросын тал болон тус холбооны бусад гишүүн орнууд ойрын хугацаанд Түр хэлэлцээрийг мөн батална гэдэгт найдаж буйгаа илэрхийллээ.
<img loading="lazy" decoding="async" src="https://mongolia.gov.mn/storage/posts/December2025/viber_image_2025-12-19_13-42-26-459.jpg" alt="" width="1600" height="1066" />
Түүнчлэн ОХУ-ын дотоод нөхцөл байдал амаргүй байгаа төдийгүй олон улсын зах зээл тогтворгүй байдал үүссэн үед Монгол Улсад газрын тосны бүтээгдэхүүн нийлүүлж байгаад талархал илэрхийлж, манай улсын өвлийн улиралд ялангуяа бензиний хэрэглээ нэмэгддэг тул нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлж, тогтвортой байлгахад анхаарал хандуулахыг Оросын талаас хүслээ.
Эрчим хүчний хамтын ажиллагааны хүрээнд Эгийн голын усан цахилгаан станц төслийг хамтран хэрэгжүүлэх нь хоёр талд харилцан ашигтай болохыг онцолж, бүтээн байгуулалтын ажилд хамтран ажиллахыг сaнал болгов.
ОХУ-ын Байгалийн нөөц, экологийн сайд А.А.Козлов цаг зав гарган хүлээн авч уулзаж буйд Ерөнхий сайдад талархал илэрхийлж, ОХУ-ын Холбооны хурлын Холбооны Зөвлөлийн өнөөдрийн хуралдаанаар Монгол Улс, Евразийн эдийн засгийн холбоо хоорондын Чөлөөт худалдааны түр хэлэлцээрийг соёрхон батлахаар төлөвлөж буйг мэдээллээ.
Тэрээр цааш хоёр талын эрчим хүчний салбарт хөгжүүлж буй хамтын ажиллагаа чухал болохыг онцолж, ОХУ-аас газрын тосны бүтээгдэхүүний нийлүүлэлтэд анхаарал хандуулж ажиллахаа илэрхийлэв.
Түүнчлэн хоёр талын боловсрол, соёл, эрүүл мэнд зэрэг хүмүүнлэгийн салбарын хамтын ажиллагаанд чухал ач холбогдол өгч буйгаа тэмдэглэж, эдгээр салбарын хамтын ажиллагааг идэвхтэй хөгжүүлэхээ илэрхийллээ.
<img loading="lazy" decoding="async" src="https://mongolia.gov.mn/storage/posts/December2025/viber_image_2025-12-19_13-42-23-395.jpg" alt="" width="1600" height="1066" />
Талууд хоёр улсын нийслэл хооронд шууд нислэг байхгүй байгаа нь зөвхөн иргэд хоорондын зорчих хөдөлгөөн төдийгүй хоёр талын худалдаа, эдийн засгийн хамтын ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж буйд санал нийлж, шууд нислэгийг сэргээх чиглэлээр хамтран ажиллахаар тохиролцов.
Ерөнхий сайд Г.Занданшатар Улаанбаатар хотноо болсон Монгол, Оросын Засгийн газар хоорондын комиссын 27 дугаар хуралдааны дүнгээр байгуулсан Протоколыг хэрэгжүүлэх чиглэлээр талууд идэвхтэй хамтран ажиллаж, бодит үр дүнд хүрнэ гэдэгт итгэлтэй байгаагаа илэрхийлэв.

Шатахууны нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлж, тогтвортой байлгахад анхаарал хандуулахыг Оросын талаас хүслээ

Гадаад харилцааны сайд Б.Батцэцэг Монгол Улсын Соёлын элчээр томилогдсон “The MongolZ” багийг 2025 оны 12 дугаар сарын 19-ний өдөр хүлээн авч уулзан, Соёлын элчийн гэрчилгээг гардуулж, баяр хүргэлээ.
Монгол Улсын цахим спортын салбарт тэргүүлэх байр суурь эзэлж, олон улсын тэмцээнд бахдам амжилттай оролцож буй Монгол бахархал болсон “The MongolZ” баг нь ийнхүү Соёлын элчээр томилогдсон анхны спортын баг боллоо. “The MongolZ” баг нь зөвхөн цахим спортын амжилтаар зогсохгүй, дэвшилтэт технологи, цахим орчны давуу талыг ашиглан эх орноо, Монгол үндэстнийг бүтээлч хэлбэрээр сурталчлан таниулж, олон улсын залуу үеийн соёл, спортын орон зайд Монгол Улсын эерэг, шинэлэг дүр төрхийг цогцлоож байгаагаараа онцлог юм.
“The MongolZ” баг Соёлын элчээр ажиллах хугацаандаа Монголын уламжлалт өв соёл, түүх, хэл, ахуйг орчин үеийн цахим спорт, дижитал контент, технологийн хөгжлийн чиг хандлагатай уялдуулан гадаад улсад сурталчлан таниулах, мөн Монгол Улс болон бусад улсын соёл, спортын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхэд идэвхтэй ажиллахаа илэрхийлэв.

“The MongolZ” багийг Монгол Улсын Соёлын элчээр томилжээ

<div>
Томуугийн тархалт нэмэгдсэний улмаас өрхийн эмнэлгүүдийн уртасгасан цагийн хуваариар ажиллуулж эхэлсэн.
</div>
<div>
Тэгвэл өчигдөр/2025.12.19/-нд томуугийн нөхцөл байдлын талаар Эрүүл мэндийн сайд Ж.Чинбүрэн &#8220;Эрсдэлийн үнэлгээгээр томуугийн өвчлөлийн тархалт өнгөрсөн 11 дүгээр сарын сүүлээр &#8220;Өндөр эрсдэлтэй&#8221; түвшинд байсан бол өнөөдрийн байдлаар &#8220;Дунд&#8221; түвшинд орж өвчлөлийн дарамт буурсан.
</div>
<div>
Иймд ӨЭМТ-үүдийн уртасгасан цагаар ажиллаж буйг багасгахаар боллоо. Гэхдээ томуугийн улирал дуусаагүй тул иргэд та бүхэн анхаарал сэрэмжээ алдалгүй, олон нийтийн газарт амны хаалтаа зүүж, урьдчилан сэргийлэхийг уриалж байна&#8221; гэв.
</div>

Өрхийн эмнэлгүүдийн уртасгасан цагийн хуваарийг цуцална

Улсын Их Хурлын 2025 оны намрын ээлжит чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар (2025.12.19) таван асуудлыг хэлэлцэн шийдвэрлэв. Хуралдааны төгсгөлд, Монгол Улсын Их Хурлын 2025 оны 62 дугаар тогтоолоор байгуулагдсан “Оюу толгой бүлэг ордын ашиглалтад Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах, хүртэх өгөөжийг нэмэгдүүлэхтэй холбоотой баримт бичиг, үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт хийх” Хянан шалгах түр хорооны тайлан, санал, дүгнэлттэй танилцлаа.
Хянан шалгах түр хорооны тайлан, санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн, Хянан шалгах түр хорооны дарга О.Батнайрамдал чуулганы нэгдсэн хуралдаанд илтгэв. Монгол Улсын Их Хурлын 126 гишүүнээс 89 гишүүн дэмжиж, санал гаргаснаар Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Хорин наймдугаар зүйлийн 2 дахь хэсэг, Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 28 дугаар зүйлийн 28.1 дэх хэсэг, Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.1.7 дахь заалт, 32 дугаар зүйлийн 32.1, 32.2, 32.3 дахь хэсгийг үндэслэн стратегийн ач холбогдол бүхий “Оюу толгой” бүлэг ордын талбайн хил заагт орших “Жавхлант”, “Шивээ толгой” ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийн талбайг ашиглахад Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хууль тогтоомжид нийцүүлэх, тэдгээрийн шаардлагыг хангуулах, гадаадын хөрөнгө оруулагч талтай 2011 онд байгуулсан Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээ /Нэмэлт, өөрчлөлт оруулж, дахин тодотгосон/-ний 11.3 (ё)-т зааснаар хөрвүүлэх өдрөөс хойш долоон жил тутам санхүүжилтийн хүүгийн зохистой хувийг хянан үзэх хугацаа 2025 онд болж байгаатай холбогдуулан Оюу толгой төслөөс хүртэх Монголын талын өгөөжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Их Хурлын 2025 оны 07 дугаар сарын 02-ны өдрийн 62 дугаар тогтоолоор Хянан шалгах түр хороог байгуулсан. Хянан шалгах түр хорооны бүрэлдэхүүнд Улсын Их Хурлын гишүүн М.Бадамсүрэн, О.Батнайрамдал, Б.Бат-Эрдэнэ, Б.Баярбаатар, Э.Болормаа, Ш.Бямбасүрэн, П.Ганзориг, Б.Жаргалан, С.Зулпхар, Д.Пүрэвдаваа, Ө.Шижир нар орж, ажилласан хэмээн танилцуулсан юм.
Хянан шалгах түр хороо таван сар гаруйн хугацаанд нийтдээ 13 удаа хуралдаж, 25 тогтоол батлан улмаар нотлох баримтыг шинжлэн судлах сонсголыг 2025 оны 12 дугаар сарын 08, 10, 12-ны өдрүүдэд зохион байгуулсан. Сонсголд 300 орчим гэрч дуудагдсанаас 207 буюу 70 хувь нь хүрэлцэн ирж оролцсон. Нийт 35 орчим цаг үргэлжилж, 12 асуудлаар нотлох баримтыг шинжлэн судалсан сонсголд холбогдох төрийн байгууллагууд, төрийн өмчит хуулийн этгээд, Rio Tinto, Оюу Толгой, Онтрэ компаниуд, иргэн, төрийн бус байгууллагын 92 төлөөлөл оролцлоо. Одоогоос 16 жилийн өмнө байгуулсан Оюу толгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээ нь монголчууд бидний хувьд гуравдагч хөршийн анхны томоохон хөрөнгө оруулалтын гэрээ байсан. Өнгөрсөн хугацаанд Оюутолгой төслийн санхүүжилт, зээлийн нөхцөл, менежмент, засаглалын асуудалд төдийлөн анхаарахгүй, зөвхөн хөрөнгө оруулалтаа ярьсаар анхны амлалт, бодит байдал хоёр өнөөдөр тэнгэр газар шиг зөрүүтэй болсныг нийтээрээ харлаа. Тухайлбал, анх тохирсон Монголын тал 53 хувь, Хөрөнгө оруулагч тал 47 хувийн үр өгөөжтэй байна гэсэн тооцоолол алдагдаж, хөрөнгө оруулагчдад найдсан монголчуудын итгэл алдрахад хүрэв. Энэхүү гэрээ бүхэлдээ, урт хугацаанд харилцан ашигтай байх тэгш зарчимд нийцэхгүй, хөрөнгө оруулагч талд хэт давуу боломж олгож, баялгийг эзэмшигч Монголын ард түмэнд хүртэх өгөөж, үр ашиг алдагдаж байгаа учир цаг алдалгүй нөхцөл байдлыг эргэн харж, нийгмийн хүлээлтэд нийцүүлсэн өөрчлөлт хийх цаг болсон хэмээн Хянан шалгах түр хорооны дарга тайландаа дурдлаа.
Тэрбээр цааш үргэлжлүүлэн, Хянан шалгах түр хорооноос гаргасан нэгдсэн санал, дүгнэлтийг илтгэсэн юм. Хорооны дүгнэснээр нэгд, хөрөнгө оруулагч талтай гэрээ байгуулах зарчим удирдамжийг тодорхойлсон Улсын Их Хурлын тогтоол, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн зөвлөмж, Улсын Их Хурлын Эдийн засгийн байнгын хорооны тогтоол, бодлогын баримт бичгүүдийг баримтлан ажиллаагүйгээс Монгол Улсын хуульд нийцээгүй шийдвэр, үйл ажиллагаа давтагдаж Монголын талд ашиггүй нөхцөл бий болсон. Хоёрт, Улсын Их Хурлын 2008 оны 40 дүгээр тогтоол, 2009 оны 57 дугаар тогтоолоор Засгийн газарт өгсөн үүрэг чиглэлүүд нь үр ашигтай Хөрөнгө оруулалтын гэрээ болон Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээ байгуулах боломжийг олгосон боловч Засгийн газраас гэрээг байгуулахдаа Монгол Улсын холбогдох хууль тогтоомжид нийцүүлээгүй, шаардлагыг хангуулаагүй нь Монголын талын Оюу толгой төслөөс хүртэх өгөөжид сөрөг нөлөө үзүүлсэн байна. Гуравт, эрх бүхий байгууллагаар батлуулсан техник, эдийн засгийн үндэслэлгүйгээр гэрээ байгуулах, төслийн санхүүжилтийн олон жишиг, хэлбэрүүдээс хамгийн ашиггүй хувилбар болох өндөр хүүтэй зээлийг сонгох, шийдвэр гаргах үйл явцад Монголын талын оролцоог гэрээгээр хязгаарласан нь хөрөнгө оруулагч талд давуу байдал бий болгох, өгөөжийн хүртэх хувь хэмжээг гэрээнд баталгаажуулаагүй зэрэг нь 20 тэрбум ам.долларын өр хуримтлагдан Монголын талын ногдол ашиг хүртэх хугацаа тодорхойгүй байдалд хүргэжээ. Дөрөвт, төслийн хэрэгжилтийн явцад Монгол Улсын Их Хурал, Засгийн газар, төрийн аудитын байгууллагаас ажлын хэсгийн хүрээнд санал, дүгнэлт, зөвлөмж гаргасан боловч тэдгээрийн хэрэгжилт хангалтгүй, бодит үр дүнд хүрээгүй байна. Тавд, Улсын Их Хурлын 2019 оны 92 дугаар тогтоолын хэрэгжилт хангалтгүй, бүрэн хэрэгжсэн арга хэмжээ байхгүй, 2021 оны 103 дугаар тогтоолын хэрэгжилт удаашралтай байгаа тул хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх шаардлагатай. Зургаад, төсөлтэй холбоотой баримт мэдээллийг нууцалж төр, олон нийтийн хяналтаас гадуур байлгах сонирхол, хандлага Хөрөнгө оруулалтын гэрээг байгуулах үеэс хэвшиж тогтсон байна. Төсөлтэй холбоотой шийдвэр, баримт бичгийг хуульд зааснаас бусад тохиолдолд нууцаас гаргаж ил болгох, цаашид нийтэд нээлттэй мэдээлэх зарчмыг баримталж, харилцан ойлголцол, итгэлцлийг урт хугацаанд бүрдүүлэх шаардлагатай гэжээ.
Түүнчлэн Улсын Их Хурлын Хянан шалгах түр хорооноос Оюу толгой бүлэг ордоос хүртэх үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх зорилтыг хэрэгжүүлэхийн тулд дөрвөн санал дэвшүүлж байна. Үүнд:
<ol style="font-weight: 400;">
<li>    Стратегийн ач холбогдол бүхий Оюу толгой бүлэг ордын талбайн хил заагт орших “Жавхлант”, “Шивээ толгой” ашигт малтмалын тусгай зөвшөөрлүүдтэй холбоотой шийдвэр, ажиллагааны хууль зүйн үндэслэл, хуульд нийцсэн байдлыг нягтлах, шаардлагатай тохиолдолд тусгай зөвшөөрлийг цуцлах хүртэл арга хэмжээ авах, ашиглалтын үйл ажиллагаанд Монгол Улсын Үндсэн хууль, Ашигт малтмалын тухай хууль болон бусад хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангуулж төрийн эзэмшлийн хувь, хэмжээг тогтоох санал боловсруулах, ирээдүйд Монголын талын хүртэх үр өгөөжид сөрөг нөлөөлөл, үр дагавар бүхий санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтын аливаа үүрэг, хариуцлагыг хүлээхгүй байх нөхцөлийг бүрдүүлэх;</li>
<li>    Оюу толгойн Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээ /Нэмэлт, өөрчлөлт оруулж дахин тодотгосон/-ний хэрэгжилтийг харилцан дүгнэх, алдагдсан боломжийн өртгийг тооцоолж, дүгнэлт гаргах, Монгол Улсын Үндсэн хууль, бусад хууль тогтоомжид нийцүүлэн нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, түүнд холбогдох бусад гэрээ, эрх зүйн баримт бичгийг нийцүүлэх, хувь нийлүүлэгчийн болон гуравдагч этгээдийн санхүүжилтийн хүүгийн хувь хэмжээг зах зээлийн зарчим, жишигт нийцүүлэн бодитоор бууруулах;</li>
<li>   Стратегийн ач холбогдол бүхий Оюу толгой бүлэг ордын геологи, хайгуулын судалгааг үргэлжлүүлж, үйлдвэрлэлийн нөөцийг өсгөх замаар тус ордын үнэ цэнийг нэмэгдүүлэх, ашиглалтын үйл ажиллагаанд тавих хяналтыг сайжруулах;</li>
<li>     Монголын талын үр өгөөжийн хувь хэмжээ 53 хувиас доошгүй байх нөхцөлийг баталгаажуулан холбогдох гэрээнд тусгах, “Оюу толгой” ХХК-ийн жилийн тайланд талуудад ногдох үр өгөөжийн тооцоог тусгайлан тайлагнах, уг хувь хэмжээг 5 жил тутам харилцан хянан үзэх зарчмыг нэвтрүүлэх нь зүйтэй гэж үзсэн гэв.</li>
</ol>
Хянан шалгах түр хорооны дарга О.Батнайрамдал, тус хорооноос санаачилсан “Оюу толгой бүлэг ордын ашиглалтад Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах, хүртэх өгөөжийг нэмэгдүүлэх хүрээнд хийсэн тусгай шалгалт, нээлттэй сонсголын мөрөөр авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний тухай” тогтоолын төслийг Улсын Их Хурал хэлэлцэн баталснаар Монгол Улсын эрх ашиг хангагдана гэдэгт итгэж байна хэмээн онцоллоо.
Ийнхүү танилцуулга хийсний дараа хэлэлцэж байгаа асуудалтай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асууж, байр суурь илэрхийлэв. Тухайлбал Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Энхбаяр Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөлтэй танилцаагүй тул сайжруулан боловсруулсаны дараа хэлэлцье гэв. Харин Улсын Их Хурлын дарга Н.Учрал Хянан шалгах түр хороо сайн ажилласан хэмээн онцолж, хорооны бүрэлдэхүүнд баяр хүргэлээ.
Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин, бид зоригтой алхах ёстой, парламент хянан шалгах эрхийнхээ хүрээнд мөрдөн шалгах үүрэгтэй. Гэтэл манайх мөрдөх гэдэг үгнээс айгаад хянан шалгах хэмээн орчуулж нэрлэсэн. Хянан шалгах хороо гэчихээр бусад сонсголоос ялгагдахгүй болчихдог. Нууцаас гаргадаг эрх мэдэлтэй болох хэрэгтэй. Иргэдийн мэдэх эрхийг хангаж, хамгаалах парламент байх ёстой. Гуйж царайчлаад суух бус шаардлагатай мэдээллийг шууд авдаг болмоор байна гэв.
Улсын Их Хурлын гишүүн, Хянан шалгах түр хорооны дарга О.Батнайрамдал гишүүдийн асуултад хариулахдаа, бид мэргэжлийн түвшинд, хөндлөнгийн ямар нэг нөлөөнд автахгүйг хичээж ажилласан. Та бүхэнд 400 хуудас хоёр тайланг хүргүүлж байгаа. Таван сарын турш ажиллах хугацаанд энд тэндээс гадны нөлөөлөл оруулах гэж их оролдоцгоолоо. Гэвч бидэнд эх орныхоо эрх ашгийн төлөө ажиллах чухал байсан гээд, Хянан шалгах түр хорооны гаргасан саналыг дэмжиж, тогтоолын төслийг баталж өгөхөд анхаарахыг гишүүдээс хүсэв.
Улсын Их Хурлын гишүүн С.Бямбацогт, тогтоолын төсөлтэй танилцаж амжаагүй учраас хэлэлцэхийг хойшлуулъя гэсэн бол Улсын Их Хурлын гишүүн П.Ганзориг Хянан шалгах түр хорооны бүрэлдэхүүнд орж ажилласан. Ер нь энэ хороонд Улсын Их Хуралд суудалтай бүх нам, эвслийн төлөөллөөс бүрдсэн 11 гишүүн ажилласан онцлогтой гэдгийг тодотгоод, Хянан шалгах түр хорооны тайлан, санал, дүгнэлтэд үндэслэн Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг чамбайруулж, Байнгын хороогоор хэлэлцэхийг дэмжиж байгаагаа илэрхийллээ.
Намрын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар “Оюу толгой бүлэг ордын ашиглалтад Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах, хүртэх өгөөжийг нэмэгдүүлэхтэй холбоотой баримт бичиг, үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт хийх” Хянан шалгах түр хорооны тайлан, санал, дүгнэлтийг ийн хэлэлцээд, Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөл боловсруулж, Эдийн засгийн байнгын хороогоор хэлэлцүүлэхээр тогтов гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.

Оюу толгой бүлэг ордын ашиглалтад Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах, хүртэх өгөөжийг нэмэгдүүлэх Хянан шалгах түр хорооны тайлан, санал, дүгнэлттэй танилцлаа

Нийтлэлүүд